Groźne zapalenie ucha

Zapalenie ucha jest często spotykanym schorzeniem otolaryngologicznym. Nieleczone może doprowadzić nawet do trwałego upośledzenia słuchu. Niestety, pacjenci nie zawsze zdają sobie z tego sprawę.

Zapalenie ucha dzielimy na postać ostrą i przewlekłą. Ostre zapalenie ucha środkowego zdarza się głównie u dzieci – szczyt zachorowalności przypada na 6-18. miesiąc życia. U małego dziecka trąbka słuchowa jest o wiele krótsza, szersza, położona bardziej poziomo i mniej napięta niż u dorosłego. Taka budowa sprzyja przedostawaniu się zakażonej wydzieliny z jamy nosa do ucha środkowego i sprzyja powstawaniu zapalenia.

Ostre zapalenie ucha środkowego często występuje podczas zakażenia górnych dróg oddechowych, dlatego największe ryzyko zachorowania istnieje podczas sezonu infekcyjnego.

Mikrobiologia
Do zakażenia zwykle dochodzi poprzez trąbkę słuchową, która jest łącznikiem pomiędzy nosogardłem a uchem środkowym. W 90 proc. przypadków ostrego zapalenia ucha środkowego stwierdza się zakażenia wirusowe, przy czym 16-20 proc. z tego to „czyste” wirusówki, resztę zaś stanowią infekcje mieszane wirusowo-bakteryjne.

Obraz kliniczny
Najczęstsze objawy związane z ostrym zapaleniem ucha środkowego to pulsujący, rozpierający ból ucha, szum, upośledzenie słuchu, katar. U niemowląt obraz kliniczny nie jest tak charakterystyczny. Zwykle pojawiają się: gorączka, niepokój, bezsenność, brak apetytu, biegunka, wymioty, dlatego w tych przypadkach o rozpoznaniu decyduje badanie otoskopowe. Około 10 proc. ostrych zapaleń ucha środkowego ma przebieg bezobjawowy.

Terapia
Badania kliniczne wykazały, że zastosowanie antybiotyku w pierwszej dobie ostrego zapalenia ucha środkowego bez wysięku nie ma wpływu na przebieg leczenia. Potwierdza to teorię, że antybiotykoterapię należy wprowadzać dopiero po 24-48 godzinach, jeśli objawy choroby nie zaczynają ustępować samoistnie.

W przypadku ostrego, wysiękowego zapalenia ucha środkowego podawanie antybiotyków jest jak najbardziej celowe. Terapią podstawową w tej jednostce chorobowej są wysokie dawki amoksycyliny. Niestety, leczenie to nie zawsze bywa skuteczne, przede wszystkim z braku aktywności tego antybiotyku wobec niektórych potencjalnych patogenów. Ponadto wysokie dawki amoksycyliny dają dużą ilość działań niepożądanych. W leczeniu można też wykorzystać cefalosporyny o długim okresie półtrwania i odpowiednim spektrum działania.

Podczas zakażenia może dojść do perforacji błony bębenkowej. Pojawia się wtedy wyciek z ucha, co powoduje zmniejszenie uczucia bólu. Zwykle po pewnym czasie błona samoistnie się regeneruje. Jeśli jednak pacjent nie zostanie do końca wyleczony i otwór w błonie bębenkowej pozostanie, zapalenie może przejść w stan przewlekły. To z kolei może implikować szereg powikłań, np. ropnia mózgu, ropnia zewnątrzoponowego, ropnia podtwardówkowego, zapalenia opon mózgowych, porażenia nerwu twarzowego i zapalenia błędnika. Na szczęście do tego typu powikłań dochodzi niezmiernie rzadko.

Czasami lekarz laryngolog podejmuje decyzję o wykonaniu paracentezy, czyli nacięcia błony bębenkowej. Zabieg ten przynosi natychmiastową ulgę choremu, dzięki zmniejszeniu bólu związanego z napięciem zmienionej zapalnie błony bębenkowej.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego
Osobną postacią zapalenia ucha jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego. W schorzeniu tym dochodzi do wytwarzania i gromadzenia się płynu w przestrzeniach ucha środkowego, podczas gdy błona bębenkowa pozostaje nienaruszona. Zalegający płyn powoduje stopniowo narastający niedosłuch. Czasem towarzyszą temu: uczucie „przelewania” płynu, „pełności”, szumy i zawroty głowy. Niedosłuch u dzieci może w konsekwencji powodować niedorozwój mowy i problemy z nauką.

Leczenie polega na zwalczeniu zakażenia i poprawie drożności trąbki słuchowej oraz likwidacji wysięku z ucha środkowego.

Nieleczone wysiękowe zapalenie ucha środkowego może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w budowie i funkcji błony bębenkowej oraz kostek słuchowych, czego konsekwencją bywa trwałe upośledzenie słuchu.

Wyrównanie ciśnienia w uchu środkowym
Jednym z istotnych czynników zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu chorób ucha środkowego, zwłaszcza u dzieci, jest regulacja ciśnienia w uchu środkowym.

W aptekach dostępne są specjalne zestawy do przedmuchiwania trąbek słuchowych (rurka donosowa połączona z balonem). Metoda ta zajmuje mało czasu i może być stosowana samodzielnie w domu. Jeden koniec rurki przykłada się szczelnie do dziurki w nosie, drugi jej koniec zatykając palcem. Następnie pacjent nadmuchuje balon nosem, po czym wypuszcza powietrze z balonu (również przez nos), jednocześnie przełykając. Taki zabieg ma na celu zwiększenie ciśnienia w nosogardle, które jest następnie przekazywane do prawego i lewego ucha środkowego powodując wyrównanie ujemnego ciśnienia w jamach bębenkowych.

Zaleca się stosowanie takiego zabiegu 2-3 razy dziennie przez ok. 2-3 tygodnie. Po tym czasie pacjenta powinien obejrzeć lekarz specjalista, który oceni postępy terapii.

#Zapalenie ucha u dzieci

• Aż 95 proc. dzieci w wieku do 7 lat przynajmniej raz chorowało na zapalenie ucha środkowego.
• Dzieci z wywiadem różnego rodzaju alergii oraz z przerostem migdałka podniebiennego są bardziej podatne na zachorowanie.
• Zapalenie ucha środkowego może być powikłaniem przeziębienia najczęściej u dzieci poniżej 6 lat, szczególnie u chłopców.

Konsultacja:
dr n. med. Jacek Schmidt
ordynator Oddziału Otolaryngologicznego ZOZ MSWiA w Łodzi