Kleszczowe zapalenie mózgu – szczepienia ochronne


Najpewniejszym i najlepszym sposobem na zabezpieczenie się przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych jest stosowanie szczepień ochronnych

Na świecie znanych jest 810 gatunków kleszczy, w Polsce występuje ich aż 21. Najchętniej zamieszkują lasy mieszane i liściaste oraz miejsca o dużej wilgotności, np. brzegi zbiorników wodnych, łąki, parki. Spotykane są także w gniazdach ptaków i na strychach.

Kleszcze to kilkumilimetrowe roztocze, których cykl rozwojowy trwa przeciętnie dwa lata. W każdym stadium rozwojowym (a jest ich trzy: larwa, nimfa i postać dorosła) kleszcz musi co najmniej raz wyssać krew z kręgowca. Właśnie w trakcie ssania krwi dochodzi do rozmaitych zakażeń. Do najgroźniejszych należą: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), wywoływane przez wirusy z rodzaju Flaviviridiae, oraz borelioza (zwana też chorobą z Lyme) powodowana przez bakterię – krętek Borrelia burgdorferi.

Przebieg kliniczny
Według najnowszych danych statystycznych w ostatnich latach wystąpił 30-krotny wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.

U człowieka typowymi miejscami ukąszenia są: głowa, uszy, ręce, nogi, a zwłaszcza okolice zgięć stawowych. Moment wkłuwania się kleszcza w skórę często nie jest zauważony przez zaatakowanego człowieka, ponieważ roztocz ten wytwarza specjalne substancje miejscowo znieczulające. Oprócz tego w ślinie kleszczy występują substancje hamujące krzepnięcie krwi, które chronią przed wyrwaniem aparatu ssącego z rany.

Zakażenie najczęściej ma przebieg bezobjawowy lub objawy są niewielkie. Zwykle ciężej chorują osoby dorosłe, zwłaszcza po 40. roku życia. Okres wylęgania choroby trwa od 6 do 28 dni. W tym czasie wirus namnaża się w komórkach, w miejscu ukłucia, po czym za pośrednictwem naczyń limfatycznych przedostaje się do węzłów chłonnych, wątroby, śledziony i szpiku kostnego. Dalej razem z krwią może być przeniesiony do ośrodkowego układu nerwowego.

W pierwszej fazie choroby, która pojawia się po 7-14 dniach od ukąszenia pacjent przez tydzień ma objawy grypopodobne: bóle głowy, mięśni i stawów, gorączkę około 39°C oraz dreszcze. Następnie po kilku dniach lepszego samopoczucia dochodzi do drugiej fazy choroby. Obserwuje się ją u około 10-30 proc. pacjentów. Gorączka wzrasta do 40°C i pojawiają się objawy typowo neurologiczne: wzmożona senność, zamroczenie, zaburzenia świadomości, niedowłady i porażenia kończyn. Wirusy znajdujące się w ośrodkowym układzie nerwowym powodują zapalenie mózgu i opon mózgowych u 30 proc. chorujących oraz zapalenie rdzenia kręgowego u 10 proc.

Choroba rzadko (jedynie w 1-2 proc. przypadków) ma przebieg śmiertelny, ale zdarza się, że zanik mięśni lub niedowład pozostaje jako następstwo pochorobowe. Obserwuje się też objawy psychiczne, np. zaburzenia świadomości, koncentracji, snu i depresję.

Rozpoznanie
Wyniki podstawowych badań laboratoryjnych oraz obraz kliniczny choroby są mało specyficzne, dlatego też, aby mieć pewność właściwej diagnozy, należy wykonać badania wirusologiczne. Najbardziej pewnym dowodem na potwierdzenie zakażenia KZM jest wyizolowanie wirusa z płynu mózgowo-rdzeniowego lub krwi, ale jest to technika rzadko stosowana. Można również zastosować metodę PCR do wykrywania specyficznych sekwencji RNA wirusa w płynie mózgowo-rdzeniowym lub surowicy krwi. Najczęściej jednak wykonuje się badania serologiczne, np. technikę immunofluorescencyjną, dzięki której możliwe jest wykrycie swoistych przeciwciał z klasy IgG oraz IgM.

Leczenie i zapobieganie
Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu ogranicza się do podawania leków uspokajających, przeciwbólowych i przeciwzapalnych, dlatego w tym przypadku niezwykle ważna jest profilaktyka. Polega ona na noszeniu odpowiedniego, zakrywającego całe ciało ubioru podczas pobytu w lesie oraz stosowania preparatów odstraszających. Po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć całe ciało i poszukać kleszczy.

Dzięki szybkiemu usunięciu kleszcza ryzyko zakażenia KZM można zredukować niemal do zera. Z badań wynika, że aby doszło do zakażenia, kleszcz musi siedzieć w skórze ok. 48 godzin. Należy usuwać go delikatnie, najlepiej jest chwycić pęsetą za główkę i pociągnąć. Trzeba uważać, by go nie zgnieść, ponieważ może to spowodować wyciśnięcie jego zawartości do rany. Miejsce ukłucia należy zdezynfekować.

Najpewniejszym i najlepszym sposobem na zabezpieczenie się przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych jest stosowanie szczepień ochronnych. Szczepionka przeciwko tej chorobie znana jest od prawie 30 lat. Obecnie w sprzedaży dostępne są jej dwa rodzaje. Zawierają one zawiesinę złożoną z zabitych i nieaktywnych, oczyszczonych wirusów Flavi. Dopuszcza się stosowanie tych preparatów u dzieci od 2. roku życia i oczywiście u osób dorosłych.

Schemat szczepień
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu powinno być zalecane wszystkim, którzy przebywają na terenach o zwiększonym występowaniu tej choroby: osobom pracującym na terenach zalesionych, rolnikom i turystom. Żeby działanie szczepionki było pewne i długotrwałe, należy pobudzić układ odpornościowy organizmu do tworzenia przeciwciał poprzez trzykrotne podanie szczepionki, a następnie szczepienia przypominające.
Należy to uczynić według zalecanego schematu:

  • I dawka – najlepiej w okresie zimowym, ale możliwe jest szczepienie o każdej porze roku;
  • II dawka – 1-3 miesiące od pierwszego szczepienia;
  • III dawka – 9-12 miesięcy od drugiego szczepienia.

Szczepienie nie zapewnia trwałej odporności – okres ochronny trwa 3-5 lat. Aby właściwe się zabezpieczyć, należy wykonywać szczepienia przypominające co trzy lata.

becność zabezpieczającego poziomu przeciwciał stwierdza się u 90 proc. pacjentów w kilka tygodni po podaniu drugiej dawki, zaś po trzeciej dawce u 100 proc. Ponadto możliwe jest zastosowanie przyspieszonego schematu szczepienia na kleszczowe zapalenie mózgu, stosowanego z powodzeniem w większoś-ci krajów europejskich, który w zależności od zaleceń producenta danej szczepionki wygląda następująco:

  • 0, 14 dni, 9-12 miesięcy;
  • 0, 7, 21 dni, 12-18 miesięcy.

Lekarze polecają ten przyspieszony schemat w przypadku pacjentów, u których pierwsze szczepienie wykonywane jest wiosną lub latem i do wyjazdu na teren częstego występowania kleszczowego zapalenia mózgu pozostało niewiele czasu. Schemat ten pozwala na szybkie wytworzenie się odpowiedniego poziomu przeciwciał, co zostało potwierdzone badaniami klinicznymi.

Konsultacja:
dr n. farm. Sławomir Białek

4.5/5 - (201 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH