Peter Singer – kontrowersyjny utylitarysta

Kiedy lecę z Nowego Jorku do Polski, zadaję sobie na przykład pytanie, czy efekt tej wizyty może usprawiedliwić zajmowanie miejsca w samolocie, który zużywa paliwo i niszczy środowisko. (Peter Singer)

Potomek ocalonych z zagłady Żydów, który broni przed więzieniem ludzi negujących holocaust; wegetarianin i obrońca praw zwierząt, etyk dopuszczający aborcję, eutanazję i zoofilię, jeden z najsłynniejszych utylitarystów i najbardziej kontrowersyjnych filozofów.

Peter Singer urodził się 6 lipca 1946 roku w Melbourne. Jest profesorem na uniwersytecie w Princeton oraz w Centrum Filozofii Stosowanej i Etyki Publicznej w Melbourne. Wykładał gościnnie na wielu uniwersytetach, ostatnio również w Polsce.

Normy moralne
Sprzeczne zdawałoby się poglądy Singer uzasadnia utylitaryzmem. Jako wyznawca tej teorii, ocenia czyny na podstawie ich konsekwencji (konsekwencjalizm etyczny), biorąc pod uwagę sumę przyjemności wszystkich świadomych istot. Jako etyk uczestniczy w dyskusji nad normami moralnymi. Specjalizuje się w etyce praktycznej, gdzie – w odróżnieniu od etyki normatywnej – nie zajmuje się ustalaniem i oceną reguł moralnych, lecz bada konkretne przypadki i zachowania poddające się ocenie moralnej.

Sławę poza środowiskiem akademickim przyniosła Singerowi wydana w 1975 roku książka „Animal Liberation”, w której argumentuje rozszerzenie norm moralnych na wszystkie istoty zdolne odczuwać cierpienie. Publikacja ta stała się podręcznikiem dla ruchów obrońców praw zwierząt na całym świecie. Autor twierdzi w niej, iż nie możemy uważać, że to gatunek, do którego należy świadoma istota, jest powodem, dla którego może ona cierpieć lub nie. Namawia więc, aby w miarę możliwości zrezygnować z używania produktów zwierzęcych i przewartościować nasz sposób myślenia o zwierzętach. Pragnie, by przestano traktować je jako służących, a zaczęto uważać za sąsiadów. Przekonuje, że choć współżycie seksualne pomiędzy gatunkami nie jest naturalne, nie zawsze musi wiązać się z okrucieństwem. Według filozofa, w niektórych wypadkach może być to doznanie przyjemne dla obydwu stron, a jako takie nie jest etycznie wątpliwe.

Prawo do życia i śmierci
Singer nie uznaje przynależności do gatunku homo sapiens jako właściwości, która dawałby prawo do życia. Uważa on, że determinują to czynniki takie jak zdolność odczuwania przyjemności i cierpienia. Filozof głosi pogląd, że płód do 18. tygodnia nie jest w stanie ich odczuwać, dlatego aborcji nie powinno porównywać się do morderstwa. Niemowlętom zaś, według niego, nie można przypisać świadomości i traktować ich jako pełnowartościowe osoby.

W myśl wolności jednostki do decydowania o własnym losie, dopuszcza eutanazję, którą dzieli na dobrowolną (za zgodą), niedobrowolną (bez zgody) i adobrowolną (kiedy uśmiercany nie jest w stanie wyrazić opinii). Tylko eutanazję niedobrowolną klasyfikuje jako morderstwo.

Wolność słowa
Singer opowiada się również za absolutną wolnością słowa – w jej imię bronił Davida Irvinga, gdy ten został skazany za negowanie holocaustu. Singer, mimo kontrowersji, jakie wzbudzają jego poglądy, deklaruje, że pracuje nad tym, by ludzie zaczęli zastanawiać się nad swoimi czynami i kierowali się dobrem ogółu.