Kłopoty z zatokami

Zapalenie zatok bardzo często pojawia się w wyniku nieżytu nosa lub gardła. Towarzyszą mu ból, gęsta wydzielina, podwyższona temperatura ciała. Na rynku jest wiele preparatów, które mogą pomóc w zniesieniu nieprzyjemnych dolegliwości.

Zatoki przynosowe wyścielone są błoną śluzową podobną do tej znajdującej się w jamie nosowej. W celu oczyszczenia struktur z zanieczyszczeń mechanicznych, wytwarzany jest w nich śluz spływający, w wyniku ruchu rzęsek, do jamy nosowej. Zaburzenia tego procesu to właśnie przyczyna pojawienia się dolegliwości ze strony zatok, mogących stanowić początek poważnych schorzeń.

Przyczyny choroby
Pierwotną przyczyną rozwoju zapalenia zatok jest zablokowanie ich ujścia do jamy nosowej. Wewnątrz gromadzi się gęsty śluz, a to sprzyja rozwojowi stanu zapalnego i obrzęku błony śluzowej. W konsekwencji może dojść do zakażenia. Gęsta wydzielina i podwyższona temperatura zablokowanych zatok są idealnym środowiskiem dla namnażania drobnoustrojów. Najczęstszymi przyczynami rozwoju takiej sytuacji są zakażenia wirusowe, bakteryjne, alergiczny nieżyt nosa i wrodzone lub nabyte wady anatomiczne w budowie ujścia zatok do jamy nosowej.

Fakt, że wyściółka jamy nosowej bezpośrednio łączy się z wnętrzem zatok, sprzyja szerzeniu się zakażenia właśnie tą drogą. Dlatego też bardzo często problemy z zatokami poprzedzone są infekcjami wirusowymi nosa i gardła. Ten typ zapalenia jest zwykle łagodny w przebiegu, ale może sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym. Wśród bakterii powodujących problemy z zatokami wyróżniamy paciorkowce, moraxelle i gronkowce. Czasem zdarza się też, że czynnikiem patologicznym jest zakażenie grzybicze, ale dotyczy to głównie osób z poważnie osłabioną odpornością.

Chorobę możemy podzielić ze względu na jej przebieg. Ostre zapalenie zatok występuje zwykle jako zakażenie wtórne (np w konsekwencji wspomnianego już nieżytu nosa), trwające do trzech tygodni. Ostre nawracające zapalenie zatok trwa od trzech tygodni do trzech miesięcy i zwykle jest etapem przejściowym, prowadzącym do przewlekłego zapalenia zatok, które trwa dłużej niż trzy miesiące.

Objawy i diagnostyka
Pierwszymi objawami są zwykle niedrożność nosa i obecność wodnistej lub gęstej, ropnej wydzieliny, która może ściekać po tylnej ścianie gardła. Poza tym, pojawia się uczucie rozpierania w głowie, ból uciskowy w miejscu chorej zatoki, zaburzenia węchu, zmiany tonu głosu, podwyższona temperatura i ogólne osłabienie organizmu. Ból w okolicach zatok i uczucie pełności może zmieniać się w zależności od ułożenia głowy.

Wirusowe zapalenie zatok zwykle przebiega łagodnie, trwa kilka dni i pacjent czuje się lepiej samoistnie. Natomiast zakażenie bakteryjne objawia się wyższą gorączką, a objawy są bardziej nasilone. W tej sytuacji niezbędna jest wizyta u lekarza i prawdopodobnie podanie antybiotyków.

W przypadku przewlekłych problemów z chorymi zatokami, pacjent powinien zostać objęty opieką lekarza laryngologa, który zleci szereg badań mających na celu ustalenie przyczyny dolegliwości i zaordynuje odpowiednie leczenie. Do najczęstszych badań wykonywanych w celu diagnostyki zatok przynosowych należy zdjęcie rentgenowskie twarzoczaszki, badanie tomograficzne, rynoskopia. Lekarz może też pobrać próbki do badań poprzez punkcję zatok.

Leczenie
Jak wynika z badań, około 90 proc. przypadków ostrego zapalenia zatok ma podłoże wirusowe. Dlatego – zgodnie z obecnymi wytycznymi – zaleca się, aby w tych o lekkim przebiegu, trwających kilka (do dziesięciu) dni stosować tylko leczenie objawowe. Zwalcza ono dolegliwości pacjenta i przyspiesza przebieg choroby. Do tego celu możemy wykorzystać leki z grupy OTC. W ten sposób pacjent może sam zaradzić chorobie, w oparciu o radę farmaceuty. Natomiast jeśli objawy utrzymują się dłużej niż dziesięć dni, temperatura rośnie, pogarsza się samopoczucie, a także gdy od początku pacjent zgłasza ciężkie objawy mogące świadczyć o zakażeniu bakteryjnym lub fakt, że problem z zatokami wielokrotnie się u niego powtarza, niezbędna jest wizyta u lekarza laryngologa i wdrożenie antybiotykoterapii lub innego leczenia specjalistycznego.

Celem leczenia objawowego jest przede wszystkim zmniejszenie zapalenia i obrzęku, które ułatwi ewakuację wydzieliny z zatoki objętej stanem patologicznym. Ważna jest też walka z dolegliwościami bólowymi. Wśród preparatów, które możemy zaproponować pacjentowi z lekkim zapaleniem zatok, znajdują się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które zniosą ból i zmniejszą stan zapalny w obrębie zatok. Można też polecić donosowe lub doustne środki obkurczające naczynia w błonie śluzowej, na przykład zawierające pseudoefedrynę. Należy jednak uprzedzić pacjenta, że taki lek może stosować tylko przez cztery dni. Na rynku farmaceutycznym możemy znaleźć produkty, które w swym składzie zwierają już gotową kombinację leku z grupy NLPZ i leku sympatykomimetycznego. Poza tym, warto zastosować nawilżające preparaty do nosa zawierające w swym składzie wodę morską, oraz leki mukolityczne, których głównym zadaniem będzie rozrzedzenie gęstej wydzieliny, blokującej ujście z zatok. W niektórych preparatach wykorzystuje się także surowce roślinne, np. kwiat bzu czarnego, ziele fiołka trójbarwnego, olejki eteryczne (m.in. anyżowy, eukaliptusowy, tymiankowy i sosnowy), saponiny (m.in. korzeń lukrecji, mydlnicy, pierwiosnka).

Z domowych sposobów, skutecznych w znoszeniu objawów zapalenia zatok, polecić można inhalacje solą fizjologiczną lub ciepłe kompresy w okolicach chorych zatok.

Powikłania
Objawów zarówno ostrego, a tym bardziej przewlekłego zapalenia zatok, nie można bagatelizować. Powikłania nie towarzyszą tej chorobie zbyt często, ale mogą być bardzo poważne w skutkach. Zagrożony jest wzrok, mogą pojawić się ropniaki wewnątrzczaszkowe, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Dlatego, jeśli leczenie objawowe stosowane przez kilka dni nie skutkuje lub zapalenie zatok nawraca w krótkim czasie, pacjent powinien bezwzględnie skonsultować się z lekarzem laryngologiem.

Funkcje zatok

Zatoki to parzyste przestrzenie znajdujące się w kościach czaszki położonych wokół jamy nosa, wypełnione tylko powietrzem. Nazwy czterech par zatok pochodzą od nazw struktur kostnych, w których się znajdują. Są to: zatoki sitowe, szczękowe, czołowe i klinowe. Mają one bezpośredni kontakt z jamą nosową poprzez strukturę zwaną ujściem. Ich rola w organizmie człowieka nie jest ostatecznie wyjaśniona. Można przypuszczać, że wpływają na zmniejszenie masy twarzoczaszki, a także stanowią ochronę dla mózgu, poprzez zwiększenie odporności głowy na urazy. Pełnią też rolę oddechową, ogrzewając i nawilżając powietrze wdychane przez nos. Ponadto uważane są za modulator ludzkiego głosu, działają jak pudło rezonansowe i nadają pełne i ciepłe brzmienie.