Łagodny rozrost stercza - Najpopularniejsza męska choroba

Łagodny rozrost stercza – Najpopularniejsza męska choroba (część 1)


Stałe wydłużanie się okresu życia mężczyzn stawia przed medycyną całkiem nowe wyzwania, przede wszystkim ze względu na o wiele częstsze występowanie chorób w starzejącej się populacji. Takim schorzeniem jest na przykład łagodny rozrost stercza.

Łagodny rozrost stercza (ŁRS, ang. Benign Prostatic Hyperplasia – BPH) stanowi coraz poważniejszy problem diagnostyczno- leczniczy i społeczno-ekonomiczny.

ŁRS to proliferacyjny proces obydwu elementów gruczołu krokowego: zrębu i nabłonka gruczołowego.

ŁRS W POLSCE
Liczne badania statystyczne wykazały, że na objawy ŁRS uskarża się około 31 proc. mężczyzn powyżej 50. roku życia i co najmniej 50 proc. mężczyzn powyżej 60. roku życia. W USA około 20 proc. mężczyzn powyżej 50. roku życia poddaje się chirurgicznemu leczeniu ŁRS z powodu utrudnionej mikcji i objawów przeszkodowych w odpływie moczu. W wyniku szeroko rozpowszechnionych badań ultrasonograficznych układu moczowo-płciowego, stwierdza się zmiany rozrostowe w sterczu u ponad 80 proc. mężczyzn powyżej 70. roku życia. W Polsce ŁRS dotyczy ponad 1,5 miliona mężczyzn, ale tylko część z nich wymaga leczenia zabiegowego.

Według danych konsultanta krajowego z dziedziny urologii, w 2000 roku leczeniu zabiegowemu w Polsce zostało poddanych prawie 12 tysięcy mężczyzn. Pozostali wymagali leczenia farmakologicznego, minimalnie inwazyjnego lub jedynie bacznej obserwacji. Leczeniem z wyboru w zaawansowanym okresie choroby jest elektroresekcja przezcewkowa gruczolaka stercza (transurethral resection of prostate – TURP). Wynikiem jej stosowania są dobre efekty lecznicze, niska częstość powikłań i akceptowalne koszty leczenia, z tego powodu od dawna jest uznawana za tzw. „złoty standard”.

JAK POWSTAJE ŁRS
Etiologia i patogeneza ŁRS nie są jeszcze całkowicie poznane. Wiadomo, iż gruczoł krokowy podlega wpływowi hormonów płciowych – androgenów i estrogenów. Powiększanie się gruczołu krokowego dotyczy nie tylko jego elementów gruczołowych, ale też i zrębu. Rozrost strefy przejściowej gruczołu krokowego powoduje zepchnięcie tkanki gruczołu do obwodu i powstanie tzw. torebki chirurgicznej. Według McNeala utworzone w ŁRS struktury określa się mianem płatów. Płaty boczne powstają w wyniku przerostu gruczołów okołocewkowych. Wiadomo, że czynnikami niezbędnymi do powstania ŁRS jest hormonalna czynność jąder i proces starzenia się organizmu.

Na podstawie wielu badań przyjmuje się kilka teorii powstawania łagodnego rozrostu stercza:

  1. Teoria hormonalna, wyjaśniająca zależność stercza od androgenów (głównie testosteronu), których źródłem są w 95 proc. jądra, a w 5 proc. nadnercza. Wolny testosteron wnika do komórek gruczołowych stercza, i tam pod wpływem enzymu 5-alfa reduktazy przemienia się w postać aktywną – dihydrotestosteron (DHT), która łącząc się z receptorami w jądrach komórkowych pobudza wzrost i czynność wydzielniczą komórek gruczołowych stercza.

  2. Teoria uwzględniająca rolę czynników wzrostu (growh factors) i znaczenie oddziaływania zrębu na część gruczołową stercza.

  3. Teoria komórki pnia macierzystego (stem cell), która dowodzi, iż zaburzenie równowagi pomiędzy ilością komórek obumierających, a komórek nowo po w stających doprowadza do powstania ŁRS.

Żadna z tych teorii w sposób jednoznaczny nie wyjaśnia powstawania przerostu stercza. Przypuszcza się, że na powstanie ŁRS ma wpływ wiele czynników etiologicznych. Wśród wielu badań epidemiologicznych stwierdzono, że ŁRS częściej występuje u mężczyzn wykształconych, prowadzących siedzący tryb życia, mieszkających w dużych ośrodkach miejskich (gdzie jest bardziej zanieczyszczone środowisko), którzy przebyli zakażenie dróg moczowych, rzeżączkę, spożywających duże ilości mięsa i mleka. Niekorzystnymi elementami są także: częsty stres, lekomania, nikotynizm i nadmierne spożywanie alkoholu. Wydzielina gruczołu krokowego jest bogata w cholesterol i lipidy. U osób o typie pykniczym i chorujących na cukrzycę, łagodny rozrost stercza rozwija się częściej. Można to tłumaczyć tym, że u osób otyłych stwierdza się znacznie większe stężenie estrogenów w surowicy niż u mężczyzn szczupłych.

BADANIA
Rozpoznania ŁRS dokonuje się na podstawie badania podmiotowego, badania przedmiotowego oraz badań laboratoryjnych i badań obrazowych. Badanie podmiotowe oparte jest na skali punktowej tzw. IPSS (International Prostate Symptoms Score), zalecanej przez EAU (European Association of Urology), oceniającej objawy ze strony dolnych dróg moczowych. Skala ta ocenia nasilenie objawów subiektywnych, związanych z przeszkodą podpęcherzową i zawiera pytanie dotyczące oceny jakości życia (QL – Quality of Life). IPSS należy stosować przed leczeniem i po leczeniu chorego.

Rozróżniamy dwa rodzaje objawów łagodnego rozrostu stercza: objawy przeszkody podpęcherzowej (BPO – benign prostatic obstruction), polegające na konieczności wyczekiwania na rozpoczęcie mikcji, zwężeniu strumienia moczu, wydłużeniu czasu mikcji; oraz objawy wtórne w stosunku do przeszkody podpęcherzowej, czyli częstomocz, konieczność wielokrotnego oddawania moczu w nocy (nykturia), gwałtowne parcie na pęcherz, niemożność powstrzymania mikcji, moczenie mimowolne, poczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza po mikcji, krwiomocz, bolesne oddawanie moczu bez zakażenia układu moczowego, zakażenie układu moczowego (ZUM), uczucie rozpierania w kroczu lub ból krocza, zaleganie i zatrzymanie moczu, bezwiedne moczenie paradoksalne (ischuria paradoxa), przewlekła niewydolność nerkowa.

Badanie przedmiotowe chorego, z badaniem palcem przez odbytnicę stercza (per rectum, DRE – digital recital examination), uwzględnia: palpacyjne badanie całego brzucha z oceną okolic lędźwiowych kręgosłupa (powiększenie i/lub bolesność nerek) oraz ocenę okolicy nadłonowej (określenie stopnia wypełnienia pęcherza), badanie DRE z określeniem stopnia powiększenia i spoistości stercza, jego granic i bolesności (cechami charakterystycznymi dla tej choroby jest symetryczne powiększenie gruczołu, jednolita, sprężysta konsystencja, bruzda międzypłatowa może być zatarta, boczne granice stercza są na ogół wyraźne, gruczoł krokowy z ŁRS jest niebolesny), określenie napięcia zwieracza odbytu, zbadanie odruchu opuszkowo-jamistego oraz czucia w obrębie krocza i kończyn dolnych, a także ich biernej i czynnej ruchomości.

Badania laboratoryjne obejmują: badanie ogólne moczu, posiew z moczu, oznaczanie stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy, morfologię i czas krzepnięcia krwi oraz oznaczanie specyficznego antygenu sterczowego w surowicy (PSA – prostate specific antigen), które pozwala wykluczyć obecność raka stercza.

Badanie ultrasonograficzne z zastosowaniem głowicy przezodbytniczej (TRUS – transrectal ultrasonography) jest obecnie rutynową metodą oceny morfologii gruczołu krokowego. TRUS pozwala nam nie tylko ocenić wielkość i objętość stercza, ale również umożliwia wczesne wykrycie nawet małych ognisk hipoechogenicznych, podejrzanych o raka stercza. Ze względu na bliskie położenie głowicy ultradźwiękowej, uzyskuje się bardzo dokładne obrazy mor fologiczne nie tylko ster cza, ale również odbytnicy, pęcherza moczowego, pęcherzy ków nasiennych i tkanek otaczających. Natomiast ultrasonograficznym badaniem przezpowłokowym, którego obrazy pozwalają na określenie stanu anatomicznego dróg moczowych i nerek, możemy wykryć kamicę nerki lub pęcherza moczowego, guz pęcherza moczowego oraz ocenić zaleganie moczu po mikcji w pęcherzu. U większości chorych z ŁRS do oceny stercza wystarcza wykonanie USG i TRUS, a urografia jest wtedy badaniem zbędnym.

Pomiar przepływu cewkowego (uroflowmetria oceniająca maksymalny i średni przepływ cewkowy, czas mikcji oraz objętość wydalanego moczu) jest kolejnym badaniem diagnostycznym, pozwalającym ocenić proces mikcji u chorego na łagodny rozrost stercza.

Wziernikowanie pęcherza moczowego – uretrocystoskopia jest bardzo ważnym endoskopowym zabiegiem diagnostycznym rzadko wykonywanym u chorych z łagodnym rozrostem stercza. Bezwzględnym wskazaniem do uretrocystoskopii jest krwinkomocz lub krwiomocz, ponieważ istnieje podejrzenie współistnienia nowotworu pęcherza moczowego.

OBRAZ KLINICZNY ŁRS
Na obraz kliniczny ŁRS składają się: powiększenie gruczołu krokowego (BPE – benign prostatic enlargement), przeszkoda podpęcherzowa – BPO, dolegliwości odczuwane przez chorego – LUTS. Wzajemny udział tych elementów u chorych jest różny. Nie ma bezpośredniej zależności pomiędzy powiększeniem stercza, a nasileniem dolegliwości i przeszkody dla odpływu moczu.

Najczęściej występujące objawy łagodnego rozrostu stercza można podzielić na dwie grupy: objawy podrażnieniowe, takie jak częstomocz, nykturia, gwałtowne parcie na mocz, brak możliwości powstrzymywania mikcji, ból podczas mikcji; oraz objawy przeszkodowe i wyczekiwanie na mikcję, zwężenie strumienia moczu, wydłużenie czasu mikcji, przerywany strumień moczu, wykapywanie moczu z cewki po mikcji, zatrzymanie moczu.

Na podstawie kryteriów klinicznych, wyróżnia się cztery stadia zaawansowania rozwoju ŁRS: stadium bezobjawowe, stadium podrażnienia, stadium zalegania moczu oraz stadium dekompensacji. W stadiach bezobjawowym i podrażnienia należy stosować baczną obserwację i leczenie zachowawcze, natomiast stadia zalegania moczu i dekompensacji wymagają leczenia operacyjnego.

Bibliografia u autora.

Dalsza część artykułu

4.8/5 - (136 votes)

Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!

To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.

ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU

Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.

Leave a Comment

POLECANE DLA CIEBIE

START TYPING AND PRESS ENTER TO SEARCH