Apteka po szwedzku

Obecnie w Szwecji wdrażane są reformy, dzięki którym powstają pierwsze w tym kraju apteki prywatne. Celem prywatyzacji szwedzkich aptek jest poprawa dostępu do leków i jakości świadczonych usług oraz obniżenie cen preparatów.

Przez wiele lat Szwedzi mieli trudności z dostępem do leków. Farmaceutyki mogli kupować wyłącznie w aptekach państwowej sieci Apoteket, których w kraju było niewiele, a co gorsza miały krótkie godziny otwarcia. Na początku tego roku weszły w życie przepisy, które umożliwiają konkurencji otwieranie nowych placówek oraz wydłużenie godzin ich otwarcia. Aż 460 spośród 900 aptek monopolisty ma być sprzedanych prywatnym spółkom kapitałowym. Liberalizacja rynku niesie ze sobą wiele korzyści, jednak Szwedzi obawiają się, że zmiany mogą doprowadzić do zniknięcia aptek w słabo zaludnionych rejonach wiejskich. Ze względu na małą liczbę pacjentów, placówki te nie przynoszą dochodu i prywatnym przedsiębiorcom nie będzie się opłacało ich prowadzić.

Magister i licencjat
W każdej aptece w Szwecji w godzinach jej otwarcia musi przebywać wykwalifikowany farmaceuta. – Prawo nie wymaga, aby tym farmaceutą był absolwent studiów pięcioletnich – tłumaczy mgr farm. Thony Björk, wiceprezes Apoteket AB. Obecnie w Szwecji, oprócz absolwentów pięcioletnich studiów magisterskich, pracują również farmaceuci po trzyletnich studiach licencjackich. To, czy w przyszłości dana placówka otrzyma zgodę na funkcjonowanie apteki bez magistra farmacji wśród pracowników, będzie prawdopodobnie zależeć wyłącznie od Agencji Leków, która ma wydawać licencje aptekom.

Oczekiwania pacjentów
Perspektywa zniesienia monopolu wymusiła na sieci Apoteket wprowadzenie rozmaitych usług, które mają na celu zaspokojenie potrzeb i oczekiwań pacjentów. W ostatnich latach w wielu placówkach przedłużono godziny otwarcia i wprowadzono dyżury w soboty, co wcześniej było rzadkością. Pojawiły się także opcje zamówień leków przez internet oraz dostępnych w sprzedaży wysyłkowej. – W całym kraju uruchomiliśmy ponad 30 punktów pod wspólną nazwą „Apoteket Shop”, w których sprzedajemy wyłącznie preparaty wydawane bez recepty – dodaje Björk.

Opieka farmaceutyczna
Z każdym rokiem tworzone są również kolejne programy mające na celu poprawę systemu opieki farmaceutycznej i stosowania leków przez pacjentów. – Dzięki medycznej bazie danych farmaceuta może przedyskutować z pacjentem prawidłowe przyjmowanie leków i ma szansę wykryć błędy w stosowaniu przepisanych preparatów – opowiada Thony Björk. – Niekiedy uwagi farmaceuty (po konsultacji lekarskiej) prowadzą do zmiany leku albo całej terapii – dodaje wiceprezes Apoteket AB.

System ApoDos
ApoDos to szwedzki system podawania leków, mający zwiększyć bezpieczeństwo i skuteczność farmakoterapii. System ten funkcjonuje już od 30 lat i został stworzony specjalnie z myślą o pacjentach wymagających regularnego przyjmowania wielu preparatów.

Najpierw lekarz przepisuje leki drogą elektronicznej recepty ApoDos lub dopisuje je do osobistego rekordu pacjenta w elektronicznej medycznej bazie danych. Następnie farmaceuta weryfikuje i zatwierdza receptę w systemie. Po zatwierdzeniu recepty zamówienie jest przesyłane do specjalnej maszyny, która dzieli leki w zależności od indywidualnych potrzeb pacjentów i pakuje je do specjalnych woreczków. Woreczki te są szczegółowo opisane: podawana jest ich zawartość, nazwisko pacjenta, jego data urodzenia oraz zalecenia dotyczące przyjmowania leków.

Zanim jednak zestaw trafi do pacjenta, zawartość woreczków jest sprawdzana automatycznie przez system wykrywający leki. Każdy woreczek jest fotografowany, a dane są elektronicznie porównywane z  zamówieniem przekazanym do zrealizowania. Wszelkie błędy są poprawiane przez farmaceutów. Każdy lek, który nie może być podzielony przez system na indywidualne dawki (np. płyny, maści) jest wydawany w oryginalnym opakowaniu i opisany. Woreczki ApoDos są dostarczane pacjentom raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie w specjalnym pudełku wraz z pozostałymi lekami oraz pełną listą przepisanych preparatów.

Edukacja farmaceutów
W Szwecji magisterskie studia farmaceutyczne nie są przedłużeniem studiów licencjackich. Studia licencjackie są bardziej nastawione na czynności farmaceutyczne, takie jak: wydawanie leków, udzielanie porad dotyczących właściwego i bezpiecznego stosowania preparatów oraz informowanie o lekach. Niemal 90 proc. absolwentów tych studiów podejmuje pracę w aptece.

Studia magisterskie natomiast przypominają studia w Polsce. Są one bardziej nastawione na badania naukowe nad lekami czy badania kliniczne, choć w programie znajdują się również zajęcia z marketingu czy opieki farmaceutycznej. Na pracę w aptece decyduje się mniej niż połowa absolwentów tego typu studiów. Pozostali trafiają do przemysłu farmaceutycznego albo kontynuują rozwój naukowy na studiach doktoranckich.
Do tej pory w małych aptekach pracowali przede wszystkim farmaceuci z tytułem licencjata, natomiast w większych placówkach oraz w aptekach szpitalnych byli zarówno magistrowie, jak i licencjaci. Okazuje się jednak, że powoli zaczyna brakować magistrów farmacji, którzy są w stanie rozwiązywać bardziej skomplikowane problemy. Dlatego wszystko wskazuje na to, że system edukacji będzie się zmieniał i po studiach licencjackich będzie możliwość kształcenia uzupełniającego do tytułu magistra.