Cukrzyca – choroba interdyscyplinarna

To poważna choroba cywilizacyjna,która dotyka coraz więcej osób. Dziś choruje na nią około 5 proc. ludzkości, z czego spora część nawet o tym nie wie. Niestety, cukrzyca jest wykrywana najczęściej przypadkowo podczas wykonywania badań związanych z zupełnie inną chorobą.

Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to zaburzenie metaboliczne wywoływane przez upośledzoną zdolność do produkcji insuliny przez komórki beta trzustki. Stały wzrost zachorowalności na tę chorobę ma związek m.in. ze współczesnym, niezdrowym trybem życia i jego efektami w postaci otyłości czy nadciśnienia. Wbrew obiegowej opinii, cukrzyca oznacza nie tylko właściwą kontrolę poziomu cukru we krwi, ale również konieczność podjęcia niezbędnych zmian w dotychczasowym stylu życia.

Podstawowym objawem cukrzycy jest podwyższenie stężenia glukozy we krwi. W zależności od zaawansowania choroby, może ono występować jedynie po spożyciu węglowodanów lub niezależnie od niego. Poziom glikemii podaje się w miligramach na 100 ml krwi (mg%) lub w milimolach na litr (mmol/l), a związek między nimi określany jest wzorem: [mmol/l] x 18 = mg%. I tak prawidłowa glikemia na czczo wynosi 60-99 mg/dl (3,4-5,5 mmol/l), a w 2. godzinie testu doustnego obciążenia glukozą ­poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).

Typy choroby
Cukrzyca typu 1 – insulinozależna
– jest nazywana również cukrzycą młodzieńczą, ponieważ diagnozuje się ją u osób do 30. roku życia. Jej początek ma gwałtowny charakter, inaczej niż w cukrzycy typu 2, gdzie chory przez wiele lat może żyć z tą chorobą i nic o tym nie wiedzieć. Główne objawy cukrzycy typu 1 to duże osłabienie organizmu, ogromne pragnienie, częstomocz. Przyczyna najczęściej pozostaje nieznana, chociaż decydujące znaczenie mają tutaj czynniki genetyczne. W tym rodzaju cukrzycy konieczne jest regularne podskórne podawanie insuliny.

Cukrzyca typu 2 – nieinsulinozależna – to najczęstsza postać cukrzycy. Dotyka ona najczęściej ludzi po 40. roku życia i jest wynikiem prowadzenia niezdrowego trybu życia, którego składowe to: niewłaściwe odżywianie, brak ruchu, stres, używki. Leczenie najczęściej polega na podawaniu doustnych leków hipoglikemizujących, a w trudniejszych przypadkach – podskórne insuliny.

Cukrzyca ciężarnych jest zaburzeniem przejściowym. Rozpoznaje się ją na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi pojawiającego się u zdrowych dotąd kobiet. Ten typ cukrzycy całkowicie ustępuje po zakończeniu ciąży.

Powikłania
Wieloletnia cukrzyca prowadzi do groźnych powikłań, które dotyczą wielu narządów. W obrębie narządu wzroku dochodzi do zmian naczyń siatkówki, czyli do retinopatii cukrzycowej, zaćmy oraz zmian dotyczących naczyniówki. W obrębie nerek postępują stany degradacyjne powodujące nefropatię cukrzycową, czyli uszkodzenie funkcji nerek prowadzące do ich niewydolności i konieczności leczenia dializami lub przeszczepem. Innym powikłaniem są zmiany w obrębie włókien nerwowych powodujące neuropatie. Bardzo częstym i poważnym powikłaniem jest również stopa cukrzycowa.

Współczesne metody leczenia
Zasadą współczesnej terapii cukrzycy jest leczenie wszystkich zaburzeń towarzyszących chorobie, a nie tylko kontrola gospodarki węglowodanowej. Dążenie do normalizacji masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej, właściwa dieta, leczenie częstych w cukrzycy zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego i innych chorób układu krążenia oraz utrzymywanie glikemii w przedziale wartości możliwie najbardziej zbliżonym do niecukrzycowych (normoglikemii) zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań choroby.

Skuteczne przeciwdziałanie epidemii cukrzycy i zahamowanie jej powikłań wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Polega ono nie tylko na stałej kontroli poziomu cukru, ale także na zwracaniu szczególnej uwagi na problemy zdrowotne, takie jak otyłość, nadciśnienie czy zaburzenia kardiologiczne. To właśnie prawidłowa dieta, kontrola ciśnienia krwi czy odpowiednia aktywność fizyczna stanowi klucz do skutecznej profilaktyki cukrzycy, a w przypadku diabetyków, do efektywnej prewencji powikłań choroby.

Niezbędna jest zmiana dotychczasowego nastawienia do cukrzycy, którą trzeba traktować jako chorobę o wiele bardziej złożoną niż jedynie problem kontroli glikemii. Coraz powszechniejsza staje się na świecie współpraca lekarzy specjalizujących się w różnych dziedzinach medycyny, dla których cukrzyca stanowi „wspólny mianownik”. Mowa tu o kooperacji diabetologa, dietetyka i kardiologa.

– Skuteczne przeciwdziałanie epidemii cukrzycy wymaga współpracy lekarzy specjalizujących się w różnych dziedzinach medycyny: diabetologii, dietetyki czy kardiologii. Tej interdyscyplinarności w podejściu do cukrzycy powinna towarzyszyć kompleksowość podejmowanych działań, obejmująca profilaktykę, edukację i skuteczne leczenie, pozwalające uniknąć lub opóźnić wystąpienie powikłań – mówi dr hab. Leszek Czupryniak, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Światowe rekomendacje dążą zatem do takiego podejścia w terapii cukrzycy, które uwzględnia nie tylko systematyczną kontrolę glikemii, ale ­– co równie istotne – obejmuje także wyrównanie stężenia cholesterolu we krwi i ciśnienia tętniczego u chorego. Niezbędnym dopełnieniem terapii powinna być odpowiednio dobrana aktywność fizyczna oraz prawidłowo skomponowana dieta pacjenta.

Walczyć w koalicji
W związku z rosnącą potrzebą edukacji oraz zwiększenia efektywnej profilaktyki i diagnostyki cukrzycy, z inicjatywy Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej została powołana interdyscyplinarna Koalicja na Rzecz Walki z Cukrzycą. Nowo powstała organizacja zrzesza lekarzy różnych specjalności, a także stowarzyszenia i instytucje od lat działające na rzecz edukacji diabetologicznej. Koalicja w planowanej na 2009 r. kampanii edukacyjnej „Cukrzyca – więcej niż cukier” zamierza przeprowadzić szereg działań edukacyjnych skierowanych do wszystkich grup, które z cukrzycą żyją na co dzień – chorych, lekarzy, pielęgniarek. Działająca w ramach koalicji Rada Naukowa, złożona z lekarzy różnych specjalizacji, przygotuje specjalny raport opisujący kondycję cukrzycy w Polsce. Koalicja podejmie działania, aby doprowadzić do opracowania Narodowego Programu Prewencji i Leczenia Cukrzycy w naszym kraju, do czego zachęcała już w 2005 r. Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna.