Omega-3 u dzieci – konsekwencje niedoborów

Dieta uboga w kwasy omega-3 może mieć przykre konsekwencje dla organizmu. Ich niedobór u noworodków przejawia się m.in. ostrym zapaleniem skóry, atopią czy zahamowaniem wzrostu. Natomiast u dzieci starszych opóźnieniem funkcji poznawczych, ostrości widzenia czy zaburzeniem koncentracji.

Najcenniejszym źródłem kwasów omega-3 jest tłuszcz ryb morskich żyjących na dużych głębokościach. Związki te są również zawarte w olejach roślinnych, np. rzepakowym czy lnianym. Ryby jednak zawierają kwasy omega-3 EPA i DHA, dużo bardziej aktywne biologicznie niż kwas ALA występujący w olejach roślinnych. Dlatego eksperci od żywienia zalecają zarówno dzieciom, jak i dorosłym spożywanie co najmniej 2 porcji ryb morskich tygodniowo.

Dla niejednego rodzica problemem jest namówienie dziecka do zjedzenia ryby przygotowanej na parze. W takich sytuacjach przypomina sobie własne dzieciństwo i niesmaczny napój, który miał zapewnić zdrowie. Mowa oczywiście o tranie. Obecnie mamy w aptekach szeroką gamę produktów olejów rybich bogatych w kwasy omega-3. Mogą być one w postaci płynnej dla młodszych dzieci bądź w postaci kapsułek dla starszych. Postęp technologiczny umożliwił wyeliminowanie nieprzyjemnego smaku. Dzięki temu dużo łatwiej namówić dziecko do wypicia smacznego syropu bądź żucia kapsułki.

Konsekwencje niedoborów
Dieta uboga w kwasy omega-3 może mieć przykre konsekwencje dla organizmu. Ich niedobór trudno powiązać z błędami dietetycznymi i zwykle stosuje się leczenie objawowe. U noworodków przejawiają się ostrym zapaleniem skóry, atopią, zahamowaniem wzrostu, zwiększonym ryzykiem astmy.

U starszych dzieci z kolei zaobserwowano opóźnienie funkcji poznawczych, ostrości widzenia, gorszą zdolność uczenia, zaburzenia koncentracji. Część badaczy niedoborom kwasów omega-3 przypisuje również problemy z czytaniem i ortografią, a także zachowaniem i koordynacją ruchową.

Kiedy podawać kwasy omega?
W III trymestrze ciąży i pierwszym roku życia rozwijają się intensywnie mózg oraz siatkówka oka, dla których w znacznym stopniu substancją budulcową jest kwas DHA. Dlatego tak ważne jest spożywanie kwasów omega-3 przez kobiet w ciąży oraz dzieci w pierwszym roku życia.

Dyrektywy Unii Europejskiej zezwalają na wzbogacanie mleka dla niemowląt o te cenne związki. Również w opinii towarzystw naukowych, np. ISSFAL, kobiety w ciąży powinny przyjmować 300 mg DHA, co zapewni prawidłowy rozwój centralnego układu nerwowego u dziecka. Badania wykazują, że takie dzieci lepiej się rozwijają, szybciej komunikują z otoczeniem, mają lepszą ostrość widzenia, a nawet wyższe poziomy IQ.

Kapsułka na inteligencję?
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe szeregu omega-3 są szczególnie istotne dla rozwoju centralnego układu nerwowego. Wchodzą w skład fosfolipidów błon komórkowych, które budują komórki mózgu i siatkówki oka. Dzięki kwasom omega-3 osłonka mielinowa w aksonach staje się grubsza, a to powoduje szybsze (nawet 120 razy!) przesyłanie impulsów nerwowych i konkretnych informacji. Tym mechanizmem tłumaczy się pozytywny wpływ kwasów omega-3 na zdolności kojarzenia, skupienia uwagi, zapamiętywania u dzieci. Suplementacja diety kwasami daje bezpośrednie przełożenie na poprawę wyników w testach na inteligencję.

Jednym z najważniejszych badań przeprowadzonych w tym zakresie był nagłośniony przez telewizję BBC eksperyment w hrabstwie Durham w Wielkiej Brytanii. Do badania zakwalifikowano uczniów mających problemy z koncentracją w szkole i skupieniem uwagi nad wyznaczonymi zadaniami. Niektórzy z nich mieli również kłopoty z dysleksją, zaburzenia ruchów i ADHD. Po 3 miesiącach testów grupa uczniów, których dietę wzbogacano w kwasy omega-3, wykazywała znaczącą poprawę w czytaniu, ortografii i zachowaniu. Nie zaobserwowano takich korzyści w grupie przyjmującej placebo. Zmniejszył się również odsetek dzieci kwalifikujących się do grupy klinicznej ADHD.

Badanie w Polsce
Do podobnych wniosków doszli również badacze oceniający efekty działania kwasów omega-3 w pięciu szkołach w Poznaniu. Badanie trwało 3 miesiące, a działanie oceniano za pomocą testu Davida Wechslera, który pozwala na wszechstronną ocenę intelektu z uwzględnieniem indywidualnych różnic. W grupie otrzymującej kwasy omega zaobserwowano poprawę koncentracji uwagi, szybkości uczenia się i zachowania. Na uwagę zasługuje również fakt poprawy średniej ocen w semestrze, w którym przeprowadzano badania.

Czyżbyśmy mieli do dyspozycji cudowny środek, który nie tylko pomoże rodzicom w kłopotach wychowawczych, ale spowoduje, że nasze dzieci nie będą miały żadnych problemów z nauką? Na pewno przeprowadzono jeszcze zbyt mało badań, aby można było to stwierdzić z całą pewnością. Jednakże wiele dowodów wskazuje, że niedobór tych związków może prowadzić do wielu zaburzeń, które niweluje dodanie do diety kwasów omega-3. Nic też nie wskazuje, aby podawanie NNKT powodowało jakieś działania niepożądane. Należy tylko pamiętać o rozsądnym, zgodnym z zaleceniami dawkowaniu. Oczywiście zawsze należy mieć na uwadze zdrową, obfitującą w ryby morskie dietę, która będzie cennym źródłem kwasów omega-3.