Zapalenie zatok przynosowych

Ostre zapalenie zatok przynosowych występuje u 1-2 proc. populacji europejskiej. Czas trwania objawów oraz pogorszenie stanu klinicznego po okresie poprawy to najważniejsze kryteria różnicujące zakażenie wirusowe i bakteryjne.

Zapalenie zatok przynosowych (ZZP) to stan zapalny błony śluzowej w jamach nosa i zatokach. Zgodnie z najnowszymi ustaleniami – według międzynarodowego konsensusu EPOS 2007 – zapalenie zatok może być ostre (OZZP), trwające mniej niż 12 tygodni i charakteryzujące się całkowitym ustąpieniem dolegliwości, lub przewlekłe (PZZP), trwające więcej niż 12 tygodni i niecharakteryzujące się całkowitym ustąpieniem dolegliwości. PZZP najczęściej wymaga operacyjnego leczenia laryngologicznego.

Ostre zapalenie zatok przynosowych
Przypadki OZZP występują u 1-2 proc. populacji europejskiej. Choroba zaczyna się nagle. Jeżeli objawy trwają mniej niż 10 dni, to postać tę określa się jako przeziębienie lub ostre wirusowe zapalenie zatok. Natomiast gdy objawy utrzymują się dłużej niż 10 dni, ale mniej niż cztery tygodnie, lub przebiegają z nasileniem objawów po pięciu dniach, nazywa się je ostrym niewirusowym zapaleniem zatok.

Ostre zapalenie zatok przynosowych jest chorobą, w której głównymi zaburzeniami są: obrzęk zapalny błony śluzowej zatok, zwężenie w okolicy ujść zatok oraz zmniejszenie aktywności układu śluzowo-rzęskowego. OZZP spowodowane jest zakażeniem wirusowym części nosowej gardła (rino-, orbi-, paragrypy-, RS wirusy oraz uszkadzające nabłonek błony śluzowej adeno- i wirusy grypy). Natomiast zakażenie bakteryjne, najczęściej powodowane przez Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae, jest następstwem wirusowego OZZP jedynie w 0,5-2 proc. przypadków. Pozostałe drobnoustroje, tj. beztlenowce, Moraxella catarrhalis, Staphylococcus aureus, oraz paciorkowce inne niż pneumokoki są odpowiedzialne za mniej niż 20 proc. zakażeń bakteryjnych. Do rozpoznania OZZP konieczne jest stwierdzenie dwóch dużych objawów lub jednego dużego i dwóch małych (patrz ramka).

Czas trwania objawów OZZP powyżej 10 dni oraz pogorszenie stanu klinicznego po okresie poprawy są najważniejszymi kryteriami różnicującymi zakażenie wirusowe i bakteryjne. W przypadku podejrzenia wystąpienia powikłań wewnątrzczaszkowych oraz w obrębie oczodołu zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej zatok.

Farmakoterapia
Leczenie OZZP polega na łagodzeniu objawów i udrażnianiu ujść zatok przynosowych przez płukanie jam nosa solą fizjologiczną lub roztworami izo- i hypertonicznymi wody morskiej, podawanie leków anemizujących, obkurczających naczynia błony śluzowej nosa i zatok, leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, przeciwhistaminowych u alergików, mukolityków donosowych, sterydów donosowych oraz antybiotyków.

Celem antybiotykoterapii jest eradykacja bakterii z jamy zatoki, przyspieszenie ustępowania objawów oraz zapobieganie powikłaniom, przejścia procesu w przewlekły lub zajęcia sąsiednich struktur anatomicznych. Stosowanie antybiotyku w OZZP jest zalecane w przypadku braku poprawy po 7-10 dniach ciężkiego przebiegu zakażenia określanego intensywnością bólu twarzy oraz gorączki powyżej 39ºC, objawów pogorszenia po wstępnej poprawie klinicznej lub wystąpieniu powikłań.

Antybiotyk stosowany w OZZP powinien być skuteczny wobec S. pneumoniae i H. influenzae. Uwzględniając m.in. profil lekooporności tych drobnoustrojów, wysoką aktywność wobec pneumokoków i szczepów o zmniejszonej wrażliwości na penicylinę oraz wykazaną porównywalną skuteczność z antybiotykami o szerszym spektrum działania, lekiem z wyboru powinna być amoksycylina. Przy wyborze dawkowania leku należy uwzględnić czynniki ryzyka zakażenia pneumokokami o zmniejszonej wrażliwości na penicylinę, do których zaliczane są: wcześniejsza antybiotykoterapia (w ciągu ostatnich kilku miesięcy), uczęszczanie do żłobka/przedszkola i przewlekłe schorzenia układu oddechowego. Czas leczenia powinien wynosić 10 dni.

Konieczność zmiany leczenia podstawowego, tzw. antybiotykoterapia skorygowana, zalecana jest w alergii na beta-laktamy i w innych formach nietolerancji, w niepowodzeniu leczenia I rzutu, w nawrocie i nawrotowych OZZP oraz w ostrym zakażeniu zaostrzającym PZZP.

Leki drugiego rzutu
Niepowodzenie leczenia I rzutu w OZZP jest rozpoznawane, gdy w ciągu 7 dni od zakażenia bakteryjnego i zastosowania antybiotyku nie stwierdza się poprawy. Przyczyną braku reakcji na antybiotyk może być zakażenie szczepem opornym na amoksycylinę, wystąpienie powikłań zakażenia lub niebakteryjna przyczyna dolegliwości. Należy wówczas rozważyć podanie amoksycyliny z klawulanianem (działanie wobec pneumokoków, beztlenowców i gronkowca złocistego metycylinowrażliwego), cefuroksymu lub fluorchinolonów przeciwpneumokokowych (moksyfloksacyna i lewofloksacyna).

Amoksycylina z klawulanianem może być stosowana u osób leczonych antybiotykiem w ciągu ostatnich czterech tygodni, w szczególności amoksycyliną, a także przypadku niepowodzenia leczenia amoksycyliną lub wczesnym nawrotem OZZP.

Nawrotowe OZZP
To kolejny epizod zakażenia po okresie co najmniej 10 dni bez objawów. Nawrotowe OZZP to przynajmniej trzy epizody ostrego zakażenia w ciągu roku występujące po okresach wolnych od objawów. Wystąpienie reakcji uczuleniowej na amoksycylinę innej niż typu I (nadwrażliwości typu III na penicyliny) jest wskazaniem do podania cefalosporyn, głównie cefuroksymu. Flurochinolony antypneumokokowe mogą być stosowane u dorosłych w alergii natychmiastowej na antybiotyki betalaktamowe. U chorych z natychmiastową reakcją uczuleniową na jakikolwiek antybiotyk betalaktamowy zaleca się makrolid działający na H. influenzae, np. klarytromycynę lub azytromycynę.

#OBJAWY OSTREGO ZAPALENIA ZATOK PRZYNOSOWYCH
Duże objawy

• blokada, uczucie zatkania nosa (niedrożność przewodów nosowych)
• wyciek z nosa lub zaleganie wydzieliny w nosie oraz spływanie jej po tylnej ścianie gardła
• ból, uczucie pełności, ucisk w okolicy twarzy
• osłabienie lub brak węchu (dotyczy tylko ostrych stanów)
• pogorszenie w trakcie trwania objawów chorobowych

Małe objawy

• ból głowy, zębów
• zmęczenie
• cuchnący oddech
• kaszel
• gorączka
• uczucie pełności ucha