Każdy człowiek, niezależnie od wieku, miewa kłopoty z pamięcią. Aby im zaradzić, warto zadbać o odpowiednią dietę, a także sięgać po preparaty wspomagające pamięć i koncentrację.
Pamięć jest skomplikowanym, dynamicznym procesem, który pozwala na przechowywanie informacji nabywanych w ciągu życia i wykorzystywanie ich do bieżących i planowych działań. W procesie tym biorą udział narządy zmysłów i układ nerwowy, głównie mózg. Informacje odebrane przez narządy zmysłów są kodowane w postaci tzw. śladów pamięciowych, których istotą są zmiany biologiczne i morfologiczne w układzie nerwowym. Jak podaje prof. Stanisław Konturek, istnieją cztery etapy pamięci: zapamiętywanie, przechowywanie materiału pamięciowego, odtwarzanie materiału pamięciowego zakodowanego w rejestrach pamięci oraz zapominanie, czyli zanik śladu pamięciowego.
Pamięć krótkotrwała
Ze względu na czas utrzymywania się śladu pamięciowego rozróżnia się pamięć krótkotrwałą (inaczej bezpośrednią) i pamięć długotrwałą. Pierwsza z nich umożliwia przechowywanie śladów pamięciowych przez okres od kilku sekund do kilku minut. Pamiętamy bodźce bezpośrednio po ich zadziałaniu. Ślady, które zawierają nową informację, w miarę jej powtarzania się przechodzą do pamięci długotrwałej, która utrzymuje się przez wiele dni, tygodni, miesięcy i lat. Pamięć bezpośrednia (inaczej robocza albo operacyjna) jest wykorzystywana w życiu codziennym do wykonywania bieżących czynności, bez obciążania mózgu. Do typowych czynności angażujących pamięć roboczą należy m.in. liczenie, wykonywanie działań arytmetycznych, czytanie tekstu i rozumienie mowy, uczenie się słówek obcego języka, naprawianie różnych urządzeń, a nawet codzienne prace domowe.
Pamięć długotrwała
Pamięć długotrwała u człowieka jest bardzo zróżnicowana. Ze względu na rodzaj przechowywanego materiału pamięć tę można podzielić na opisową i nieopisową. Domeną tej pierwszej jest znajomość zdarzeń, faktów, przedmiotów i ich lokalizacji, nazw oraz doznań emocjonalnych. Treści, które są zawarte w tej pamięci, mogą być przekazywane innym ludziom. Natomiast domeną pamięci nieopisowej jest znajomość procedur i sposobów postępowania, które często trudno wyrazić słowami, np. sposób jazdy na rowerze.
Pamięć a wiek
Pamięć zostaje w pełni ukształtowana około 15.-16. roku życia. W starszym wieku pamięć zaczyna słabnąć, co jest związane z naturalnym procesem fizjologicznego starzenia się organizmu. Zdarzają się jednak osoby w podeszłym wieku zachowujące do końca życia doskonałą pamięć i sprawność intelektualną. Zdarzają się również i tacy, których pamięć w mniejszym lub większym stopniu ulega upośledzeniu. Osoby starsze zwykle nie mają problemów z pamięcią długotrwałą, chętnie i często wspominają swoją młodość i dzieciństwo, natomiast trudno jest im zapamiętać rzeczy nowe. Generalnie problemy z pamięcią mają wszyscy i w każdym wieku. Zapominamy na przykład czy wyłączyliśmy żelazko, czy zamknęliśmy drzwi na klucz po wyjściu z domu.
Odpowiednia dieta
Chwilowe kłopoty z pamięcią nie są jeszcze powodem do niepokoju. Można im zaradzić, na przykład stosując odpowiednią dietę bogatą w mikroelementy, takie jak cynk, magnez czy fosfor, a także witaminy A i B12. Polecane są również preparaty zawierające wyciągi z miłorzębu japońskiego czy lecytynę.
Witamina A
Retinol jest niezbędny do: prawidłowego widzenia, szczególnie przy zmniejszonym oświetleniu, budowy nabłonka i skóry, wzrostu tkanek, utrzymania stabilności komórek nabłonkowych, syntezy hormonów kory nadnerczy, utrzymywania prawidłowych osłonek komórek nerwowych, reakcji immunologicznych, budowy czerwonych krwinek. Ponadto, witamina A hamuje rozwój zniekształconych komórek.
Witamina B12
Składnik ten jest niezbędny do budowy osłonki mielinowej. Wraz z innymi witaminami bierze udział w powstawaniu neuroprzekaźników nerwowych. Dlatego też witaminę B12 wykorzystuje się m.in. w leczeniu niektórych uszkodzeń nerwów, a także w leczeniu depresji czy choroby Alzheimera. Niedobór tej witaminy często towarzyszy demencji starczej oraz ogólnemu pogorszeniu się sprawności umysłowej. Witamina B12 utrzymuje prawidłową sprawność układu nerwowego, uspokaja, a także poprawia koncentrację.
Cynk
Pierwiastek ten wchodzi w skład ponad 200 enzymów. Jest niezbędny do syntezy białka wiążącego m.in. witaminę A, a także do produkcji hormonów oraz do prawidłowego odczuwania smaku i zapachu. Umożliwia skupienie uwagi przez dłuższy czas i poprawia pamięć krótkotrwałą. Wpływa na rozwój fizyczny, prawidłowe funkcjonowanie narządów płciowych (prostaty).
Fosfor
Pierwiastek ten jest składnikiem m.in. tkanki mózgowej, pobudza on do działania witaminy z grupy B. Łącznie z wapniem reguluje proces mineralizacji kości. Wchodzi w skład bogatoenergetycznych związków biorących udział w przemianach energetycznych. Bierze udział w skurczu i rozkurczu mięśni. Jego niedobór powoduje osłabienie mięśni.
Magnez
Przy niedoborze magnezu występuje m.in. nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa, skurcze mięśni, szybkie uderzenia serca, a także problemy z koncentracją. Pierwiastek ten pobudza bowiem zdolność uczenia się i koncentracji. Ponadto wpływa na prawidłowe funkcje naczyń krwionośnych. Zbyt niskie stężenie magnezu we krwi może powodować przedłużający się skurcz np. tętnic wieńcowych, co może doprowadzić nawet do zawału mięśnia sercowego. Magnez łagodzi bóle i skurcze związane z chromaniem przestankowym, które jest związane ze słabym krążeniem krwi w nogach. Pierwiastek ten zapobiega także nadciśnieniu tętniczemu, a także zwalnia procesy starzenia się.
Miłorząb japoński
Wyciągi z miłorzębu stosuje się do złagodzenia objawów związanych z zaburzeniami kojarzenia, obniżeniem zdolności zapamiętywania, trudnościami w koncentracji oraz osłabieniu uwagi, a także przy uszkodzeniach naczyń krwionośnych spowodowanych cukrzycą, miażdżycą czy nikotyną. Ponadto preparaty zawierające miłorząb poprawiają przemianę materii, funkcje narządów zmysłów, np. zaostrzają wzrok i działają korzystnie przy zaburzeniach słuchu. Preparaty z Ginkgo biloba przyczyniają się do lepszego ukrwienia mózgu. Stosuje się je w zaburzeniach czynności mózgu przebiegających z takimi objawami towarzyszącymi, jak: szum w uszach, bóle głowy, chwiejność nastrojów, stany depresyjne, lęki, apatia lub rozdrażnienie, uczucie znużenia czy rozkojarzenie. Poza tym stwierdzono, że preparaty z miłorzębu japońskiego obniżają lepkość krwi, dlatego też znalazły zastosowanie jako leki uzupełniające w udarach mózgu lub przejściowych napadach niedotlenienia.
Lecytyna
Jest bardzo ważnym elementem składowym mózgu i tkanki nerwowej. Ułatwia myślenie i zapamiętywanie, poprawia zdolność skupienia się i koncentracji. Lecytyna odgrywa też dużą rolę w gospodarce cholesterolem, ułatwia jego bezpieczne transportowanie w krwiobiegu. Ma także pozytywny wpływ na krążenie krwi i poprawia zdolność regeneracji po wysiłku fizycznym.
Bibliografia u autorki.