Choroba hemoroidalna

Siedzący tryb życia, niektóre choroby przewlekłe, częste zaparcia lub biegunki, nieprawidłowa dieta, nadużywanie alkoholu i ostrych przypraw, jak również czynniki genetyczne mogą być przyczyną powstawania choroby hemoroidalnej.

Guzki krwawnicze odbytu, czyli hemoroidy, to fizjologicznie występujące struktury naczyniowe wykazujące budowę ciał jamistych. Trzy klasycznie położone guzki zaopatrywane są przez odgałęzienia tętnicy odbytniczej górnej, a ich funkcje wiążą się z uszczelnianiem kanału odbytu oraz kontrolą wypróżniania.

Jedną z najczęstszych chorób proktologicznych jest choroba hemoroidalna, zwana również chorobą guzków krwawniczych odbytu, a potocznie żylakami odbytu (odbytnicy) lub krwawnicą. Według różnych źródeł, na to schorzenie cierpi od 4,4 aż do 86 proc. ogólnej populacji.

Hemoroidy mogą pojawić się w różnych okresach życia. Największa zachorowalność dotyczy osób po 70. roku życia, a jej występowanie nie jest zależne od płci. Choroba guzków krwawniczych często dotyka również kobiet w ciąży ze względu na nasilone problemy z wypróżnianiem (m.in. związane z przyjmowaniem preparatów żelaza oraz uciskiem macicy na jelita w tym okresie), a także utrudniony przepływ krwi w naczyniach miednicy małej.

Stadia choroby

• W początkowym, niepowikłanym stadium choroby (I stopień według skali Parksa), hemoroidy nie są widoczne na zewnątrz. Pojawiają się małe żylaki w kanale odbytu, a pacjenci skarżą się na krwawienia – obserwują jasnoczerwoną krew na papierze toaletowym bądź na stolcu. Krwawienia te są bezbolesne i nie zagrażają życiu chorego.
• W II stadium choroby obserwuje się wypadanie guzków krwawniczych podczas parcia i oddawania stolca oraz następujące potem ich spontaniczne wsuwanie się do środka. Guzki robią się większe i wzrasta ich bolesność. Pacjenci skarżą się na uczucie niecałkowitego wypróżnienia.
• W III stadium choroby guzki wypadają podczas próby parcia, defekacji, a także wysiłku fizycznego, jednak ich cofnięcie wymaga ręcznego odprowadzenia do kanału odbytu. Na tym etapie choroby guzki krwawnicze bywają bardzo bolesne.
• W IV stadium choroby guzki znajdują się na stałe poniżej linii brzegowej odbytu i nie dają się ręcznie wprowadzić do kanału analnego. Chorobie na tym etapie często towarzyszy nietrzymanie stolca.

W przebiegu choroby hemoroidalnej obserwuje się dość często powikłania, takie jak zapalenie guzków krwawniczych bądź ich okolic, zakrzepica guzków lub ich uwięźnięcie. Powikłaniom tym towarzyszy wzmożona bolesność (nie tylko przy oddawaniu stolca, lecz również samoistna), świąd oraz pojawienie się wydzieliny z odbytu.

Leczenie
Diagnostyka choroby hemoroidalnej jest nieco utrudniona, gdyż ta dolegliwość bywa dla pacjentów bardzo wstydliwa. Chorzy zgłaszają się do lekarza późno, zwykle dopiero wtedy, gdy objawy choroby stają się bardzo dokuczliwe i utrudniają normalne funkcjonowanie. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest badanie proktologiczne (per rectum), podczas którego lekarz za pomocą palca bada okolice odbytu, kanału odbytu i odbytnicy.

W chorobie hemoroidalnej stosuje się leczenie zachowawcze, instrumentalne oraz operacyjne. W I oraz II stadium zwykle wystarcza terapia zachowawcza, która polega na modyfikacji diety (jeżeli do powstania choroby przyczyniły się zaparcia) oraz na leczeniu farmakologicznym.

Leczenie zachowawcze
W I i II stadium choroby leczenie zachowawcze przynosi zazwyczaj bardzo dobre rezultaty. Polega ono na miejscowym stosowaniu czopków, maści bądź kremów zawierających substancje przeciwzapalne, ściągające, przeciwświądowe oraz znieczulające. Zaleca się również preparaty o miejscowym działaniu immunizacyjnym, które zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych. W łagodzeniu objawów choroby pomocne są także ciepłe nasiadówki z kory dębu lub rumianku. Warto poinformować pacjenta, by nie trwały one dłużej niż kilkanaście minut. Zbyt długie nasiadówki mogą powodować przekrwienie, obrzęk i świąd w okolicy odbytu, zaostrzając objawy choroby.
W leczeniu hemoroidów stosuje się również preparaty doustne zwiększające napięcie żył oraz drenaż limfatyczny (np. preparaty diosminy).

Leczenie instrumentalne i operacyjne
Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów (dotyczy to głównie III i IV stadium choroby), należy zastosować inne metody, których celem jest umocowanie guzków na właściwym miejscu w kanale odbytu oraz zmniejszenie ich objętości. W metodach instrumentalnych stosuje się iniekcje, np. z chlorowodorku chininy lub mocznika, krioterapię, foto- bądź elektrokoagulację, które mają za zadanie wywołać miejscową martwicę i bliznowacenie. W metodzie mechanicznej (ligacja metodą Barrona) dokonuje się podwiązania guzków krwawniczych, co powoduje zmniejszenie ich objętości.

Leczenie operacyjne jest wskazane przede wszystkim u pacjentów w IV stadium, choć stosuje się je czasem u tych z mniej zaawansowaną chorobą. Wiąże się ono ze stosunkowo długim okresem rekonwalescencji.
Trzeba pamiętać, że pojawienie się objawów sugerujących chorobę hemoroidalną może również przepowiadać inne schorzenia, w tym nowotwory jelita grubego, szczelinę odbytu, zmiany czyrakowe i inne. Dlatego pacjentom należy zalecać wizytę u lekarza.

#Dieta z błonnikiem
Pacjenta, który skarży się na dolegliwości związane z chorobą guzków krwawniczych, trzeba zapytać o częstotliwość zaparć. Należy przypomnieć choremu, że przewlekłe stosowanie środków przeczyszczających jest niewskazane, gdyż mogą one powodować podrażnienie ścian jelita grubego
oraz okolic odbytu.

Warto zaproponować pacjentowi modyfikację diety. Prawidłowy jadłospis powinien zawierać dużo błonnika w postaci warzyw, gruboziarnistego pieczywa oraz owoców (również suszonych, np. śliwek). Należy ograniczyć spożywanie czekolady, jasnego pieczywa, ryżu, ziemniaków, alkoholu, mocnej kawy i herbaty, a także tłustych potraw.
W przypadku uporczywych zaparć można również zastosować gotowe preparaty z błonnikiem dostępne
bez recepty.