Zaburzenia trawienia

Lekarze i dietetycy jednomyślnie twierdzą, że odżywiamy się niezdrowo – jemy w pośpiechu, nieregularnie i obficie. Konsekwencją tych złych nawyków żywieniowych są dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Proces trawienia i wchłaniania jest w rzeczywistości jednym z bardziej skomplikowanych procesów mających miejsce w organizmie człowieka. Mogą towarzyszyć mu przykre dolegliwości (np. wzdęcia, zgaga), groźniejsze schorzenia (np. nietolerancja pokarmowa) i bardzo poważne choroby (np. choroba wrzodowa). Proces trawienia przebiega nieprawidłowo również wtedy, gdy chore są narządy produkujące enzymy trawienne.

Najpoważniejsze zaburzenia trawienia dotyczą jelita cienkiego. Istotnym problemem są również zaburzenia wchłaniania.

Zaburzenia trawienia węglowodanów
Najczęstszym zaburzeniem trawienia węglowodanów jest nietolerancja laktozy. Przyczyną jest niedobór lub brak enzymu trzustkowego – laktazy, rozkładającego laktozę do cukrów prostych, i brak możliwości trawienia mleka krowiego. Niestrawiona laktoza ulega procesom gnilnym w jelicie grubym i powoduje wzdęcia, biegunki oraz nudności.

Zaburzenia trawienia tłuszczów
Niedobór lub brak enzymów trzustkowych trawiących tłuszcze prowadzi do ograniczonego wchłaniania. Objawem tego zaburzenia są biegunki i tzw. stolce tłuszczowe. Dysfunkcja wątroby, zapalenie dróg żółciowych i kamienie żółciowe powodują ograniczenie lub brak obecności żółci w przewodzie pokarmowym. Konsekwencją tego jest niewystarczająca emulsyfikacja tłuszczów i złe wchłanianie.

Zaburzenia trawienia białek
Defekty genetyczne i będąca ich konsekwencją wadliwa synteza enzymów mogą doprowadzić do braku enzymów trawiących białka. Zaburzenia trawienia białek i wchłaniania ich produktów rozkładu mogą wystąpić podczas uszkodzenia fragmentów jelita cienkiego. Uszkodzenie błony śluzowej może być skutkiem choroby trzewnej – celiaklii (nietolerancja na gluten).

Przyczyny zaburzeń
Najważniejszym narządem produkującym enzymy trawienne jest trzustka. Jest to gruczoł wydzielniczy, który wytwarza m.in. hormony: insulinę i glukagon.

Choroby trzustki, np. przewlekłe zapalenie, kamica, torbielowate zwłóknienie narządu (genetycznie uwarunkowana mukowiscydoza), niewydolność zewnątrzwydzielnicza u osób w podeszłym wieku, usunięcie organu (pankreatektomia), prowadzą do ograniczenia wydzielania lub zupełnego braku enzymów trawiennych. Konsekwencją wymienionych chorób są poważne zaburzenia trawienia.

Niektóre zaburzenia trawienia mogą mieć podłoże psychiczne. Niepokój, depresja, palenie tytoniu lub długotrwałe przebywanie w zadymionym pomieszczeniu powoduje, że organizm nie jest w stanie prawidłowo strawić przyjętego pokarmu.

Co pomaga?
W wielu przypadkach właściwa dieta powoduje ograniczenie lub ustąpienie lekkich dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jednakże zarówno problemy patofizjologiczne, jak i nawyki żywieniowe są podstawą do doustnego podawania enzymów. Niektórzy lekarze przychylają się nawet do uznania terapii enzymatycznej, zapewniającej odpowiednią podaż enzymów. Poprawia ona trawienie, likwidując wiele dysfunkcji gastrycznych, wzmacnia adsorpcję składników pożywienia oraz witamin i mikroelementów, zmniejsza ilość produktów ubocznych powstających po procesie trawienia i pozostających do wydalenia w przewodzie pokarmowym.

Dostępne obecnie preparaty zawierają enzymy trawienne głównie pochodzenia zwierzęcego. Ich stosowanie jest wskazane wówczas, gdy produkcja enzymów trawiennych jest o 10 proc. niższa od poziomu normy. Podaje się je osobom cierpiącym na wymienione wcześniej choroby trzustki. Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z enzymami trawiennymi jest nadwrażliwość na białko zwierzęce (głównie wieprzowe) i stan ostry zapalenia trzustki. Należy zachować ostrożność przy równoległym przyjmowaniu leków z grupy antagonistów receptora H2 (np. ranitydyny, cymetydyny, famotydyny). Podczas przyjmowania leku w czasie ciąży, karmienia piersią i podawania leku dzieciom wymagana jest konsultacja z lekarzem. Przyjmowaniu preparatów enzymatycznych czasami towarzyszą objawy uboczne, takie jak: odczyny alergiczne, podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej i odbytu.

Niedobór lub brak enzymów trawiennych może mieć poważne konsekwencje dla całego organizmu. Efektem zaburzeń trawienia mogą być nie tylko ogólnie pojęte dysfunkcje gastryczne, lecz także poważne choroby ogólnoustrojowe wynikające z braku zapewnienia organizmowi podstawowych związków chemicznych.