Punkt widzenia – Thomas Nagel

Thomas Nagel należy do elity współczesnej filozofii. Swoje pisma poświęca etyce, filozofii polityki, epistemologii i dziedzinie, w której zyskał największą renomę – filozofii umysłu.

Jedną z najbardziej znanych prac Nagela jest artykuł „Jak to jest być nietoperzem”. Nie jest to jednak – jak mogłoby się wydawać – socjobiologiczny opis percepcji nietoperzy, lecz dysertacja nad problemem możliwości zobiektywizowania osobistego doświadczenia. Artykuł ten dał Nagelowi miejsce w kanonie filozofii umysłu – obecnie jest on jednym z najczęściej cytowanych współczesnych filozofów i zdobywcą licznych nagród i stypendiów za osiągnięcia w swojej dziedzinie.

Thomas Nagel urodził się 4 lipca 1937 roku w Belgradzie, w rodzinie żydowskiej. Studiował m.in. na Oksfordzie i Harvardzie, a obecnie jest profesorem na Uniwersytecie Nowojorskim, gdzie naucza prawa i filozofii. Razem ze swoim kolegą po fachu, Ronaldem Dworkinem, prowadzi także chętnie odwiedzane przez gości seminarium. W trakcie swojej kariery naukowej nauczał również na Uniwersytecie Kalifornijskim i w Princeton. Od wielu lat jest aktywnym członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk, a w 2006 roku został członkiem Amerykańskiego Stowarzyszenia Filozoficznego. Publikować zaczął już w wieku 22 lat.

W swoich pracach Nagel porusza głównie problematykę rozróżniania i godzenia subiektywnego i obiektywnego punktu widzenia. W filozofii umysłu doprowadziło go to (m.in. we wcześniej wymienionym artykule) do gruntownej krytyki – popularnego w okresie, gdy autor tworzył pracę – redukcjonizmu, tzn. redukowania świadomości i subiektywnych doświadczeń do neuronalnej aktywności mózgu. Nagel twierdzi, że świadomość ma unikalny nieredukowalny (a przynajmniej nie bez pomijania jej istoty) charakter i nie sposób jej ująć w terminach obiektywnych. Naturą umysłu jest właśnie jego subiektywność i osobistość.

W etyce z kolei, idąc tropem Kanta, proponuje ugruntowanie moralności w racjonalności praktycznej. Źródła moralności upatruje nie w skutkach czynu, ale w naturze działania etycznego. To właśnie w tej naturze wskazuje racje obiektywne i subiektywne, stojące za działaniami etycznymi. Człowiek, chcąc postępować etycznie, musi kierować się racjami obiektywnymi, tj. traktować wartość innych równoważnie ze swoją i postępować tak, by każdy – bez względu na tożsamość – działał, kierując się wspólnym dla wszystkich celem.

Jedną z najważniejszych zalet Nagela jest jego klarowny i lekki w przekazie sposób formułowania myśli. Wykorzystując ten atrybut, napisał dobrze odbierane wprowadzenie do filozofii pt. „Co to wszystko znaczy?”, udowadniając, że potrafi operować nie tylko językiem specjalistycznym. Nagel doskonale ilustruje to, że konsekwentnie prowadzona myśl może odcisnąć swoje piętno we wszystkich dziedzinach filozofii.

Każdy ma prawo do popełnienia morderstwa w wyobraźni raz na jakiś czas, nie wspominając już o mniejszych wykroczeniach.