Bezdech senny (SAS)

Zespół bezdechu we śnie (sleep apnea syndrome, SAS) to zaburzenia oddychania polegające na powtarzających się okresach bezdechu o różnym czasie trwania (nie krótszym niż 10 sekund) lub spłyconym oddechu podczas snu, którego następstwem jest desaturacja tlenem oraz niepełnowartościowy sen.
Ważnym parametrem przy diagnozowaniu zespołu jest wskaśnik bezdechu we śnie, czyli liczba epizodów bezdechu w ciągu godziny snu. Za patologiczne uznaje się występowanie przynajmniej 10 epizodów na godzinę.

Problem bezdechu we śnie dotyczy 2 proc. kobiet i 4 proc. mężczyzn (niektóre statystyki podają odpowiednio: 11 proc. i 25 proc.), przy czym najczęściej obserwowany jest u mężczyzn otyłych w średnim wieku. Szacuje się, że w Polsce na SAS cierpi około 500 tys. osób. Rzadsze występowanie schorzenia u kobiet związane jest z odmienną budową anatomiczną krtani oraz obecnością żeńskich hormonów (ryzyko zachorowania wzrasta w wieku menopauzalnym).

„Zespół Pickwicka”
Zanim zdefiniowano jednostkę chorobową o nazwie „bezdech senny”, w literaturze pojawiały się opisy przypadków, w których chorzy mieli zdolność zasypiania w niespodziewanych sytuacjach, np. Karol Dickens w „Klubie Pickwicka” wprowadza postać nadmiernie otyłego chłopca, który znany był z głośnego chrapania oraz częstych incydentów nagłego zapadania w sen. Bazując na tej postaci, w 1906 roku Osler po raz pierwszy użył określenia „zespół Pickwicka” dla opisania nadmiernej otyłości i senności w ciągu dnia. Definicja bezdechu sennego pojawiła się natomiast w 1973 roku.

Rodzaje bezdechu
Typ obturacyjny (ok. 90 proc. przypadków) jest rezultatem zamknięcia górnych dróg oddechowych. Czynność mięśni oddechowych jest zachowana, jednak powietrze nie dostaje się do płuc. Tej postaci choroby sprzyja otyłość, nadużywanie alkoholu, leki o działaniu sedatywnym, infekcje górnych dróg oddechowych, palenie tytoniu, niedoczynność tarczycy, przerost migdałków podniebiennych, polipy nosa, skrzywienie przegrody nosa, cofnięcie żuchwy, język olbrzymi i inne.

Mniej niż 10 proc. przypadków prezentuje typ centralny. Wywołują go zaburzenia w przekaśnictwie nerwowym. Ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha ustają całkowicie. Bezdechom centralnym zazwyczaj nie towarzyszy chrapanie.

Wyróżnia się także typ mieszany, posiadający elementy dwóch powyższych.

Rozpoznanie
W rozpoznaniu choroby podstawową rolę odgrywa wywiad lekarski przeprowadzony z chorym lub/i współmałżonkiem, który jest w stanie opisać przebieg snu pacjenta (chrapanie, wybudzenia, charakterystyczne okresy ciszy). Niezbędne jest określenie typowych objawów klinicznych choroby oraz przeprowadzenie badania polisomnograficznego, pozwalającego na wyznaczenie istotnych dla prawidłowej diagnostyki parametrów (m.in. czynności oddechowej, szmerów oddechowych, częstości tętna itp.). Obecnie badania takie można prowadzić w warunkach ambulatoryjnych oraz w tzw. „pracowniach snu”.

Dlaczego SAS jest niebezpieczny?
Średni czas trwania bezdechu to ok. 20-30 sekund, ale bywa, że okresy te dochodzą do 1,5-2 minut. Powtarzające się okresy bezdechu nie pozostają bez znaczenia dla funkcjonowania organizmu ludzkiego.

W wyniku zapadnięcia górnych dróg oddechowych i pojawienia się okresu bezdechu następuje spadek prężności tlenu oraz wzrost prężności dwutlenku węgla we krwi tętniczej. Na drodze odruchowej indukuje to wzmożoną pracę oddechową. W rezultacie następuje wybudzenie chorego wraz z głośnym chrapnięciem, wywołanym otwarciem górnych dróg oddechowych. Efektem tego jest reaktywna hiperwentylacja z towarzyszącą jej tachykardią. W początkowej fazie bezdechu ma miejsce przejściowe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. W kolejnych etapach stopniowo rośnie, by osiągnąć największe wartości podczas pierwszych kilku cykli oddechowych po zakończeniu bezdechu.

Powtarzające się przerwy we śnie skutkują jego niedoborem, a w konsekwencji upośledzeniem aktywności psychoruchowej w ciągu dnia – chorzy na SAS powodują 7 razy częściej wypadki komunikacyjne. Ponadto, u większości chorych w czasie snu pojawiają się różnego rodzaju zaburzenia rytmu serca oraz gwałtowne zmiany ciśnienia tętniczego.

Często występującym powikłaniem zespołu bezdechu we śnie jest rozwój lub pogorszenie już istniejącego nadciśnienia. U chorych obserwuje się również zwiększone ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego oraz udaru mózgu.

Leczenie
W przypadku łagodnej postaci SAS czasem wystarczy jedynie zmienić tryb życia, aby zredukować objawy choroby, np. osoby otyłe powinny schudnąć. Terapia SAS zakłada także dbałość o zachowanie właściwej higieny snu, m.in. należy unikać obfitych posiłków i wytężonego wysiłku fizycznego bezpośrednio przed snem, unikać spania na plecach (pozycja na wznak jest czynnikiem prowokującym bezdechy). Dobrym sposobem na wymuszenie pozycji na boku jest wszywanie piłek tenisowych w plecy piżamy. Należy także unikać alkoholu, nikotyny oraz leków indukujących epizody bezdechu (leki uspokajające, nasenne, beta-adrenolityczne). Aby poprawić drożność górnych dróg oddechowych stosuje się zabiegi chirurgiczne lub aparaty nazębne chroniące przed zapadaniem się szczęki w czasie snu.

Metodą nieinwazyjną w leczeniu zespołu snu z bezdechami jest zastosowanie dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (CPAP). Istotą leczenia jest utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych przez strumień powietrza wytwarzany przez sprężarkę. Zapobiega on zapadaniu się ścian gardła. Skuteczność tej metody jest wysoka, jednak jej mankamentem jest konieczność stosowania masek nosowych w czasie snu.

Leczenie farmakologiczne skupia się na zwalczaniu senności w ciągu dnia spowodowanej SAS (modafinil).

#Bezdech senny – objawy:

Do najczęściej występujących objawów SAS należą:

• głośne, nieregularne chrapanie
• niepokój ruchowy w czasie snu
• okresy bezdechu lub spłycenia oddechu
• senność i męczliwość w ciągu dnia
• skłonność do zasypiania w czasie monotonnych czynności
• zmniejszenie sprawności intelektualnej, w tym zaburzenia koncentracji i pamięci
• nastroje depresyjne
• zwiększona drażliwość
• poranne bóle głowy oraz suchość w jamie ustnej
• impotencja