Znając pułapki przeszkadzające w racjonalnym podejmowaniu decyzji, można krytycznie spojrzeć na własny sposób myślenia i próbować go zmodyfikować.
Większość z nas uważa, że potrafi właściwie ocenić sytuację i prawidłowo reagować. Dopiero konsekwencje podejmowanych decyzji pokazują, że nie zawsze tak jest. O ile decydowanie o tym, jaką wybrać koszulę czy bluzkę, nie ma znaczenia strategicznego, o tyle decyzja dotycząca funkcjonowania apteki w istotny sposób może wpłynąć na jej obroty oraz zadowolenie pacjentów.
Pułapki myślowe
Część podejmowanych decyzji ma charakter decyzji podświadomych, natomiast część z nich może być obciążona złudzeniami, uprzedzeniami, które w opracowaniach nazywa się pułapkami myślowymi. Łatwiej to zrozumieć na przykładzie kierowcy wykonującego manewr wyprzedzania. Zanim to zrobi, ocenia odległość auta jadącego z naprzeciwka. Jeśli jest ono odpowiednio daleko, wyprzedza. Sytuację komplikuje mgła. Wówczas kierowca traci ostrość widzenia i manewr wyprzedzania staje się znacznie trudniejszy.
Pułapka zakotwiczenia
Innym ograniczeniem jest pułapka zakotwiczenia. Polega ona na tym, że nieporównywalnie dużą wagę przywiązujemy do pierwszej informacji, którą otrzymujemy. Wszystko, co pojawia się później, jest filtrowane przez tę pierwszą informację. Załóżmy, że właściciel apteki pyta kolegę, co sądzi na temat samoobsługi. W odpowiedzi słyszy, że to zły pomysł, że samoobsługa generuje kradzieże, a przez to duże straty. Następnie rozmawia z firmą, która ma przeprowadzić remont apteki. Wykonawca sugeruje wydzielenie części samoobsługowej. Pod wpływem sugestii kolegi właściciel odrzuca tę propozycję. Przyczyną takiego zachowania jest kotwica, czyli w tym przypadku obraz apteki z szybą, utrwalony jeszcze z czasów dzieciństwa. Obrazy oraz słowa, które pamiętamy z przeszłości, stają się niekiedy barierami ograniczającymi zdolność podejmowania ryzyka.
Kotwica często może wynikać również z informacji statystycznych, opisywanych trendów, stereotypów oraz sądów wartościujących. Uwolnienie się od tej pułapki wymaga niezależności myślenia oraz wysłuchania różnych opinii przed podjęciem decyzji.
Pułapka przywiązywania się do informacji
Innym ograniczeniem jest przywiązanie do informacji, które są w kręgu naszych zainteresowań. Jeśli właściciel apteki nie interesuje się internetem, wówczas może zaniechać inwestowania w promowanie apteki na stronach www, co może być błędem z punktu widzenia pokolenia młodych pacjentów.
Pułapka status quo
Barierą w procesie decydowania może być również pułapka nazywana status quo. Łączy się ona z chęcią unikania ryzyka i związanej z tym obrony tego, co już funkcjonuje. Jest to pułapka, która może przeszkadzać we wprowadzaniu zmian. Przykładem może być integracja aptek niezależnych w celu osiągnięcia większych korzyści. Wiele takich prób nie spotkało się z akceptacją, bowiem właściciele są przywiązani do utrwalonych sposobów działania.
Aby zminimalizować ryzyko tej pułapki, warto formułować własne cele, analizować plusy i minusy zmian, prognozować przyszłość oraz dokonywać świadomych wyborów. Nie zawsze bowiem zmiany są konieczne. Bywa tak, że utrzymanie szyby w aptece zwiększa bezpieczeństwo pracowników i prowadzonego biznesu.
Pułapka kosztów utopionych
Innym ograniczeniem jest pułapka kosztów utopionych, która wiąże się z tym, że ktoś trwa w błędnej decyzji. Kierowca, który pomylił drogę, często kontynuuje jazdę, zamiast zawrócić i poszukać właściwej trasy. Nie chce się przyznać do błędu i tracić czasu na powrót tą samą drogą. Jadąc dalej, straci dużo więcej czasu oraz paliwa. Podobnie jest z nietrafionymi inwestycjami. Być może kryzys w USA wynika z zaistnienia tej pułapki. Pracownicy banku, którzy podjęli niewłaściwe decyzje kredytowe, zamiast zaprzestać dalszego udzielania kredytów, udzielali firmie kolejnych pożyczek w nadziei, że wyjdzie ona z zagrożenia. Jeśli takich złych decyzji kredytowych jest więcej, bank wpada w kłopoty.
Aby uniknąć tej pułapki, dobrze jest znać opinie innych osób oraz krytycznie oceniać siebie (czy nie mamy problemu z przyznaniem się do błędu). Należy też kontrolować system kar pracowników. Jeśli są one bardzo surowe, pracownicy mogą ukrywać popełnione błędy w obawie przed konsekwencjami, eskalując tym samym poziom potencjalnych kłopotów apteki. Zaobserwowano, że jeśli badania prowadzone metodą tajemniczego klienta powodują przykre dla pracowników sankcje, wówczas unikają oni rozwiązywania problemów pacjenta, wysyłając za pierwszy stół inne osoby.
Pułapka dowodów potwierdzających własną tezę
Następna w kolejności jest pułapka dowodów potwierdzających własną tezę. Polega ona na tym, że przyjmujemy argumenty, które są zgodne z naszymi przekonaniami, natomiast zachowujemy dystans do tych, które są od nich odmienne. Jeśli np. ktoś jest przekonany, że apteka nie powinna świadczyć usług dodatkowych, to łatwiej znajdzie w dostępnych materiałach argumenty, które są zgodne z jego przekonaniami.
Aby zachować dystans do tej pułapki, należy analizować wszystkie argumenty, krytycznie oceniać opinie wygłaszane przez pochlebców, a nawet poprosić kogoś, aby wystąpił w roli „adwokata diabła”.
Pułapka definicji problemu
Pułapka definicji problemu dotyczy sposobu, w jaki dana kwestia zostanie sformułowana. Możemy to zilustrować przykładem. Pewna organizacja zamierzała wprowadzić zmiany w statucie. Propozycję sformułowano dwojako:
A. przesyłamy nową wersję punktu zmienionego w statucie z prośbą o przysłanie pisemnego wniosku o wyłączenie tej zmiany z nowej wersji statutu,
B. przesyłamy nową wersję z prośbą o przysłanie pisemnego wniosku o akceptację tej zmiany w nowym statucie.
Okazało się, że 80 proc. osób wybrało wariant A, a 20 proc. wariant B. Powyższy przykład wskazuje, że sposób, w jaki sformułujemy problem, wpływa na wybór rozwiązania. Jesteśmy leniwi i jeśli musimy podjąć wysiłek, aby napisać list lub pismo, wówczas zdajemy się na decyzje innych. Podobne metody stosują instytucje bankowe czy ubezpieczeniowe, dlatego nie akceptujmy niczego pochopnie.
Pułapki oceniania oraz prognozowania
Inną grupę stanowią pułapki oceniania oraz prognozowania. Rozróżnia się ich trzy rodzaje: pułapkę zbytniej pewności siebie, asekuranctwa oraz powrotu do przeszłości. Zbytnia pewność siebie może być zgubna dla każdego z nas. Asekuranctwo może prowadzić do ograniczania możliwości rozwoju apteki. Trzeba także zachować właściwy dystans do przeszłości. Problemy, o których dużo się mówi, wydają się o wiele bardziej prawdopodobne. Na przykład przez nagłaśnianie w mediach katastrof samolotów, ludzie – wbrew statystykom – uważają je za najbardziej niebezpieczny środek transportu.