Szczepienia przeciwko grypie

Szczepienia przeciwko grypie


Powszechność zakażeń wirusami grypy, ciężkość przebiegu choroby, możliwe powikłania oraz liczne i drogie hospitalizacje dzieci i dorosłych powinny wpłynąć na zwiększenie zainteresowania szczepieniami ochronnymi przeciwko grypie.

W okresie jesienno-zimowym wzrasta ilość zakażeń wywołanych przez wirusy oddechowe. Do tej grupy zalicza się wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy, koronawirusy, rhinowirusy i enterowirusy. Najgroźniejsze są zakażenia wywołane przez wirusy grypy.

Grypa jest ostrą chorobą wirusową, pojawiającą się cyklicznie w postaci epidemii i pandemii. W Europie epidemie występują w okresie późnej jesieni i zimy, chociaż w ostatnich latach obserwuje się przesunięcie szczytu zachorowań na wczesną wiosnę. Chorobę tę wywołuje wirus RNA z rodziny Orthomyxoviridae. Istnieją 3 typy tego wirusa: A, B i C.

Typy wirusa grypy
Wirus grypy A – najczęściej odpowiedzialny za zachorowania u ludzi – dzieli się na podtypy, w zależności od właściwości białek powierzchniowych: hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Wyróżnia się 13 podtypów hemaglutyniny i 9 podtypów neuraminidazy. Wirus A zakaża ludzi, a także zwierzęta (m.in. świnie, konie oraz ptaki). Powoduje epidemie oraz pandemie. Wirus B zakaża wyłącznie ludzi. Zachorowania na grypę B mają charakter endemiczny lub epidemiczny (co 2-3 lata). Wirus C zakaża ludzi i świnie. U ludzi zakażenia mają najczęściej przebieg bezobjawowy.

Wirus grypy charakteryzuje się dużą zmiennością antygenową – szczególnie typ A. Zmiany antygenowe dokonują się w obrębie antygenów powierzchniowych wirusa grypy – hemaglutyniny i neuraminidazy. Zmiana typu drift, czyli mutacja punktowa genu, prowadzi do zmiany sekwencji aminokwasów. Zmiana typu shift, nazywana skokiem antygenowym, jest dużo poważniejsza, skutkuje bowiem pojawieniem się całkowicie nowego, niekrążącego dotychczas w populacji wirusa. W 2009 roku wystąpiły, początkowo tylko w Meksyku i USA, zachorowania wywołane przez nowy wirus grypy A/H1N1, określany jako wirus świński. Zachorowania szybko jednak zaczęły się szerzyć na innych kontynentach. Ponieważ wcześniej nie izolowano tego typu wirusa od świń, a zwierał także materiał genetyczny typowy dla ptaków i ludzi, nazwa została zmieniona na „wirus pandemiczny”.

Epidemiologia
Źródłem zakażenia grypy sezonowej i pandemicznej jest chory, który wydala wirusy znajdujące się w wydzielinie z górnych dróg oddechowych. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową (kaszel, kichanie, mówienie). Okres wylęgania jest krótki – wynosi od kilku do 48 godzin. Chory na grypę jest najbardziej zakaźny dla otoczenia w początkowym okresie choroby, ale może zarażać do 7-9 dni od początku choroby. Dzieci mogą zakażać dłużej, nawet do 21 dni.

Na grypę można zachorować niezależnie od wieku, ale najwięcej zakażeń notuje się u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Rozsiewają one wirusa wśród członków rodziny i w środowisku, w którym przebywają na co dzień. Po zakażeniu wirus grypy namnaża się w komórkach nabłonka jamy nosowo-gardłowej, tchawicy oraz drzewa oskrzelowego. Replikacja trwa od 4 do 6 godzin. W tym czasie nabłonek ulega zniszczeniu i złuszczeniu. U znacznego odsetka chorych, zwłaszcza u dzieci, dochodzi do niemal całkowitego zniszczenia nabłonka migawkowego. Prowadzi to do wtórnych zakażeń bakteryjnych, głównie Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus.

Objawy kliniczne
Grypa zaczyna się nagle. Pojawiają się dreszcze, a następnie wysoka gorączka – 39-40ºC, bóle głowy, mięśni i stawów, ogólne rozbicie, nieżyt nosa, napadowy suchy kaszel, osłabienie. Przebieg choroby zależy od stanu zdrowia i wieku pacjenta. U 50 proc. dzieci poniżej czwartego roku życia występuje ospałość lub senność. Upośledzone jest także łaknienie. U dzieci mogą również wystąpić objawy ze strony układu pokarmowego (wymioty i biegunka), prowadzące do odwodnienia. Bóle brzucha mogą imitować ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Osłabienie po przebyciu grypy czasami utrzymuje się nawet kilka tygodni. Szczególnie niebezpieczna jest grypa u najmłodszych dzieci i dorosłych powyżej 65. roku życia.

Powikłania pogrypowe
Występują głównie w pierwszym i drugim tygodniu choroby. Najczęściej dotyczą układu oddechowego. Wirus grypy może wywołać ciężkie śródmiąższowe zapalenie płuc lub utorować drogę zakażeniom bakteryjnym ucha środkowego, zatok obocznych nosa, oskrzeli i płuc. Zapalenie uszu u dzieci czasem prowadzi do dysfunkcji receptora słuchowego, częściowej utraty słuchu, a nawet do głuchoty. Szczególnie ciężko przebiega zapalenie oskrzelików u niemowląt. Powikłania kardiologiczne obejmują zapalenie mięśnia serca i osierdzia. Opisywane są przypadki zapalenia mięśni z mioglobinurią, mogącą prowadzić do niewydolności nerek i zespołu wstrząsu toksycznego.

Powikłania neurologiczne obejmują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zespół Guillaina-Barre’a, poprzeczne zapalenie rdzenia. Grypa może torować drogę zakażeniom meningokokowym. Wysoka gorączka w przebiegu grypy u dzieci niekiedy prowadzi do wystąpienia napadów drgawek. Może też wystąpić zagrażający życiu zespół Reye’a.

Grupą podwyższonego ryzyka wystąpienia ciężkiego przebiegu grypy i powikłań pogrypowych są dzieci oraz dorośli z przewlekłymi chorobami układu krążenia, oddechowego, w tym z astmą oskrzelową, mukowiscydozą, chorobami metabolicznymi (np. z cukrzycą), z niewydolnością nerek, dzieci i młodzież do 18. roku życia leczone kwasem acetylosalicylowym (zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a), a taże dzieci i dorośli z niedoborami odporności. Powikłania grypy lub zaostrzenia grypy w przebiegu chorób przewlekłych wymagają zazwyczaj leczenia szpitalnego. Znaczna liczba związanych z grypą powikłań i zgonów dotyczy ludzi w starszym wieku (> 65 lat). Przyczyną tego jest obniżona odporność (upośledzona odpowiedź humoralna) oraz towarzyszące wiekowi starczemu choroby przewlekłe, które w trakcie infekcji mogą ulec dekompensacji. W okresie epidemii osoby starsze są hospitalizowane trzykrotnie częściej, śmiertelność w tej grupie wiekowej jest też najwyższa. Powikłania grypy nie są częste, jednak przy masowych zachorowaniach w trakcie epidemii liczba pacjentów z powikłaniami jest wysoka.

Warto zwrócić uwagę również na wymiar ekonomiczny grypy. W trakcie epidemii zachorowania na grypę wiążą się z wysoką liczbą wizyt ambulatoryjnych oraz hospitalizacji, a także zgonów (głównie w grupach wysokiego ryzyka). Koszty bezpośrednie związane są z korzystaniem z opieki medycznej, natomiast koszty pośrednie – z absencją w pracy i wynikającymi z niej stratami w gospodarce narodowej.

Profilaktyka
Najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia rozprzestrzeniania się zachorowań są szczepienia przeciw grypie, zalecane przez amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień (Advisory Committee on Immunization Practices, ACIP), Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz liczne międzynarodowe towarzystwa naukowe. Szczepienie jest szczególnie wskazane w następujących grupach wysokiego ryzyka:
• osoby powyżej 65 lat wg WHO; powyżej 55 lat wg Programu Szczepień Ochronnych (PSO); powyżej 50 lat wg ACIP (od 2005 roku),
• zdrowe dzieci od 6. miesiąca życia do 18 lat,
• dzieci powyżej 6. miesiąca życia i osoby dorosłe z chorobami przewlekłymi układu oddechowego, układu krążenia, cukrzycą, niewydolnością nerek, zaburzeniami odporności,
• kobiety będące w II lub III trymestrze ciąży w czasie sezonu epidemiologicznego,
• pensjonariusze domów spokojnej starości i zakładów opieki zdrowotnej dla przewlekle chorych.
Ze względów epidemiologicznych szczepienie wskazane jest u zdrowych osób, które mają kontakt z osobami z grup wysokiego ryzyka (np. z dziećmi w wieku 0-6 miesięcy) i w razie zachorowania mogą stanowić dla nich źródło zakażenia, w tym lekarze, pielęgniarki i pozostały personel medyczny. Wskazane jest również szczepienie innych osób narażonych zawodowo na kontakt z dużą liczbą ludzi.

Mimo prowadzonej akcji edukacyjnej, nadal wielu pacjentów i lekarzy lekceważy grypę i podchodzi sceptycznie do szczepień. W Polsce zarejestrowane i dostępne są wyłącznie szczepionki inaktywowane, zawierające dwa podtypy wirusa A i jeden wirusa B. Szczepionki typu split zawierają cały wirus rozszczepiony, natomiast szczepionki podjednostkowe (subunit) to wysoko oczyszczone preparaty zawierające podjednostki powierzchniowe wirusów grypy – hemaglutyninę i neuraminidazę.

Wszystkie dostępne w Polsce inaktywowane szczepionki przeciwko grypie są równoważne immunologicznie. Szczepionki inaktywowane można stosować u dzieci powyżej 6. miesiąca życia i osób dorosłych. Osoby z grup podwyższonego ryzyka powinny być szczepione przed rozpoczęciem sezonu grypowego, pozostałe – w dowolnym momencie. Szczepionka podawana jest w mięsień naramienny. Nowością w profilaktyce grypy jest szczepionka do podawania śródskórnego. W USA dostępna jest szczepionka zawierająca żywe atenuowane wirusy grypy, aplikowana na błonę śluzową nosa.

Od 1994 roku szczepienia przeciw grypie znajdują się w polskim kalendarzu szczepień zalecanych, to znaczy, że koszt szczepionki pokrywa pacjent. Preparaty przeciwko grypie mogą być podawane jednoczasowo z innymi szczepionkami, oddzielnymi strzykawkami i w różne miejsca.

Przeciwwskazaniem do szczepień są: ostre choroby gorączkowe, zaostrzenie choroby przewlekłej, poważne niepożądane odczyny po poprzednim szczepieniu, uczulenie na białko jaja kurzego w stopniu anafilaksji. Szczepionki muszą być odpowiednio przechowywane, w stałej temperaturze 2-8ºC. Nie wolno ich zamrażać.

Warto przypomnieć, że każdy lekarz ma obowiązek informowania o szczepieniach zalecanych. Zmienność wirusa grypy stwarza konieczność szczepienia aktualną na dany sezon szczepionką. Skład szczepionki na sezon epidemiczny 2010/2011 jest następujący: A/California/7/2009/H1N1, A/Perth/16/2009/H3N2 oraz
B/Brisbane/60/2008.

4.6/5 - (164 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH