Skutki palenia

Palenie – zarówno czynne, jak i bierne ­– wpływa negatywnie na cały organizm.
Poprosiliśmy specjalistów różnych dziedzin o wypowiedzi na temat skutków tego nałogu.

prof. Wacław Droszcz,
specjalista chorób wewnętrznych, płucnych i alergicznych

Dym tytoniowy dzieli się na dwa strumienie: główny – wdychany bezpośrednio przez palacza, oraz boczny – wydostający się z tlącego papierosa. Ten drugi jest znacznie bardziej niebezpieczny dla zdrowia. Znajduje się w nim o wiele więcej substancji rakotwórczych, które łatwiej przenikają do dróg oddechowych.

Bierne wdychanie dymu tytoniowego jest szczególnie niebezpieczne dla osób niepalących, bowiem ich organizm nie ma wykształconych mechanizmów obronnych przed szkodliwymi związkami, tak jak organizm zaawansowanych palaczy. Bierni palacze narażeni są w nie mniejszym stopniu na raka płuc, przewlekłe schorzenia dróg oddechowych i inne choroby odtytoniowe.

Mieszanka silnie toksycznych i drażniących substancji dymu tytoniowego po wniknięciu do organizmu uruchamia całą kaskadę zniszczeń. Proces ten odbywa się na poziomie całego układu oddechowego, począwszy od gardła i krtani, poprzez tchawicę, oskrzela, na płucach skończywszy.

Drogi oddechowe wyścielone są od wewnątrz nabłonkiem pokrytym delikatną warstwą śluzu i maleńkimi rzęskami. Wydzielanie śluzu wzmaga się, gdy wraz z wdychanym powietrzem do organizmu dostają się różne zanieczyszczenia i bakterie, w tym toksyczne związki pochodzące z papierosa. Normalnie zanieczyszczenia przyklejają się do lepkiej wydzieliny i z pomocą rzęsek wracają do gardła, gdzie są wykrztuszane. Jednak gdy do organizmu wnika dym tytoniowy, ten mechanizm zawodzi, gdyż skupisko związków toksycznych jest zbyt duże.

W oskrzelach palacza substancje smoliste pochodzące z dymu tytoniowego tworzą gęstą, brudną i lepką maź. Delikatne rzęski sklejają się i sztywnieją w niej. Dochodzi do mnożenia się bakterii i drobnoustrojów chorobotwórczych. Rozpoczyna się proces zapalny. Najpierw jest to suchy kaszel, potem kaszel z flegmą. Dochodzi do zwężania oskrzeli, przepływ powietrza staje się utrudniony, często występują ataki duszności przypominające astmę. Przy przewlekłym zapaleniu oskrzeli pojawia się charakterystyczna duszność nad ranem. Jest to wywołane nagromadzeniem się ropnej wydzieliny w czasie snu.

Największe spustoszenie dym tytoniowy sieje jednak w płucach. Uszkodzeniu ulegają drobne pęcherzyki płucne. Odbierają one z naczyń krwionośnych dwutlenek węgla, w zamian dostarczając tlen. Pod wpływem substancji drażniących pęcherzyki te nadmiernie rozszerzają się i sztywnieją. Płuca stają się nabrzmiałe, blade i mało elastyczne.

Palenie jest przyczyną nowotworów płuc, astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i in. Rak płuc u palaczy występuje 20 razy częściej niż u osób niepalących. U 20-50 proc. palaczy stwierdza się POChP. Palenie tytoniu jest także przyczyną rozedmy płuc.

U dzieci przebywających w środowisku palaczy występuje zwiększona podatność na nieżyty nosa, zapalenia zatok, oskrzeli i zapalenia płuc. Niemowlęta rodziców palących chorują dwukrotnie częściej na zapalenia dolnych dróg oddechowych.

prof. Włodzimierz Sawicki,
Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, prodziekan Uniwersytetu Medycznego w Warszawie

Papieros to najgorzej działająca na płód używka, zwłaszcza w pierwszym okresie ciąży, kiedy wykształca się łożysko. Od niego zależy przecież rozwój płodu, jego kondycja, przebieg ciąży, to, czy dziecko urodzi się o czasie, w jakim stanie będą jego płuca, układ krwionośny, układ nerwowy, mózg.

Łożysko tworzy się z drobniusieńkich kosmków, które są wyposażone w bardzo drobne naczynia włosowate. Nikotyna tak bardzo je obkurcza, że bezpowrotnie ulegają one uszkodzeniu. Zaburzona zostaje częstość rytmu serca płodu oraz zmniejszają się jego ruchy oddechowe. Wypalenie jednego papierosa przez kobietę ciężarną powoduje przyspieszenie akcji serca płodu o 39 uderzeń na minutę. Przyspieszenie to utrzymuje się jeszcze przez 8-12 minut po zgaszeniu przez matkę papierosa. Poza tym dzieci palących matek rodzą się z wagą obniżoną o około 150-300 g. Często są też wcześniakami. Jeśli na wcześ­niactwo nakłada się niska masa urodzeniowa, może to skutkować niewydolnością narządową.

U palących ciężarnych ryzyko samoistnego poronienia jest o 30-70 proc. wyższe niż u niepalących. Palenie powoduje również wzrost liczby zgonów okołoporodowych. Dzieci kobiet palących częściej przychodzą na świat z wadami wrodzonymi, mają wyższy wskaźnik zachorowalności i śmiertelności do 5. roku życia. W grupie dzieci matek palących częściej występuje zespół nagłej śmierci noworodka. Palenie tytoniu przez rodziców w istotny sposób zwiększa ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej u dziecka, a także przewlekłego zapalenia ucha środkowego, które jest główną przyczyną głuchoty w wieku dziecięcym.

prof. Jerzy Korewicki,
kierownik Kliniki Niewydolności Serca i Transplantologii w Instytucie Kardiologii w Aninie

Palenie papierosów jest związane bezpośrednio lub pośrednio ze wszystkimi znanymi ludzkości chorobami. Zwiększa ryzyko i przyspiesza wystąpienie nadciś­nienia, choroby wieńcowej oraz zawału, zwłaszcza u ludzi obciążonych genetycznie. Negatywne skutki palenia występują u nich znacznie wcześniej i często mają cięższy przebieg.

Palenie papierosów wywołuje określone zmiany nie tylko w układzie krążenia i w płucach, ale jest też przyczyną np. obkurczania naczyń w siatkówce oka. Wywołuje to chwilowe niedotlenienia, które są najczęstszą przyczyną odklejania się siatkówki.

Palacz jest nieustannie niedotleniony. Powoduje to obniżenie wydolności mięśnia sercowego i zmiany nekrotyczne w sercu. Ponadto wzmaga miażdżycowe odkładanie się cholesterolu i tłuszczów w naczyniach wieńcowych. Nie dość, że krew palacza jest uboga w tlen, to jest także gęsta i przepycha się przez zwężone naczynia zaczopowane złogami cholesterolu. Przewody są niedrożne, a serce musi pompować krew. Konsekwencją jest nadciśnienie. Palenie papierosów jest jednym z najistotniejszych czynników wywołujących czy przyspieszających choroby układu krążenia, a dla pacjentów, u których wykonywano jakiekolwiek zabiegi kardiochirurgiczne, to po prostu samobójstwo. Serce palacza bije szybszym rytmem, a jak wiadomo przyspieszony rytm serca jest również czynnikiem ryzyka wcześniejszego zgonu.

#Czy wiesz, że…

• Osoba paląca 18 papierosów dziennie od 18. do 60. r.ż. skraca swoje życie o 15 lat.
• Papierosy mogą być źródłem impotencji u mężczyzn (palenie uszkadza spermę) i zaburzenia płodności u kobiet.
• Skóra ludzi 40-letnich, którzy od dawna palą, jest taka sama jak skóra 70-latków, którzy nigdy nie palili (tytoniowa twarz).
• Palenie to jedna z głównych przyczyn osteoporozy u kobiet.
• Palenie wiąże się z występowaniem i rozwojem chorób nerek oraz z progresją objawów tych schorzeń.