Higiena intymna kobiet w ciąży

Wyniki obserwacyjnego badania SOPHY opublikowane w październiku 2008 roku udowodniły, jak ważna jest higiena intymna u kobiet. Okres ciąży i połogu wymaga wyjątkowej pielęgnacji okolic intymnych. Niestety większość kobiet nie potrafi prawidłowo zadbać o higienę intymną w tym szczególnym czasie.

Zmieniona gospodarka hormonalna u kobiet w ciąży prowadzi do zaburzeń w środowisku pochwy, które sprzyjają infekcjom. Odczyn pochwy ulega podwyższeniu, ponadto obserwuje się zwiększoną zawartość glikogenu w komórkach śluzówki oraz upławy spowodowane wzmożonym wydzielaniem śluzu. W rezultacie kobiety w ciąży są zdecydowanie bardziej narażone na zakażenia bakteryjne i grzybicze. Infekcje te mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, a nawet życia matki i dziecka, prowadząc m.in. do poronienia lub przedwczesnego porodu.

W dbałości o higienę intymną w czasie ciąży nie należy popadać w przesadę. Zbyt częste zabiegi pielęgnacyjne mogą zaburzyć naturalną florę bakteryjną pochwy.

Podstawowe zasady
Kobiety w ciąży powinny myć okolice sromu co najmniej dwa razy dziennie, używając specjalnych płynów do higieny intymnej, ponieważ mają one odpowiednie pH, zbliżone do naturalnego odczynu pochwy. Niewskazane są preparaty zapachowe, gdyż mogą one zawierać w swoim składzie substancje alergizujące.

Najlepiej podmywać się pod prysznicem lub w bidecie pod strumieniem bieżącej wody. Zdecydowanie odradza się stosowanie myjek i gąbek. Są one siedliskiem bakterii i grzybów, które mają w nich doskonałe warunki do rozwoju. Do osuszania okolic intymnych należy używać osobnego ręcznika przeznaczonego wyłącznie do tego celu. Podstawową zasadą jest przeprowadzanie zabiegów higienicznych w taki sposób, aby nie dopuścić do zainfekowania pochwy i cewki moczowej bakteriami z okolicy odbytu. Z tego powodu wszelkie czynności, takie jak podmywanie czy osuszanie krocza, należy wykonywać w kierunku od przodu do tyłu. Należy odradzać pacjentkom przeprowadzania wszelkich płukanek, irygacji pochwy oraz innych zabiegów bez konsultacji z lekarzem, gdyż są one w ciąży przeciwwskazane.

Dobrze by było, gdyby kobiety w ciąży podmywały się po każdej wizycie w toalecie. Jeśli nie jest to możliwe, zwłaszcza w podróży lub po skorzystaniu z toalety publicznej, wówczas warto polecić im stosowanie specjalnych chusteczek do higieny intymnej.

Ze względu na wzmożone wydzielanie śluzu, szczególnie pod koniec ciąży, wiele kobiet sięga po wkładki higieniczne, a nawet po podpaski. Pacjentki nie powinny stosować tych produktów bez przerwy, a jeśli już po nie sięgają, powinny pamiętać o ich regularnej wymianie co cztery godziny. W śluzie, który absorbują wkładki higieniczne, przy ograniczonym dostępie powietrza panują sprzyjające warunki do namnażania się drobnoustrojów, co zwiększa ryzyko infekcji.

W zachowaniu higieny w czasie ciąży ważny jest odpowiedni dobór bielizny i ubioru. Najlepsze są bawełniane majtki oraz luźne stroje, które umożliwiają przepływ powietrza. Kobiety w ciąży zdecydowanie powinny zrezygnować ze sztucznych tkanin.

Sygnały świadczące o infekcji
Okazuje się, że aż 80 proc. problemów związanych z ciążą spowodowanych jest infekcjami pochwy, które rozwinęły się w wyniku nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny intymnej. Obecność zwiększonej ilości śluzu w czasie ciąży jest normalna.

Pacjentkę należy skierować do lekarza, gdy kolor wydzieliny przybiera barwę brunatną, żółtawą lub zielonkawą, konsystencja zmienia się na serowatą lub wydzielina staje się pienista, wydziela nieprzyjemny zapach, a objawom tym towarzyszy swędzenie, pieczenie lub podwyższona temperatura. Objawy te mogą świadczyć o rozwijającym się zakażeniu. Wszelkie infekcje muszą być zawsze leczone przez lekarza, gdyż stanowią one zagrożenie dla prawidłowego przebiegu ciąży.

Nietrzymanie moczu
Wiele kobiet w ciąży (zwłaszcza zaawansowanej) i po porodzie skarży się na uciążliwe, niekontrolowane popuszczanie moczu. Wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane jest uciskiem macicy na pęcherz moczowy oraz mięśnie dna miednicy lub rozluźnieniem tych ostatnich. Popuszczanie moczu nie jest powodem do niepokoju dopóki nie towarzyszą mu inne objawy, na przykład ból lub pieczenie. Problem ten może jednak powodować dyskomfort psychiczny, dlatego można polecić pacjentce stosowanie odpowiednich wkładek higienicznych. Jeśli kobieta cierpi na nietrzymanie moczu, powinna przykładać jeszcze większą wagę do higieny intymnej. Mocz ma nieprzyjemny zapach, a oprócz tego może powodować drażnienie skóry, co sprzyja rozwojowi stanu zapalnego.

Najlepszym lekarstwem zapobiegającym nietrzymaniu moczu oraz pozwalającym skutecznie uporać się z tą dolegliwością po porodzie jest systematyczne ćwiczenie mięśni Kegla. Ćwiczenia te polegają na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna macicy. Należy rozpoczynać od jednej do dwóch sesji dziesięciu powtórzeń dziennie, z każdym dniem zwiększając liczbę sesji. Zauważalna poprawa pojawia się po około miesiącu regularnych ćwiczeń. Nie należy ćwiczyć mięśni Kegla poprzez wstrzymywanie strumienia moczu, gdyż może to uniemożliwić pełne opróżnienie pęcherza, sprzyjając rozwinięciu się zakażeń dróg moczowych.

Połóg
Gojenie się rany po episiotomii oraz innych ran poporodowych, w tym pojawienie się tzw. odchodów połogowych (lochia), wymaga zachowania szczególnej higieny, aby zminimalizować ryzyko zakażeń połogowych.

Odchody połogowe zmieniają się wraz z kolejnymi etapami gojenia się rany jamy macicy. W ciągu pierwszych dwóch tygodni mogą być obfite i przypominać miesiączkę. W takich sytuacjach pacjentka powinna korzystać z bawełnianych podpasek albo wkładek higienicznych. Musi jednak zmieniać je co najmniej co cztery godziny. W tym czasie należy bezwzględnie odradzać stosowanie tamponów.

Większość zasad higieny intymnej obowiązujących w czasie połogu jest taka sama jak w ciąży. W dalszym ciągu przeciwwskazane są kąpiele w wannie, które należy zastąpić bardzo częstym (po każdym oddaniu moczu lub stolca albo po zmianie podpaski) podmywaniem bieżącą wodą w bidecie lub pod prysznicem. Do mycia polecane są produkty do higieny intymnej. Krocze można przemywać też wodnymi roztworami substancji o właściwościach antyseptycznych, np. bardzo rozcieńczonym roztworem nadmanganianu potasu (roztwór powinien mieć kolor bladoróżowy) albo preparatami z benzydaminą, które wykazują dodatkowo działanie przeciwbólowe, miejscowo znieczulające i przeciwobrzękowe. Po każdym podmyciu pacjentka powinna dokładnie osuszyć krocze jednorazowym ręcznikiem papierowym albo chłodnym strumieniem powietrza z suszarki. Tak zwane wietrzenie krocza, czyli leżenie albo spanie bez bielizny, przyspiesza gojenie ran.

Rana po cesarskim cięciu
Obecnie przy porodzie przez cesarskie cięcie nacina się powłoki jamy brzusznej nad spojeniem łonowym na długości około 10-15 cm (tzw. cięcie poprzeczne). Po operacji na ranę nakładany jest opatrunek, który zdejmuje się po kilku dniach. W trakcie kąpieli pacjentka powinna uważać, aby nie zamoczyć tego opatrunku. Szwy zdejmuje się na ogół po upływie około tygodnia od operacji, gdy zabliźnienie rany jest trwałe.

Ranę można myć już w drugiej lub trzeciej dobie po operacji. Należy przemywać ją co najmniej 2-3 razy dziennie. Najlepsza do tego celu jest woda z mydłem lub preparatem do higieny intymnej. Co pewien czas warto delikatnie przetrzeć ranę gazikiem nasączonym spirytusem salicylowym lub innym preparatem o właściwościach antyseptycznych. Niektóre kobiety dodatkowo smarują bliznę kremami i maściami zapobiegającymi tworzeniu się przyrosłych blizn oraz osłabiającymi uczucie świądu. W tym wypadku należy jednak pamiętać, że przed nałożeniem preparatu rana musi być całkowicie wyleczona. Stosowanie kremów nie jest konieczne, gdyż blizna sama zblednie i z czasem stanie się mniej widoczna.

Początkowo blizna może pobolewać, a potem swędzieć. Mogą pojawiać się również takie dolegliwości, jak mrowienie czy drętwienie. Są one zupełnie naturalne i nie stanowią powodu do niepokoju. Jednak niekiedy może dojść do nieprawidłowości w procesie gojenia się rany. Dlatego w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak ropny wysięk, podwyższona temperatura ciała, obrzęk albo zaczerwienienie brzegów rany, pacjentka powinna skontaktować się z lekarzem, gdyż mogą one świadczyć o zakażeniu bakteryjnym.