Rola magnezu w organizmie człowieka

Magnez jest niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Często nazywa się go pierwiastkiem życia. Pełni on bardzo ważną funkcję zarówno w profilaktyce, jak i w lecznictwie.

Najważniejszą funkcją magnezu w organizmie jest udział w procesach syntezy i rozpadu związków wysokoenergetycznych, głównie kwasu adenozynotrójfosforowego (ATP). Magnez jest koenzymem lub aktywatorem wielu enzymów, zwłaszcza tych związanych z przenoszeniem grup fosforanowych. Uczestniczy w przebiegu wielu szlaków metabolicznych związanych z przemianą białek, kwasów nukleinowych, lipidów i węglowodanów, a także w procesach transportu elektrolitów przez błony komórkowe.

Jest czynnikiem regenerującym żywe komórki, regulatorem równowagi wapniowej. Ponadto pozytywnie wpływa na procesy krzepnięcia krwi, reguluje rozwój układu kostnego, wzmaga reakcje obronne organizmu, działa profilaktycznie na zapalenie żył w sytuacjach pooperacyjnych, wzmacnia układ sercowo-naczyniowy. Działa przeciwstresowo, przeciwanafilaktycznie, przeciwzapalnie. Obniża poziom cholesterolu, chroni przed uszkodzeniem mięśnia sercowego.

Magnez w liczbach

Pod względem ilościowym magnez jest czwartym kationem w organizmie człowieka i drugim – po potasie – kationem wewnątrzkomórkowym. W organizmie dorosłego człowieka znajduje się od 20 do 28 g magnezu, z czego 49 proc. zlokalizowane jest wewnątrzkomórkowo, 1 proc. w płynach pozakomórkowych, a 50 proc. znajduje się w kościach w postaci nierozpuszczalnej. Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy wynosi 0,75-1,25 mmol/l.

Wchłanianie magnezu odbywa się w jelicie cienkim, a poziom tego pierwiastka w organizmie zależy od stanu czynnościowego układu pokarmowego oraz nerek. Zalecane dzienne spożycie magnezu dla osób dorosłych waha się między 280 a 350 mg. W preparatach dostępnych w aptekach magnez często łączy się z pirydoksyną (witaminą B6), która hamuje wydalanie tego pierwiastka z organizmu.

Magnez a układ nerwowy

Magnez jest ważnym regulatorem układu nerwowego. Odgrywa ważną rolę w wytwarzaniu i magazynowaniu energii w postaci wysokoenergetycznych związków. Wpływa w ten sposób na poprawę koncentracji, pamięci oraz nastroju. Będąc katalizatorem spalania węglowodanów (glukozy), odpowiada za dostawę energii do tkanek i komórek organizmu, zwłaszcza do wrażliwych na jej niedobór komórek nerwowych mózgu.

Niedobór magnezu może powodować kłopoty z zasypianiem, nadpobudliwość, przewlekłe zmęczenie. Człowiek cierpiący na deficyt tego pierwiastka jest roztargniony i nie może zbyt długo skupić się na jednej czynności. Ciągły stres i nieustanne napięcie psychiczne związane z przepracowaniem, życiem „w pośpiechu” mogą dodatkowo zwiększać niedobór magnezu.

Magnez a skurcze łydek

Skurcze łydek to charakterystyczny objaw niedoboru magnezu. Dolegliwość ta najczęściej występuje pod wpływem określonych bodźców zewnętrznych (np. zimna) lub przeciążenia mięśni w wyniku wysiłku fizycznego (np. podczas zawodów sportowych). Często też dotyka kobiet w ostatnich miesiącach ciąży. Do skurczów łydek może dojść podczas snu. Zwykle ustępują one samoistnie, ale są niezwykle bolesne.

Jak można uniknąć tej dolegliwości? Przede wszystkim należy pamiętać o dostarczaniu organizmowi odpowiedniej ilości elektrolitów, a także dbać o prawidłową zawartość magnezu w diecie. Najwięcej tego pierwiastka jest w fasoli, kiełkach pszenicy, orzechach, bananach, soi, maśle orzechowym. Można też przyjmować preparaty z magnezem. Skurczu łydek można uniknąć regularnie wykonując ćwiczenia rozciągające mięśnie. Pomaga też delikatny masaż, ciepły prysznic i ciepłe okłady.

Magnez a układ sercowo-naczyniowy

Magnez odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego. Wspomaga rozkurcz mięśni, dlatego jego niedobór może spowodować skurcz jednej z tętnic wieńcowych, co w konsekwencji może doprowadzić do zawału serca – nawet u osób, które wcześniej nie miały problemów kardiologicznych.

Mała ilość magnezu może również powodować niemiarowość pracy serca, czyli stan, w którym serce pracuje nieregularnie. Dzieje się tak, gdyż na poziomie komórki mięśnia sercowego, z powodu niedoboru magnezu dochodzi do niestabilności elektrycznej.

Magnez zapobiega również powstawaniu skrzepliny, gdyż zmniejsza skłonność płytek krwi do zlepiania się, a wtedy istnieje mniejsze prawdopodobieństwo powstania skrzepu i zatkania naczynia krwionośnego.

Magnez wpływa również na regulację ciśnienia krwi. Obniża opór w naczyniach krwionośnych, a przez to również ciśnienie. Niskie stężenie magnezu w organizmie wiąże się z obniżeniem stężenia potasu i wzrostem stężenia sodu, co przyczynia się do nadciśnienia.

W doświadczeniach prowadzonych na zwierzętach stwierdzono, że brak magnezu w diecie powoduje hipercholesterolemię, hipertrójglicerydemię i rozwój miażdżycy. Dotychczasowe obserwacje kliniczne wskazują na skuteczność działania magnezu zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego.

Przyczyny niedoboru

Niedobór magnezu w organizmie jest wynikiem ujemnego bilansu tego pierwiastka w organizmie (gdy straty magnezu są większe niż jego podaż). Przyczyn ujemnego bilansu może być wiele, jednak na pierwszym miejscu wymienia się niewłaściwą dietę bogatą w tłuszcz zwierzęcy, cukier i wysokoprzetworzone produkty żywnościowe lub dietę ubogokaloryczną stosowaną w dietach odchudzających. Niedostateczna zawartość magnezu w organizmie może być również spowodowana niskim wchłanianiem magnezu z przewodu pokarmowego, stanem zapalnym jelit, przewlekłą biegunką, wymiotami czy częstym stosowaniem środków przeczyszczających. Do nadmiernej utraty magnezu może dojść w przypadku chorób nerek, przewlekłego alkoholizmu, a także z powodu przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Należy również wspomnieć, że niekorzystny może być również nadmiar magnezu. Dlatego stosując suplementację preparatem aptecznym, należy uważnie przeczytać i stosować się do wskazań ulotki załączonej do opakowania.