Dobroczynne kwasy omega-3

Kwasy tłuszczowe omega-3 są znane z dobroczynnego wpływu na serce i układ krążenia.
Jednak pojawia się coraz więcej badań, z których wynika, że kwasy te mogą zmniejszać także ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, zaburzeń psychicznych i neurologicznych oraz poprawiać funkcje poznawcze i ostrość widzenia u niemowląt.

Układ krążenia
Kwasy omega-3 wykazują działanie przeciwarytmiczne, hamujące procesy krzepnięcia, przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne, hipotensyjne, a także poprawiają czynności śródbłonka oraz wykazują zdolność zmniejszania stężenia triglicerydów w surowicy krwi.

Początkowo korzystne właściwości kwasów omega-3 były wiązane z ich działaniem antyagregacyjnym, ale najnowsze doniesienia wskazują, że dominującym działaniem jest efekt przeciwarytmiczny. Badanie GISSI‑Prevenzione HF wykazało, że suplementacja kwasami omega-3 zmniejsza śmiertelność u osób z niewydolnością serca. Redukcja śmiertelności była związana przede wszystkim ze zmniejszeniem częstości występowania nagłych zgonów sercowych.

Depresja
W publikacjach pojawiają się sprzeczne doniesienia dotyczące efektywności suplementacji kwasami omega-3 w leczeniu depresji i lęku. Warto jednak wspomnieć o badaniu, w którym analizowano wpływ kwasów omega-3 na ogólny stan psychiczny oraz na poznawcze i fizjologiczne funkcjonowanie grupy zdrowych ochotników. Okazało się, że u osób, które przyjmowały kwasy omega-3, wzrastał wigor, a zmniejszał się poziom gniewu, lęku, zmęczenia czy depresji.

Z przeprowadzonych analiz epidemiologicznych wynika, że niedobór kwasów omega-3 w diecie może skutkować depresją. Ponadto u osób cierpiących na depresję obserwuje się zmniejszone stężenie kwasów omega-3 we krwi.

Choroba Alzheimera
Badanie na myszach opublikowane w kwietniu 2007 roku w „Journal of Neuroscience” wykazało, że dieta bogata w DHA może pomóc w zahamowaniu choroby Alzheimera. Myszy, którym metodą inżynierii genetycznej utworzono w mózgach złogi podobne do tych, które powstają u ludzi chorych na Alzheimera, podzielono na cztery grupy. Każda z nich otrzymywała inną dietę, z różnym stosunkiem omega-6 i omega-3. Po dziewięciu miesiącach okazało się, że u myszy suplementowanych dużą ilością DHA powstawało mniej złogów białkowych. Badanie wykazało również, że DHA obniża stężenie preseniliny – enzymu biorącego udział w powstawaniu beta-amyloidu. Odkrycie wymaga potwierdzenia badaniami na ludziach z początkowymi stadiami choroby Alzheimera.

Reumatoidalne zapalenie stawów
Zmiana proporcji nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie może wpływać na syntezę eikozanoidów (prostaglandyn, tromboksanów i leukotrienów). Kwas eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy są przekształcane w eikozanoidy o działaniu przeciwzapalnym, w przeciwieństwie do kwasu arachidonowego – przedstawiciela omega-6, który jest substratem do produkcji prostaglandyny E2 i leukotrienu B4. Kwas arachidonowy wpływa na zwiększenie syntezy i sekrecji cytokin działających prozapalnie, natomiast EPA i DHA hamują kompetycyjnie syntezę prozapalnych pochodnych AA. W naszej diecie stosunek między kwasami omega-3 i omega-6 jest zaburzony, co powoduje przesunięcie równowagi w kierunku prozapalnym i prozakrzepowym. Wyrównanie stosunku między kwasami omega-3 i omega-6 na 1:1 prowadzi do zmniejszenia aktywności procesu zapalnego u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badanie opublikowane w „Journal of Biological Chemistry” w 2000 roku wykazało, że kwasy omega-3 mogą hamować degradację chrząstki. W innym eksperymencie zauważono, że zwiększenie spożycia tych kwasów znacząco zmniejsza liczbę bolesnych stawów i sztywność poranną u pacjentów z RZS. U części chorych suplementowanych kwasami omega-3 możliwe było zmniejszenie dawki glikokortykosteroidów i NLPZ.

Rozwój dziecka
Naukowcy alarmują, że niedobór DHA może spowodować spowolnienie dojrzewania mózgu i hamować rozwój intelektualny i psychoruchowy dziecka, a także powodować zaburzenia widzenia u niemowląt i dzieci. Ponadto EPA i DHA wpływają na prawidłową syntezę surfaktantu, dlatego ich niedobór w diecie kobiet ciężarnych może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niewydolności oddechowej u noworodków.

Wcześniaki mają na ogół obniżone stężenie kwasów nienasyconych, dlatego tym, które nie są karmione piersią, należy podawać mleko modyfikowane wzbogacane w LC-PUFA. Zresztą suplementacja LC-PUFA jest korzystna również u noworodków urodzonych o czasie, a nawet u starszych niemowląt.

Rekomendacje ekspertów
W diecie Polaków brakuje ryb, zwłaszcza morskich (śledź, makrela, łosoś i dorsz), które ze względu na dużą zawartość kwasów omega-3, powinny być spożywane dwa razy w tygodniu. Jeśli nie jest to możliwe, wówczas należy stosować suplementy kwasów EPA i DHA. Polskie Towarzystwo Pediatryczne razem z Polskim Towarzystwem Badań nad Miażdżycą wydały rekomendacje dotyczące przeciwdziałania stanom niedoborowym wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w żywieniu kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci. Grupa ekspertów opracowała również rekomendacje dotyczące spożycia i suplementacji diety kwasami omega-3 w populacji ludzi dorosłych. Spożycie EPA i DHA w diecie powinno wynosić 1 g dziennie. W grupach podwyższonego ryzyka chorób układu krążenia, nowotworowych, reumatoidalnych i neurodegeneracyjnych – 1,5 g dziennie.