Nadciśnienie u osób starszych

Częstość występowania nadciśnienia rośnie z wiekiem. Prawidłowe, intensywne leczenie zmniejsza ryzyko zgonu, a także powikłań sercowo- i mózgowo-naczyniowych. Należy pamiętać, że w przypadku chorób współistniejących zalecana jest indywidualizacja terapii.

W ob­ra­zie kli­nicz­nym trud­no od­dzie­lić nie­pra­wi­dło­wo­ści wy­ni­ka­ją­ce z pro­ce­su sta­rze­nia od tych, któ­re są za­leż­ne od pro­ce­su cho­ro­bo­we­go. We­dług pro­gno­zy GUS­-u, w Pol­sce w 2030 r. bę­dzie 10,6 mln osób star­szych. Bio­rąc pod uwa­gę, że w tej gru­pie wie­ko­wej nad­ci­śnie­nie wy­stę­pu­je u 74 proc. (da­ne NA­TPOL II, war­to­ści ci­śnie­nia 140/90 mmHg lub le­cze­nie), licz­ba cho­rych na nad­ci­śnie­nie wzro­śnie z ak­tu­al­nych 4,6 mln do 7,8 mln. Nie­ste­ty w tej gru­pie wie­ko­wej sku­tecz­ność le­cze­nia jest naj­gor­sza.

Roz­po­zna­nie
W przy­pad­ku osób star­szych trud­no pra­wi­dło­wo roz­po­znać nad­ci­śnie­nie. Wraz z wie­kiem ro­sną wa­ha­nia ci­śnie­nia, czę­ściej wy­stę­pu­ją spad­ki or­to­sta­tycz­ne i po­po­sił­ko­we oraz
re­ak­cja bia­łe­go far­tu­cha. Stąd w wy­tycz­nych po­stę­po­wa­nia przy nad­ci­śnie­niu za­le­ca się u osób star­szych ru­ty­no­we wy­ko­ny­wa­nie po­mia­rów ci­śnie­nia w po­zy­cji sto­ją­cej, zaś w wy­pad­ku po­dej­rze­nia nad­ci­śnie­nia bia­łe­go far­tu­cha
– 24-go­dzin­ne mo­ni­to­ro­wa­nie oraz wy­ko­rzy­sty­wa­nie po­mia­rów prze­pro­wa­dza­nych w wa­run­kach do­mo­wych.

Nad­mier­na sztyw­ność ścia­ny tęt­ni­czej mo­że być przy­czy­ną pseu­do­nad­ci­śnie­nia, któ­re stwier­dza się u kil­ku pro­cent lu­dzi w po­de­szłym wie­ku. Przed roz­po­zna­niem nad­ciś­nie­nia pier­wot­ne­go na­le­ży tak­że wy­klu­czyć nad­ci­śnien­ie o cha­rak­te­rze wtór­nym.

Ko­rzy­ści z le­cze­nia
Le­cze­nie nad­ci­śnie­nia u osób w po­de­szłym wie­ku w du­żych ran­do­mi­zo­wa­nych ba­da­niach kli­nicz­nych wy­ka­za­ło, że wraz z je­go ob­ni­że­niem zmniej­sza­ło się ry­zy­ko zgo­nu, a tak­że po­wi­kłań ser­co­wo­- i mó­zgo­wo­-na­czy­nio­wych. Wszyst­kie pod­sta­wo­we kla­sy le­ków (z wy­jąt­kiem α-blo­ke­rów) w po­rów­ny­wal­nym stop­niu re­du­ko­wa­ły cho­ro­bo­wość i śmier­tel­ność ser­co­wo­-na­czy­nio­wą. Szcze­gól­ne ko­rzy­ści przy­nio­sło le­cze­nie izo­lo­wa­ne­go nad­ci­śnie­nia skur­czo­we­go. Le­cze­nie prze­ciw­nad­ci­śnie­nio­we mo­że tak­że zmniej­szyć praw­do­po­do­bień­stwo po­gor­sze­nia z wie­kiem funk­cji po­znaw­czych i roz­wo­ju de­men­cji.

Wy­tycz­ne le­cze­nia nad­ci­śnie­nia po­da­ją, że ce­le te­ra­peu­tycz­ne są po­dob­ne dla osób młod­szych i star­szych, jed­nak przy uzy­ski­wa­niu nor­ma­li­za­cji u osób w po­de­szłym wie­ku war­to za­cho­wać szcze­gól­ną ostroż­ność. Pod­sta­wo­wą
za­sa­dą jest wol­niej­sze osią­ga­nie do­ce­lo­wych war­to­ści ci­śnie­nia. Na­le­ży pa­mię­tać, że po­pu­la­cja le­czo­nych w ran­do­mi­zo­wa­nych pró­bach kli­nicz­nych róż­ni się znacz­nie od po­pu­la­cji rze­czy­wi­stej, któ­ra za­zwy­czaj jest star­sza, ma wię­cej cho­rób to­wa­rzy­szą­cych lub scho­rzeń sta­no­wią­cych prze­ciw­wska­za­nie do udzia­łu w ba­da­niach. Są to oso­by mniej spraw­ne oraz ce­chu­ją­ce się gor­szą współ­pra­cą przy le­cze­niu. Po­nad­to w ba­da­niach ran­do­mi­zo­wa­nych nie uzy­ski­wa­no peł­nej nor­ma­li­za­cji śred­nich war­to­ści ci­śnie­nia skur­czo­we­go u osób le­czo­nych ak­tyw­nie. Szcze­gól­nej ostroż­no­ści w po­stę­po­wa­niu prze­ciw­nad­ci­śnie­nio­wym wy­ma­ga­ją oso­by po­wy­żej 80. ro­ku ży­cia, dla któ­rych wy­ni­ki le­cze­nia nie są jed­no­znacz­ne.

Zmia­na sty­lu ży­cia
W po­stę­po­wa­niu lecz­ni­czym sto­su­je się far­ma­ko­te­ra­pię, a tak­że mo­dy­fi­ka­cję sty­lu ży­cia. Wdro­że­nie ta­kich zmian mo­że być u osób w po­de­szłym wie­ku znacz­nie utrud­nio­ne. Jed­nak – jak wy­ka­za­ły ba­da­nia TO­NE – zmia­na sty­lu ży­cia przy­czy­nia się nie tyl­ko do ob­ni­że­nia ci­śnie­nia, lecz tak­że zna­czą­co re­du­ku­je ry­zy­ko wy­stą­pie­nia zda­rzeń ser­co­wo­-na­czy­nio­wych i ko­niecz­no­ści po­wro­tu do far­ma­ko­te­ra­pii. Zna­cze­nie me­tod nie­far­ma­ko­lo­gicz­nych pod­kre­ślo­no w ak­tu­ali­zo­wa­nych nie­daw­no wy­tycz­nych Ame­ry­kań­skie­go To­wa­rzy­stwa Kar­dio­lo­gicz­ne­go.

Far­ma­ko­te­ra­pia
W le­cze­niu far­ma­ko­lo­gicz­nym u osób w wie­ku po­de­szłym, szcze­gól­nie z izo­lo­wa­nym nad­ci­śnie­niem skur­czo­wym bez cho­rób współ­ist­nie­ją­cych, za­le­ca­ne jest roz­po­czy­na­nie te­ra­pii od ma­łej daw­ki diu­re­ty­ku i/lub dłu­go­dzia­ła­ją­cej po­chod­nej di­hy­dro­pi­ry­dy­no­wej an­ta­go­ni­stów wap­nia. W przy­pad­ku cho­rób współ­ist­nie­ją­cych wska­za­na jest in­dy­wi­du­ali­za­cja te­ra­pii. Przy nie­wy­dol­no­ści ser­ca – diu­re­tyk, in­hi­bi­tor kon­wer­ta­zy, β-blo­ker, sar­tan lub an­ta­go­ni­sta al­do­ste­ro­nu. Po za­wa­le ser­ca – in­hi­bi­tor kon­wer­ta­zy, β-blo­ker, lub an­ta­go­ni­sta al­do­ste­ro­nu. U cho­rych wy­so­kie­go ry­zy­ka cho­ro­by wień­co­wej – diu­re­tyk, β-blo­ker, in­hi­bi­tor kon­wer­ta­zy, blo­ker ka­na­łów wap­nio­wych. Przy cho­ro­bie nie­do­krwien­nej ser­ca – β-blo­ker, blo­ker ka­na­łów wap­nio­wych. W cu­krzy­cy – diu­re­tyk, β-blo­ker, in­hi­bi­tor kon­wer­ta­zy, sar­tan lub blo­ker ka­na­łów wap­nio­wych. W prze­wle­kłej cho­ro­bie ne­rek – in­hi­bi­tor kon­wer­ta­zy lub sar­tan, a w pre­wen­cji uda­ru – diu­re­tyk z in­hi­bi­to­rem kon­wer­ta­zy. Za­wsze ko­rzyst­niej­sze jest sto­so­wa­nie le­ków dłu­go­dzia­ła­ją­cych, któ­re za­pew­nia­ją rów­no­mier­ne ob­ni­że­nie ci­śnie­nia w cią­gu ca­łej do­by oraz za­po­bie­ga­ją nie­ko­rzyst­ne­mu wzro­sto­wi ci­śnie­nia w go­dzi­nach po­ran­nych.

W wyż­szych sta­diach nad­ci­śnie­nia ko­niecz­ne jest le­cze­nie sko­ja­rzo­ne. W ta­kiej te­ra­pii po­wi­nien zna­leźć się diu­re­tyk, choć w świe­tle wy­ni­ków ba­da­nia ASCOT (wy­ka­zu­jącego prze­wa­gę te­ra­pii am­lo­dy­pi­ną i pe­ryn­do­pry­lem) na­le­ży za­le­cać zin­dy­wi­du­ali­zo­wa­ny wy­bór le­cze­nia.

Kon­tro­wer­sje bu­dzi też ostat­nio za­le­ce­nie o sto­so­wa­niu β-blo­ke­rów ja­ko le­ków pierw­sze­go wy­bo­ru w te­ra­pii nad­ci­śnie­nia. Me­ta­ana­li­za Lin­dholm’a i wsp. wy­ka­za­ła, że w po­rów­na­niu z in­ny­mi le­ka­mi sto­so­wa­nie β-ad­re­no­li­ty­ków wią­za­ło się z więk­szym o 16 proc. ry­zy­kiem uda­ru, mi­mo po­dob­ne­go spad­ku ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go.

W od­ręb­no­ściach po­stę­po­wa­nia far­ma­ko­lo­gicz­ne­go w nad­ci­śnie­niu u osób star­szych na­le­ży uwzględ­niać zmie­nio­ną far­ma­ko­ki­ne­ty­kę i far­ma­ko­dy­na­mi­kę le­ków oraz ry­zy­ko in­te­rak­cji. Z wie­kiem ob­ser­wu­je­my zwięk­szo­ną wraż­li­wość na le­ki, a więc te­ra­pię na­le­ży roz­po­czy­nać od da­wek mniej­szych. Ze wzglę­du na pro­ble­my z pa­mię­cią, sta­ny de­pre­syj­ne czę­sto ko­niecz­ne jest po­in­for­mo­wa­nie o spo­so­bie przyj­mo­wa­nia le­ków, moż­li­wych dzia­ła­niach nie­po­żą­da­nych i ko­niecz­no­ści po­mia­rów ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go nie tyl­ko cho­re­go, ale tak­że je­go ro­dzi­nę lub opie­ku­nów.

Pi­śmien­nic­two u au­tor­ki