WZW C

Już w końcu lat 90. ubiegłego wieku stało się oczywiste, że ze względu na brak sposobu zapobiegania zakażeniom HCV najczęściej występującym typem wirusowego zapalenia wątroby będzie w przyszłości WZW C.

Zarówno skryty charakter zakażenia, jak i skomplikowane cechy wirusa HCV utrudniają badania naukowe w kierunku opracowania swoistych metod zapobiegania i leczenia WZW C.

Poznanie patogenezy i wprowadzenie skutecznych szczepionek przeciw WZW A i WZW B oraz możliwość kontroli WZW D, podwyższenie standardów sterylizacji i wprowadzenie procedur powszechnego bezpieczeństwa w postępowaniu z materiałami klinicznymi przyczyniło się do postępującego spadku zachorowań na WZW A i WZW B. Zachorowań na WZW E w Polsce nie notuje się, mogą być one sporadycznie „przywożone” przez osoby przyjeżdżające z krajów o klimacie subtropikalnym i tropikalnym. XXI wiek będzie więc świadkiem wielokierunkowych działań profilaktycznych i terapeutycznych podejmowanych w celu opanowania epidemii WZW C.

Obecnie liczbę osób zakażonych HCV w Polsce szacuje się na około 700 tys., przy czym świadomych zakażenia jest około 20 tys. Na świecie liczbę osób zakażonych ocenia się na 180 mln.

Postacie choroby
Klinicznie jawna postać zakażenia przebiegająca jako ostre WZW jest rozpoznawana rzadko i w różnych opracowaniach jest oceniana na 10-15 proc. przypadków. Mają na to wpływ słabo nasilone objawy kliniczne i występowanie okienka serologicznego, gdy w okresie ostrego zakażenia przeciwciała anty-HCV są niewykrywalne. W części przypadków następuje spontaniczna eliminacja wirusa i wyzdrowienie. Natomiast charakterystyczną cechą zakażeń HCV jest przetrwanie wirusa w organizmie i przejście zakażenia ostrego w zapalenie przewlekłe. Częstość przewlekłych zakażeń HCV jest oceniana w różnych opracowaniach na 60-85 proc., podczas gdy po zakażeniu HBV u osób dorosłych na około 5 proc.

Zakażenia przewlekłe wykrywa się najczęściej przypadkowo, na ogół po oznaczeniu obecności przeciwciał anty-HCV. W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo lub z towarzyszeniem objawów nieswoistych dla WZW, takich jak: ciągłe zmęczenie, stany depresyjne, utrata apetytu. W postaciach przewlekłych choroby często stwierdza się pozawątrobowe manifestacje choroby o charakterze autoagresyjnym z zaburzeniami gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczyca, trzustka), pojawianiem się krioglobulin, neuro- i miopatii, odczynów stawowych, skórnych (zmiany na podudziach związane z zapaleniem naczyń skóry, liszaj płaski, porfiria skórna, rumień wielopostaciowy lub guzowaty, bielactwo) oraz kłębkowego zapalenia nerek, guzkowego zapalenia tętnic i autoimmunologicznego zapalenia wątroby.

Należy podkreślić, że przewlekłe WZW C jest chorobą ogólnoustrojową. Znajomość objawów pozawątrobowych umożliwia wczesne rozpoznanie choroby. Postęp istniejącego zapalenia wątroby w kierunku marskości ma zwykle charakter ukryty, aż do momentu pojawienia się objawów niewyrównania czynności wątroby (wodobrzusze, encefalopatia, obrzęki, zaburzenia układu krzepnięcia). Z uwagi na taki przebieg zakażenia wirus HCV jest nazywany łagodnym zabójcą. W typowych przypadkach uszkodzenie wątroby rozwija się przez okres 20-30 lat i może prowadzić do rozwoju marskości i raka pierwotnego wątroby.

Zróżnicowanie genetyczne wirusa
Genom wirusa HCV stanowi jednoniciowe RNA, które składa się w około 30 proc. z sekwencji wysoce zmiennych, które wpływają na zróżnicowanie potomnych cząstek wirusowych. Zróżnicowanie tego wirusa powstaje podczas procesu replikacji w zakażonej komórce i polega na wbudowaniu odmiennych nukleotydów do łańcucha RNA i powstawaniu w ten sposób zmutowanych cząstek potomnych. Mechanizm ten utrudnia kontrolę zakażenia HCV przez układ odpornościowy i stanowi podstawową trudność w opracowaniu skutecznej szczepionki przeciw WZW C.

Zróżnicowanie genetyczne wir­usa HCV poz­wala na badania molekularnej epidemiologii zakażeń HCV. Polegają one na ocenie występowania różnic w typach tego wirusa w różnych populacjach i regionach geograficznych świata oraz na obserwacji zmian w ich dystrybucji w czasie. Wykazano, że osoby zakażone HCV o różnym genotypie mogą inaczej reagować na terapię lekami przeciwwirusowymi. Odmienny może być także kliniczny przebieg zakażenia. Znajomość genotypu HCV jest więc istotnym czynnikiem podczas wyboru sposobu postępowania terapeutycznego i prognozowania skuteczności leczenia.

Drogi zakażenia
Do czynników ryzyka związanych z zabiegami medycznymi należą: wkłucia niesterylnym sprzętem, podawanie roztworów leków z opakowań wielodawkowych, wielokrotne użycie strzykawek, igieł, zestawów do przetoczeń, niedokładna sterylizacja i dezynfekcja niewłaściwym preparatem, skrócenie czasu jego działania, niedokładne wstępne umycie narzędzi, użycie niejałowej wody do spłukiwania, skażenie zdezynfekowanego narzędzia podczas przechowywania lub transportu, ponowne stosowanie sprzętu przeznaczonego przez producenta wyłącznie do jednorazowego użytku, akupunktura.

Obecnie zakażenie związane z przetoczeniem krwi lub preparatów krwiopochodnych jest zminimalizowane, natomiast ryzyko zakażenia drogą płciową jest podobne do ryzyka przeniesienia zakażenia z zakażonej matki na dziecko i wynosi 2-7 proc.

Do pozamedycznych czynników ryzyka zakażenia HCV należą: narkomania (wspólne igły lub aplikatory), inwazyjne zabiegi upiększające (tatuo­wanie lub kolczykowanie), zabiegi kosmetyczne.

Grupy ryzyka
Wyższą niż przeciętna dla ogółu populacji liczbę zakażeń HCV notuje się w zawodowych grupach ryzyka, zwłaszcza wśród personelu służby zdrowia. Najczęściej zakażeniu ulegają pielęgniarki zabiegowe, położne, technicy analityki medycznej i chirurdzy. Podwyższone ryzyko zakażenia istnieje także u pracowników służb ratowniczych i innych stykających się z nieznanymi, rannymi osobami. Najwyższe wskaźniki zakażeń notuje się w grupie chorych dializowanych. Specyficzną grupą osób narażonych na zakażenia patogenami przenoszonymi drogą krwi są narkomani. W tej grupie osób często spotykane są współistniejące zakażenia HCV i HBV oraz HIV.

Profilaktyka
Duże znaczenie mają obecnie działania zapobiegające zakażeniom i ograniczanie niekorzystnych następstw zdrowotnych u osób zakażonych. Należą do nich różne formy edukacji społeczeństwa i środowiska medycznego na temat wirusa HCV, sugerowanie badań diagnostycznych osobom potencjalnie zakażonym itp. Istotne jest także uświadamianie o dostępności leczenia przeciwwirusowego, które w części przypadków jest skuteczne. Obecnie trwają badania nad szczepionkami zarówno profilaktycznymi, jak i terapeutycznymi.

#Szczepienia ochronne przeciwko WZW A i WZW B