Biegunka może być groźna

Wielu pacjentów zgłasza się do apteki po popularne środki na biegunkę. Tymczasem lekarze alarmują, że częste biegunki bez zdiagnozowanej przyczyny mogą prowadzić do groźnych dla organizmu powikłań.

Biegunka to częste i płynne wypróżnianie związane ze wzmożoną czynnością ruchową jelit. Może być spowodowana kilkoma czynnikami: mechanicznymi, gdy pacjent spożywa ciężkostrawny i bogaty w błonnik pokarm; termicznymi – wywołują ją zimne napoje; psychicznymi – pod wpływem strachu lub z powodu zdenerwowania. Biegunka może mieć także podłoże hormonalne. Często jednak jej przyczyną jest zapalenie błony śluzowej jelit, czyli popularne zatrucia pokarmowe. Dochodzi wówczas do podrażnienia zakończeń czuciowych nerwu błędnego i do odruchowego pobudzenia ruchów robaczkowych jelit. Przez błonę śluzową przenika wówczas duża ilość wysięku. Wpływa to na zwiększenie płynności treści jelitowej. Pokarm przechodzi przez jelita zbyt szybko i nie zdąża ulec zagęszczeniu.

Konieczna trafna diagnoza
Przy właściwie przeprowadzonym wywiadzie ustalenie etiologii biegunki nie stanowi problemu. Najważniejsze jest jednak, aby uświadomić pacjentowi, jakie konsekwencje ma nieleczona i zlekceważona biegunka. Chorzy często nie zdają sobie sprawy, jakie spustoszenie w ich organizmie powoduje taka dolegliwość.

Przy diagnozowaniu podłoża biegunki należy przede wszystkim ustalić czas jej trwania, okoliczności jej wystąpienia oraz częstość oddawania stolca. Ważne jest też, aby pacjent wyjaśnił, jakie spożywał posiłki, czy przyjmował leki, czy biegunce towarzyszyła gorączka i bóle brzucha. Informacja o przyjmowanych lekach jest bardzo istotna, ponieważ biegunkę mogą wywoływać np. antybiotyki. Hamują one rozwój naturalnej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, co prowadzi do zaburzenia trawienia i pojawienia się biegunki. Takie działania niepożądane wywołują: linkomycyna, klindamycyna i neomycyna.

Stolce o jasnej barwie, wodniste, wydalane w dużej objętości mogą wskazywać na chorobę jelita cienkiego. Te o żółtym zabarwieniu wskazują na niewydolność zewnątrzwydzielniczą trzustki. Jeśli natomiast biegunce towarzyszą dreszcze, gorączka, nudności i wymioty, mogło dojść do zakażenia Salmonellą, Shigellą oraz niektórymi szczepami Escherichia coli.

Nie wolno lekceważyć!
Długotrwałe i powtarzające się biegunki prowadzą przede wszystkim do osłabienia organizmu. Najbardziej niebezpieczne są: odwodnienie, zaburzenia w gospodarce elektrolitowej połączone ze spadkiem ciśnienia krwi i zaburzeniami świadomości oraz niedokrwistość.

Największym zagrożeniem dla zdrowia jest utrata wody i soli mineralnych, czyli tzw. elektrolitów. Prawidłowo funkcjonujący organizm powinien otrzymywać w pożywieniu nie tylko składniki odżywcze, jak węglowodany, tłuszcze, białko, lecz także mieć zapewnioną dużą ilość wody i soli mineralnych.

Proces trawienia i wchłaniania pokarmów jest niezwykle skomplikowany i wymaga wydzielania dużych ilości soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego, żółci i śliny. Dziennie organizm wytwarza 8-10 litrów soków trawiennych.

Soki rozmiękczają i upłynniają pokarm, a zawarte w nich enzymy trawienne rozkładają składniki pokarmowe na substancje proste, wchłaniane następnie przez nabłonek jelita. W takim zamkniętym obiegu nie dochodzi do utraty elektrolitów – jest to tak zwane wtórne wchłanianie. Gdy pacjent cierpi na biegunkę, proces ten zostaje zaburzony i niemożliwe staje się odzyskiwanie elektrolitów z jelit.

Długotrwała biegunka może doprowadzić do odwodnienia organizmu i pozbawienia go niezbędnych soli mineralnych. Jest to groźne zwłaszcza dla osób starszych i małych dzieci, u których łatwiej dochodzi do powstania dotkliwych objawów wywołanych wysokim niedoborem potasu, magnezu, sodu, kwasicą metaboliczną. Krytyczny niedobór elektrolitów może nawet doprowadzić nawet do śmierci.

Leczenie
W przypadku intensywnych biegunek o gwałtownym przebiegu, których przyczyną są głównie zakażenia bakteryjne (zakażona woda, żywność, brudne przedmioty, ręce itp.), stosowane są leki działające na przyczynę choroby, głównie aseptyki jelitowe, np. antybiotyki. Niekiedy niezbędne są również środki przeciwbólowe i rozkurczowe oraz hamujące biegunkę. Korzystna dla zdrowia jest specjalna osłona lekowa przewodu pokarmowego chroniąca przed podrażnieniami i zobojętniająca patogeny.

Ubytek wody oraz elektrolitów jest też zagrożeniem dla czynności nerek. Warto podpowiedzieć pacjentowi, że sam może obserwować ilość wydzielanego moczu. Zdrowy organizm wydala około 1,5 litra moczu na dobę. Przy intensywnej biegunce dochodzi do odwodnienia organizmu i wówczas on sam ogranicza ilość wydalanego płynu. To z kolei może doprowadzić do zatrucia organizmu. W takim przypadku konieczne jest podanie pacjentowi dużych ilości płynów doustnie lub w kroplówce. Najlepiej podawać przegotowaną, niesłodzoną, ale lekko osoloną wodę. Lekarze zalecają też podanie wody z dodatkiem specjalnych soli uzupełniających ubytek elektrolitów.

Dorośli powinni wypijać jak najwięcej płynów, natomiast dzieciom należy podawać 2 razy więcej napojów niż zwykle. Przy odwodnieniu organizmu spowodowanym biegunką nie należy zmuszać chorego do jedzenia.

#Biegunki najczęściej towarzyszą:

1. chorobom jelit (nieżyt jelita cienkiego, nieżyt jelita grubego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
2. zmianom ściany jelita (gruźlica, rak, odcinkowe zapalenie jelita krętego, czyli choroba Leśniowskiego-Crohna, kiła, promienica, rzeżączka)
3. niestrawności pochodzenia żołądkowego
4. chorobom trzustki
5. zaburzeniom wydzielania wewnętrznego (nadczynność tarczycy, niedoczynność nadnerczy, niewydolność przytarczyc, cukrzyca)
6. zakażeniom bakteryjnym i wirusowym
7. biegunkom pochodzenia nerwowego (postać biegunkowa zespołu jelita nadwrażliwego)
8. zmianom jelit na tle toksycznym (mocznica, ciężkie ogólne schorzenia zakaźne, zatrucie rtęcią, arsenem)
9. zakażeniom pasożytami jelitowymi