Ponad 70 proc. chorób alergicznych oczu przebiega w mechanizmie IgE-zależnym. Dlatego dokładny wywiad alergologiczny, a także potwierdzenie uczulenia na konkretny alergen pozwalają na właściwe rozpoznanie i leczenie.
W obrębie narządu wzroku zapalenie alergiczne obejmuje najczęściej spojówki, rogówki, powieki, rzadziej inne tkanki, jak tęczówka, naczyniówka czy siatkówka.
Zapalenie spojówek jest często lekceważone i traktowane jako banalna choroba zarówno w swojej formie przerywanej (sezonowej), jak i przewlekłej (całorocznej). Tymczasem zwłaszcza typ sezonowy może nawet na kilka lat wyprzedzać wystąpienie innych chorób uczuleniowych dróg oddechowych i skóry.
Ponad 70 proc. chorób alergicznych oczu przebiega w mechanizmie IgE-zależnym. Dlatego dokładny wywiad alergologiczny (alergia innych narządów, rodzinne występowanie choroby alergicznej, sezonowość objawów), a także potwierdzenie uczulenia na konkretny alergen (testy skórne, oznaczenie specyficznych IgE w surowicy) pozwalają na właściwe rozpoznanie i leczenie.
Najczęstsze objawy obserwowane u chorych, u których podejrzewa się alergię oczu, to: świąd, wodnista lub śluzowa wydzielina, zmiany skórne wokół oczu, pieczenie, łzawienie. Czasem może dołączyć się ból oczu, światłowstręt, ropna wydzielina, a nawet zaburzenia widzenia.
Ostre alergiczne zapalenie spojówek
Objawy tej choroby są wywoływane najczęściej przez pyłki roślin, które w dużej ilości dostają się do oczu. Dotyczy to przede wszystkim osób z uczuleniem na ten rodzaj alergenów. Podobne objawy – w chwili kontaktu z dużą liczbą tych alergenów – mogą wystąpić także u chorych z alergią całoroczną na kurz i roztocze. Innym czynnikiem, który może spowodować wystąpienie ww. objawów, jest miejscowe podanie antybiotyków, na które chory jest uczulony.
Leczenie ostrego alergicznego zapalenia spojówek polega na maksymalnym ograniczeniu kontaktu z alergenem, przepłukaniu worka spojówkowego sztucznymi łzami oraz – ewentualnie – podaniu leków działających miejscowo przeciwalergicznie.
Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek
Ta postać stanowi niemal połowę przypadków alergii ocznej i w 95 proc. współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa. Charakterystyczne miejscowe sezonowe objawy, takie jak: świąd, łzawienie, wodnista lub śluzowa wydzielina, są spowodowane IgE-zależną reakcją na pyłki roślin oraz w mniejszym stopniu na zarodniki grzybów pleśniowych. W badaniu oka stwierdza się przede wszystkim silne zaczerwienienie i obrzęk spojówki. Nierzadko obserwowane jest także brązowe przebarwienie pod powieką dolną (tzw. cienie alergiczne). Rozpoznanie potwierdzane jest poprzez wywiad alergologiczny oraz testy skórne.
Leczenie sezonowego alergicznego zapalenia spojówek polega na unikaniu kontaktu z czynnikiem uczulającym, przepłukiwaniu worka spojówkowego sztucznymi łzami – zwłaszcza po kontakcie z alergenem, stosowaniu miejscowych preparatów przeciwalergicznych (czasami wskazane jest przyjmowanie ogólne leków przeciwalergicznych), kromonów oraz kropli obkurczających naczynia krwionośne. Odczulanie swoiste można zastosować przy jednoczesnym występowaniu objawów ze strony oczu i nosa.
Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek
Łagodny przebieg tej choroby charakteryzują utrzymujące się przez cały rok objawy w postaci świądu, łzawienia i zaczerwienienia oraz obrzęku spojówek. Dolegliwości te nasilają się w okresie jesienno-zimowym. Przyczyną jest IgE-zależna reakcja na roztocze kurzu domowego, naskórek i sierść zwierząt domowych oraz zarodniki grzybów pleśniowych.
Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek występuje także u pacjentów z cechami atopii na lateks czy leki, którzy mają stały kontakt z tymi czynnikami (np. w pracy).
Leczenie jest podobne jak w sezonowym alergicznym zapaleniu spojówek. Tę postać należy różnicować z innymi chorobami narządu wzroku, np. zespołem suchego oka, alergicznym zapaleniem rogówki i spojówki.
Atopowe zapalenie rogówki i spojówek
Silny świąd oka, pieczenie, łzawienie i światłowstręt to objawy tej najważniejszej z chorób alergicznych oczu. Zmiany oczne pojawiają się najczęściej po kilku latach trwania atopowego zapalenia skóry.
O rozpoznaniu decydują stopień nasilenia zmian rogówkowych (m.in. owrzodzenia, blizny, nowotworzenie naczyń) oraz stopień uszkodzenia spojówki, które są stwierdzane w badaniu okulistycznym. W badaniu przedmiotowym obserwuje się obfitą treść śluzową podsychającą na powiekach i rzęsach (tzw. cienie alergiczne wokół oczu), zmiany skórne na innych powierzchniach ciała, stan zapalny brzegów górnej i dolnej powieki z obrzękiem i pogrubieniem, a także charakterystyczne przerzedzenie zewnętrznych fragmentów brwi. W spojówkach i nadtwardówkach naczynia krwionośne są poszerzone, a w spojówce pojawiają się brodawki.
Objawy atopowego zapalenia rogówki i spojówek mogą prowadzić do rozwoju zaćmy i odwarstwienia siatkówki. W tej postaci częściej rozwijają się zakażenia gronkowcowe i grzybicze brzegów powiek i spojówek.
Leczenie prowadzone jest przez okulistę we współpracy z dermatologiem i alergologiem. Polega na podawaniu miejscowo lub/i ogólnie preparatów przeciwhistaminowych, glikokortykosteroidowych, maści immunosupresyjnych (pimekrolimus, takrolimus) oraz kromonów. Istotna jest także miejscowa dbałość o narząd wzroku.
Wiosenne zapalenie rogówki i spojówek
Ta postać rzadko występuje w naszej strefie klimatycznej, natomiast często w krajach śródziemnomorskich i tropikalnych. Osoby cierpiące na wiosenne zapalenie rogówki i spojówek odczuwają bardzo nasilone objawy ze strony oczu, którym niejednokrotnie towarzyszyć mogą zaburzenia ostrości widzenia i światłowstręt. Choroba ta wymaga leczenia okulistycznego. Długo trwające objawy mogą prowadzić do rozwoju atopowego zapalenia rogówki i spojówek.
Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek
Po kontakcie z substancją uczulającą, np. alergenami sierści zwierząt i roztoczy kurzu domowego, a także z kosmetykami, składnikami leków okulistycznych pojawia się świąd skóry wokół oczu i/lub spojówek, a nawet rogówki. Skóra wokół oczu jest bardzo sucha i mocno pomarszczona, obrzęknięta i zaczerwieniona, czasami z owrzodzeniami. Spojówki najczęściej są przekrwione, a w ciężkich postaciach pojawia się zapalenie rogówki.
Leczenie obejmuje przede wszystkim eliminację czynnika uczulającego, higienę i dbałość o narząd wzroku, czyli stosowanie zimnych okładów, sztucznych łez, nawilżanie i natłuszczanie skóry wokół oczu. Należy także przyjmować preparaty przeciwhistaminowe ogólne lub rzadziej miejscowe, a w procesie długotrwałym kromony i maści immunosupresyjne (pimekrolimus, takrolimus).