Wpływ omega-3 PUFA na układ krążenia

Już w 2006 roku w standardach postępowania w stabilnej chorobie niedokrwiennej serca Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego znalazło się zalecenie wzbogacania diety w ryby morskie oraz stosowanie suplementacji omega-3 PUFA u chorych z grupy dużego ryzyka, np. po zawale mięśnia sercowego.

Powszechnie wiadomo, że spożycie przez człowieka tłuszczów, jako produktów wysokoenergetycznych, powinno być pod stałą, ścisłą kontrolą zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. W prawidłowo zestawionej diecie nie może zabraknąć wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) stanowiących 6–10 proc. udziału energii.

W celu zachowania dobrego stanu zdrowia niezbędna jest nie tylko podaż kwasów omega-3 i omega-6, ale również równowaga między nimi. W żywności występuje prekursor kwasów rodziny omega-3, czyli kwas α-linolenowy (ALA) oraz kwas linolowy (LA), który zostaje przekształcony w kwasy rodziny omega-6 (patrz tabela).

Zalecenia żywieniowe
Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 nie mogą być syntetyzowane w ustroju w ilościach zapewniających zdrowie, dlatego powinny być podstawowymi składnikami ludzkiej diety. W zaleceniach żywieniowych stanowią one 1–2 proc. udziału energii w dziennych racjach pokarmowych. Ich podstawowym źródłem są ryby, głównie morskie (zawierające EPA i DHA), oraz – w mniejszym stopniu – oleje roślinne: sojowy, rzepakowy oraz siemię lniane zawierające kwas α-linolenowy. Natomiast kwasy z rodziny omega-6

w tych samych zaleceniach stanowią 5–8 proc. udziału energii, zaś ich podstawowym źródłem są oleje: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany oraz produkowane z nich margaryny.

Różnokierunkowe zastosowanie

Omega-3 PUFA charakteryzują się szerokim spektrum działania w profilaktyce wielu chorób. Wśród nich czołowe miejsce zajmują choroba niedokrwienna serca oraz udar mózgu. Kwasy te wchodzą w skład fosfolipidowych błon komórkowych, przez co wpływają na prawidłowe funkcjonowanie i wzrost tkanek oraz są niezbędnymi modulatorami wielu procesów fizjologicznych. Ich znaczącą rolę stwierdzono w profilaktyce i łagodzeniu przebiegu wielu dolegliwości, m.in. choroby wieńcowej, udaru mózgu, niedoborów kwasów tłuszczowych u dzieci (rozwój mózgu i siatkówki), chorób autoimmunologicznych, choroby Leśniowskiego-Crohna, nowotworów piersi, okrężnicy i prostaty, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) czy łagodnego nadciśnienia. Jednak najwięcej doniesień dotyczy ich działania w prewencji miażdżycy naczyń.

Żelazny punkt jadłospisu

Siła i kierunek działania omega-3 zależy od rodzaju kwasu. Działanie kwasu dokozaheksaenowego (DHA) jest ukierunkowane na gospodarkę lipidową (normalizacja profilu lipidowo-lipoproteinowego), węglowodanową (poprawa poziomu glikemii), normalizację ciśnienia tętniczego oraz częstość rytmu serca. Natomiast kwas eikozapentaenowy (EPA) odpowiada przede wszystkim za działanie antyagregacyjne.

Taka wielokierunkowość działania omawianych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych skłania do jednoznacznej sugestii, iż ryby oraz oleje roślinne powinny być wpisane we wszystkie jadłospisy, a zalecenia te powinny być bezwzględnie przestrzegane.

Wpływ omega-3 PUFA na układ krążenia

Istnieje szereg mechanizmów, które mogą być odpowiedzialne za korzystny wpływ omega-3 PUFA na układ krążenia. Należy tu wymienić działanie przeciwmiażdżycowe, antyarytmiczne, przeciwzapalne i hamujące procesy krzepnięcia, antyagregacyjne, wazoprotekcyjne oraz hipotensyjne. Stwierdzono, że omega-3 PUFA wykazują zdolność hamowania wątrobowej syntezy trójglicerydów w VLDL (lipoprotein o bardzo niskiej gęstości) i zwiększają klirens trójglicerydów zawartych w chylomikronach, doprowadzając do obniżenia stężenia trójglicerydów na czczo i po posiłku o około 20–25 proc. Normalizacja profilu lipidowego z ich udziałem wiąże się również z umiarkowanym wzrostem stężenia lipoprotein frakcji HDL oraz z zahamowaniem migracji i proliferacji mięśni gładkich czy zmniejszeniem ekspresji molekuł adhezyjnych.

Wykazano również, że omega-3 wywierają efekt antyarytmiczny dzięki bezpośredniej modulacji działania kanałów sodowych, potasowych i wapniowych. Kwasy te wbudowują się w fosfolipidowe błony komórkowe, wpływając na sekwencje pobudzeń mogących prowadzić do arytmii. Mogą też wpływać na wewnątrzkomórkowe enzymy kontrolujące cykle skurczu i rozkurczu miocytów. Ponadto hamują arytmie komorowe przez blokowanie wpływu katecholoamin na miokardium.

Egzogenne PUFA są prekursorami eikozanoidów: prostaglandyn, leukotrienów i tromboksanów. Eikozanoidy powstające z kwasu arachidonowego pobudzają procesy zapalne i procesy krzepnięcia, zaś produkty przekształceń omega-3 wykazują przeważające działanie hamujące procesy krzepnięcia i działają przeciwzapalnie. Jednocześnie kwasy omega-3 są inhibitorami syntezy cytokin i mitogenów.

Efekt antyagregacyjny omega-3 jest wynikiem zmniejszenia agregacji płytek krwi, lepkości osocza oraz pozytywnego wpływu na czynniki krzepnięcia krwi. Kwasy te przyczyniają się do poprawy czynności śródbłonka poprzez zwiększenie dostępności tlenku azotu, dzięki czemu przeciwdziałają procesom oksydacyjnym. Wpływają również na obniżenie ciśnienia krwi.

Zalecenia

Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w leczeniu chorych z komorowymi zaburzeniami rytmu i leżącą u ich podłoża chorobą niedokrwienną serca należy rozważyć suplementację kwasów rodziny omega-3.

#Rodzina kwasów omega