Julian Talko-Hryncewicz

Julian Talko-Hryncewicz i scytyjska księżniczka


Julian Talko-Hryncewicz to polski lekarz, antropolog, etnograf, archeolog-amator, profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Jagiellońskiego, członek Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności. Prowadził badania etnograficzne, antropologiczne i archeologiczne w południowej Polsce, na Ukrainie i Syberii.

Tradycje lekarskie przejął od dziadka Adama Fischera, cenionego lekarza z Kowna, a także od ojca Dominika i stryja Juliana, którzy studiowali medycynę w Wilnie. Lekarzem był także brat matki Juliana oraz jego brat przyrodni. Po ukończeniu szóstej klasy gimnazjum chłopiec pracował w rodzinnej aptece. Czy mógł więc nie wybrać studiów medycznych?

W 1876 roku Talko-Hryncewicz ukończył wydział lekarski uniwersytetu w Kijowie i rozpoczął praktykę w Zwinogrodce, małej mieścinie guberni kijowskiej. Swą wiedzę uzupełniał w ośrodkach w Niemczech, Austro-Węgrzech i Francji. W Paryżu uczęszczał na wykłady słynnego francuskiego antropologa Pawła Broca, które go zafascynowały.

Wrócił do Zwinogrodki i był lekarzem „od wszystkiego”, chociaż szczególnie interesowały go choroby zakaźne występujące endemicznie i epidemicznie. Medycyna mu jednak nie wystarczała. Pasjonował się także geografią, antropologią i archeologią.

Archeolog amator
W Ryżanówce, leżącej 25 km od Zwinogrodki, jego uwagę zwróciły kurhany. W 1884 roku postanowił przekopać najokazalszy z nich. To, co rozkopał, jednak bardzo go rozczarowało. Tak bardzo, że nawet nie zasypał całkowicie wykopów. Tymczasem w okolicach Ryżanówki zaczęły się szerzyć wieści, że miejscowi chłopi wydobywają z tego właśnie kurhanu rozmaite cenne przedmioty. Wszczęte przez dwór ryżanowski dochodzenie wykazało, że w zachodniej części kurhanu, tam, gdzie robił wykopy Talko-Hryncewicz, zapadła się ziemia, ukazując wejście do obszernej, głębokiej komory. Zabezpieczono miejsce odkrycia, a znalezione przedmioty (odkupione od chłopów) Talko-Hryncewicz przesłał do Akademii Umiejętności w Krakowie wraz z prośbą o przysłanie archeologa w celu fachowego przebadania znaleziska. W 1887 roku w Ryżanówce pojawił się Gotfryd Ossowski, kustosz krakowskiego Muzeum Archeologicznego. Odkrył on komorę grobową, w której spoczywał szkielet kobiecy, obsypany złotymi ozdobami stanowiącymi aplikacje paradnego stroju, oraz klejnoty. Obecnie księżniczka scytyjska jest jednym ze skarbów Muzeum Archeologicznego w Krakowie.

W 1891 roku Julian Talko-Hryncewicz rozpoczął pracę na Syberii, gdzie spędził 17 lat. Zbadał tam około 500 mogił z różnych okresów przedhistorycznych, począw­szy od neolitu. Badania archeologiczno-antropologiczne prowadził na pograniczu Mongolii.

Antropolog i etnolog
Czas pobytu Juliana Talko-Hryncewicza na Syberii zaowocował kilkudziesięcioma pionierskimi pracami z zakresu etnologii, geografii i antropologii z Zabajkala. Obiektem badań uczonego były szczątki kostne, materiały archeologiczne i etnologiczne związane z Buriatami, Mongoło-Chałchasami, Tunguzami, Tatarami kazańskimi, Czuwaszami, Chińczykami, Wielkorosjanami i starowiercami.

Badania antropologiczne przyniosły mu rozgłos i uznanie, co zaowocowało powołaniem go na członka licznych towarzystw naukowych, m.in. Towarzystwa Miłośników Przyrody, Antropologii i Etnografii w Moskwie, Towarzystwa Antropologicznego przy Uniwersytecie w Petersburgu. Wybrano go również na członka korespondenta zagranicznego Komisji Antropologicznej krakowskiej Akademii Umiejętności. Z jego inicjaty­wy w Troickosawsku, gdzie mieszkał, powstała biblioteka, muzeum towarzystwa i wydawnictwo. W Kiachcie założył muzeum, które do dzisiaj jest jednym z najciekawszych w Rosji.

W roku 1908 został kierownikiem Katedry Antropologii UJ. Większość zgromadzonych przez niego materiałów to unikalna w skali światowej kolekcja.

Dociekliwy lekarz
Po wybuchu I wojny światowej Talko-Hryncewicz znowu znalazł się w Rosji. Przez ponad dwa lata kierował lazaretem w Petersburgu.

Wykonując swoje lekarskie obowiązki, nie zaniedbywał zajęć z zakresu antropologii i w 1917 roku prowadził już wykłady w Polskim Uniwersytec­kim Kolegium. Potem było Wilno i praca w Zakładzie Antropologii (kierownik) na Uniwersytecie im. Stefana Batorego. W 1918 roku wrócił do Krakowa i ponownie objął Katedrę Antropologii na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od 1891 roku Julian Talko-Hryncewicz pracował w Troickosawsku jako lekarz okręgowy. Do jego obowiązków należały także czynności eksperckie i sądowo-lekarskie. W 1899 roku oddelegowano go do Urgi (Mongolia), gdzie wybuchła epidemia dżumy. To on udowodnił, że głównymi nosicielami tej choroby są gryzonie – tarbagany.

Publikacje i książki
Na dorobek naukowy Talko-Hryncewicza składają się liczne publikacje w czasopismach medycznych, m.in. w: „Medycynie”, „Gazecie Lekarskiej” i „Przeg­lądzie Lekarskim”, które dotyczyły prezentacji różnych schorzeń oraz własnych doświadczeń terapeutycznych. Za czołowe dzieło uważana jest książka „Zarys lecznictwa ludowego na Rusi południowej”. Pobyt na Syberii rozbudził u Talko-Hryncewicza zainteresowania medycyną tybetańską, czego wynikiem była publikacja „Kilka słów o medycynie tybetańskiej i jej stosunku do folkloru” (1898). W języku rosyjskim opublikował pracę „O czumnych zaboliewaniach w Mongolii”. Na łamach „Przeglądu Lekarskiego” (1904 i 1914) ukazały się jego obszerne publikacje „Antropologia i jej stosunek do medycyny” oraz „Antropologia i medycyna”.

Talko-Hryncewicz jest też autorem książki „Człowiek na ziemiach naszych”, „Muślimowie, czyli tak zwani Tatarzy litewscy” oraz licznych arykułów, w tym: „Materiały do etnologii i antropologii ludów Azji Środkowej”, „Górale polscy jako grupa etniczna”, „Przyczynek do historii rodów szlacheckich na Litwie”.

Pozostawił po sobie pamiętniki: „Z przeżytych dni 1850-1908” oraz „Wspomnienia z lat ostatnich 1908-1932”.


Rekonstrukcja stroju wg Lubow Kłoczko z Muzeum Historycznych Kosztowności w Kijowie wraz z uzupełnieniami J. Chochorowskiego i S. Skorego (eksponat ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, fot. Agnieszka Susuł)
Rekonstrukcja stroju wg Lubow Kłoczko z Muzeum Historycznych Kosztowności w Kijowie wraz z uzupełnieniami J. Chochorowskiego i S. Skorego (eksponat ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, fot. Agnieszka Susuł)

4.7/5 - (203 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH