Włos ci z głowy nie spadnie

Włosy są ważnym elementem wyglądu człowieka. Obecnie na rynku jest wiele produktów do ich pielęgnacji w zależności od ich koloru czy kondycji. Jednak nie zawsze tak było…

Dzieło Jakuba Kazimierza Haura pt. „Skład albo skarbiec znakomitych sekretow oekonomiey ziemianskiey” (pisownia oryginalna) z 1693 roku świadczy o tym, że siwizna, łysienie i inne problemy z włosami nękały ludzi od zawsze, a poszukiwania środków przeciwdziałających takim defektom sięgają bardzo zamierzchłych czasów.

Aby siwe włosy były czarne, autor doradzał: „dla odmłodzenia swey stárości uczynić sobie sok z Saliviey y niem ná słońcu smárowáć siwiznę, á ták będą czarne włosy, y odmłodzą się”. Osobom z problemami łysienia kazał: „Mysze łáyná w wolney wodźie rozmoczywszy, tym łyse mieyscá smárowáć. Item, Dostáć de tartaro, zágrzawszy go letnio, y tym smarowáć łyśine”. W jego książce można też znaleźć rady, jak nie osiwieć zbyt prędko: „chronić się chłodnych pokarmow, y wilgotnych, Zioł Ogrodnych, Kápusty, Sáłaty, Ogotkow, Málonow, Rzepy, Ryb, Mleká, Wody źimney, Roży, z Białogłową częstey społeczności, á tym bárdziey strżedz się zbytniego o źysku myślenia, wystrzegáć się ćiekáwości turbáciey, frásunku, zbytniego pijaństwá, osobliwie tákiego trunku ktory głowe záraża, pámieć, rozum, y zdrowie odeymuie: Miod pić pomiernie dla pośilenia żoładká, nie dla zarázy głowy: ladáć pieprzno, Potraw często záżywáć smáżonych, abo pieczonych: Łáźni czestey się chronić, głowe mieć często odkryta, być przy tym wesołym, conuersuiącym, w kompániey krotofilnym”.

Pielęgnacja w XIX w.
Przepisy i porady z 1693 roku prawdopodobnie wywoływały uśmiech i zdziwienie już w XIX wieku. Wtedy to bowiem pojawiły się gotowe środki pielęgnacyjne. Powszechna świadomość konieczności dbania o higienę osobistą sprawiła, że wiele problemów dotyczących skóry głowy i samych włosów zostało wyeliminowanych.

W czasopismach dziewiętnastowiecznych rozprawiono się także z przesądem o szkodliwym działaniu wody na włosy. Popularne wówczas metody pielęgnacji włosów przedstawione zostały w publikacji z 1856 roku pt. „Kalotechnika czyli sztuka zachowania piękności”.

Na kłopoty z łupieżem polecano: „wodą, która najłatwiej pozbawia głowę łupieżu i przytem leczy z bolu głowy, jest następująca, znana powszechnie pod nazwą wody księcia Regenta: kamfory granów 10, amoniaku kaustycznego połowę drachmy, eteru siarczonego drachm 2, drobnego rumu jamajskiego drachm 4, wody dészczowéj funt 1. Obmywać tą wodą co trzy dni wieczorem idąc spać głowę, i związać ją na noc cienkim fularem”.

Najlepszym środkiem przeciwdziałającym wypadaniu włosów była pomada barona Dupuytrena, która składała się ze „szpiku wołowego 1/2 funta, octanu ołowiu krystalizowanego 4 grana, balsamu czarnego peruwiańskiego 10 granów, rumu jamajki 1 drachmę, tynktury kantarydowej 1/2 drachmy, tynktury gwoździkowej, tynktury cynamonowej po 20 kropli”.

W publikacji tej znalazł się także przepis na środek odżywiający włosy. „Najlepszą pomadą odżywiającą skórę, dodającą jej siły, włosom wzrost i smagłość, jest tak zwana pomada królowej Wiktoryi, (…) która w Anglii nadzwyczajną, większą od oleju makassarskiego cieszy się wziętością. Składa się z następujących części: szmalcu gęsi tuczonych przez trzy miesiące ryżem i owsem, i płukanego w wodzie deszczowej przez 10 dni funt 1, balsamu peruwiańskiego drachmy 3, tynktury kantarydowej drachm 6, olejku lotnego wanilii drachmy 1/2”. Pismo zamieściło także informację, gdzie ten środek można nabyć. „Ta pomada znajduje się w Warszawie w Aptece Jego Cesarsko-Królewskiej Mości (…) i w zakładzie pachnideł braci Natanson, Krakowskie-Przedmieście N. 440”.

Okres międzywojenny
W odróżnieniu od osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych zaleceń, reklamy okresu międzywojennego głosiły postępowe hasła: „Dobrodziejstwem dla włosów jest regularne mycie głowy płynem lub shampoonem PIXAVON” lub „Racjonalnie pielęgnowane włosy nie wypadają – stosuj shampoon PIXAVON”.

W tym czasie opracowano środek do mycia włosów zwany „schampoo”. Miał on stać się sposobem na wszelkie problemy. Pokładano w nim ogromne nadzieje, a częste reklamy zapewniały mu popularność.

Rozwój w dziedzinie kosmetyki umożliwił stworzenie środków łatwych w użyciu i skutecznych. Podstawowym celem preparatów do włosów stało się odżywienie naskórka. W opublikowanej w 1939 r. książce „Produkty kosmetyczne” (przetłumaczonej z francuskiego) przedstawiono środki do pielęgnacji włosów i stan wiedzy na ten temat.

Za przyczynę wypadania włosów uznano nadmierne wydzielanie gruczołów łojowych. W związku z tym środki do pielęgnacji włosów zawierały głównie składniki odtłuszczające oraz odżywki keratynowe. Ważnym składnikiem była także siarka koloidalna. Często stosowano również środki ściągające i kwaśne – duże znaczenie przypisywano wyciągowi z pokrzywy. Do składników pobudzających gruczoły keratynowe zaliczano olejki eteryczne, a alkohol uznawany był za środek silnie hamujący porost włosów. Dla podwyższenia walorów estetycznych środki pielęgnacyjne do włosów były perfumowane i koloryzowane.

W dwudziestoleciu międzywojennym ze środków do pielęgnacji włosów dostępne były szampony pieniące się, nie pieniące się, półpieniące, szampony jajeczne, kryształowe i na cholesterynie, a także szampony suche rozpuszczalne i nierozpuszczalne. Istniały także odrębne specyfiki przeciwdziałające wypadaniu włosów. Szeroki asortyment można było zakupić głównie w aptekach.

Włosy zawsze stanowiły bardzo ważny element wyglądu. Pięknie utrzymane dodawały pewności siebie i nierzadko stanowiły powód do dumy. Obecnie utrzymanie zdrowego wyglądu włosów i zapobieganie ich chorobom jest znacznie prostsze. Apteki, tak jak przed laty, sprzedają różnorodne specyfiki, dzięki którym problemy z pielęgnacją zmniejszają się lub całkowicie zanikają.