Antyoksydanty a narząd wzroku

Najnowsze badania przypisują wolnym rodnikom kluczową rolę w patogenezie wielu chorób, w tym także chorób narządu wzroku. Dlatego tak ważne jest suplementowanie diety składnikami o właściwościach antyoksydacyjnych.

Wolne rodniki powstają w śladowych ilościach jako uboczny produkt przemiany materii i są przyczyną przedwczesnego obumierania komórek. Dodatkowo ilość wolnych rodników niebezpiecznie rośnie w następstwie różnorodnych zjawisk patologicznych, takich jak: urazy, choroby metaboliczne, choroby uwarunkowane genetycznie, związane z wiekiem oraz z niedoborami pokarmowymi.

Wolne rodniki a wzrok
Aktywność wolnych rodników jest również niebezpieczna dla narządu wzroku. Szczególnie narażone na ich działanie są siatkówka i nerw wzrokowy. Zmiany wywoływane w receptorach wzrokowych – w postaci czopków i pręcików, w komórkach zwojowych i neurytach w nerwie wzrokowym – są nieodwracalne. Przypuszcza się, że stres oksydacyjny wywiera także niekorzystne działanie na stan nerwu wzrokowego w jaskrze, przyczyniając się do postępu tej choroby. Dlatego suplementowanie diety składnikami o właściwościach antyoksydacyjnych odnosi się w okulistyce przede wszystkim do chorób siatkówkowo-nerwowych (głównie zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem – AMD), choć wpływa korzystnie również na inne elementy oka.

Dieta nie wystarczy?
Wprawdzie większość substancji o działaniu antyoksydacyjnym występuje w spożywanych na co dzień pokarmach, jednak nie wszystkie docierają w wystarczających ilościach do swoich miejsc przeznaczenia. Dodatkowo proces przenikania substancji odżywczych bywa poważnie zakłócany przez współistniejącą niewydolność krążenia u osób w podeszłym wieku.

Farmakologia stara się wszelkimi sposobami unieszkodliwić nadmiar wolnych rodników. Stąd liczne próby poszukiwania nowych substancji o właściwościach antyoksydacyjnych
– czyli tzw. przeciwutleniaczy.

Najważniejsze antyoksydanty
Do najbardziej znanych substancji o właściwościach antyoksydacyjnych należą: karotenoidy (m.in. luteina, zeaksantyna, β-karoten), witamina A, witamina E, witamina C, cynk i inne minerały (magnez, selen).

Luteina należy do karotenoidów, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać. W odróżnieniu do β-karotenu – nieprzenikającego w znaczących ilościach z surowicy krwi do oczu – luteina gromadzi się zarówno w soczewce, jak i siatkówce oka, głównie zaś w plamce żółtej, gdzie pełni rolę filtra dla promieniowania UV.

Witamina A jest zamieniana w siatkówce oka w światłoczułą rodopsynę, niezbędną do widzenia zmierzchowego oraz przy słabym oświetleniu. Utrzymuje ona prawidłową funkcję komórek nabłonkowych, przez co chroni rogówkę i spojówkę przed wysychaniem i procesami zapalnymi.

Do szczególnie silnych przeciwutleniaczy należą witaminy C i E. Pierwsza z nich zapewnia prawidłowy stan tkanki łącznej, zapobiega pękaniu naczyń krwionośnych, odpowiada za wchłanianie żelaza. Druga z wymienionych witamin wpływa na budowę i czynność erytrocytów oraz miocytów. Obie te witaminy chronią oczy przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym.

Niezwykle ważnym antyoksydantem jest cynk. Bierze on udział w przekształcaniu witaminy A w rodopsynę. Warto przypomnieć, iż częste spożywanie konserw rybnych podwyższa, a częste spożywanie mleka i jego przetworów obniża poziom tego pierwiastka w organizmie.

Antyoksydanty w profilaktyce chorób wzroku
Biorąc pod uwagę, że zmiany zwyrodnieniowe dokonujące się w narządzie wzroku mają charakter nieodwracalny i są nieuleczalne, warto skupić się na zapobieganiu tym procesom. Profilaktyka polega na stosowaniu farmakologicznej suplementacji diety substancjami o charakterze przeciwutleniaczy. Są one dostępne w aptekach w postaci gotowych preparatów bez recepty.
mgr farm. Joanna Bieda-Drabińska