Uciążliwa migrena

Migrena jest chorobą przewlekłą, występującą napadowo. Nie można jej wyleczyć, ale można skutecznie przerywać lub łagodzić ataki oraz zmniejszać ich częstotliwość.

Migrena występuje u ok. 10 proc. dorosłych. Szczególnie u ludzi młodych, ogólnie zdrowych, w okresie pełnej aktywności zawodowej, między 20. a 55. rokiem życia. Częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Napady migreny często występują okołomiesiączkowo, ustępują w ciąży i w okresie karmienia. W czasie przekwitania obserwuje się wyraźną tendencję do ustępowania jej napadów. Natomiast częstsze są wtedy polekowe bóle głowy związane z nadużywaniem leków przeciwbólowych, ze zmianami zwyrodnieniowymi lub jako objaw uboczny zażywania innych leków (np. nitratów czy leków obniżających ciśnienie).

Objawy migreny
Aby dobrze leczyć migrenę, trzeba przede wszystkim właś-ciwie rozpoznać typ bólu głowy, objawy towarzyszące, współistniejące schorzenia, sytuację osobistą, rodzinną i zawodową pacjenta, a także ocenić stopień wpływu migreny na funkcjonowanie chorego.

Nie ma specyficznych badań lub testów potwierdzających rozpoznanie migreny. Dlatego podstawę rozpoznania stanowi właściwie zebrany wywiad i analiza zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości. Lekarz powinien zachęcać pacjenta do samoobserwacji, prowadzenia kalendarza, dokładnej analizy ilości i rodzaju zażywanych środków farmakologicznych.

Atak migreny może mieć różny przebieg, nawet u tej samej osoby, dlatego choroba ta wymaga indywidualnego leczenia.

Bóle migrenowe mogą występować kilka razy w roku, a u niektórych pacjentów do 4-6 razy w miesiącu.

Aby można było rozpoznać migrenę, jej napady muszą wystąpić co najmniej 5-krotnie i spełniać następujące warunki: pulsujący ból głowy, ból głowy – zwykle połowiczy, jednostronny, nasilany przez aktywność fizyczną, nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy, nudności, wymioty.

Migrena z aurą
Ataki migreny z aurą występują u około 25 proc. pacjentów. Aura trwa od 4 do 40 minut i kończy się przed wystąpieniem bólu migrenowego.

Najczęstsza jest aura wzrokowa: migające, lśniące zygzaki przemieszczające się półkoliście w polu widzenia, jasne mroczki, a czasem nawet brak obrazu, zaburzenia widzenia tylko w jednej połowie pola widzenia, często po tej samej co następujący po aurze ból migrenowy. Rzadziej aurę stanowią inne objawy, takie jak: drętwienie ust, twarzy, ręki, połowy ciała, przejściowe zaburzenia mowy, osłabienie kończyn, zawroty głowy.

Leczenie migreny
Istotne jest uwzględnienie współistniejących chorób, objawów niepokoju, lęku, obawy przed guzem mózgu czy krwotokiem. Dokładne wyjaśnienie przyczyn migreny, jej łagodnego charakteru i braku zagrożeń dla zdrowia oraz życia pacjenta może dać korzystny efekt terapeutyczny.

Leczenie migreny powinno być w miarę możliwości od razu dostosowane do potrzeb pacjenta.

W przypadku silnych nudności czy wymiotów nie warto zalecać tabletek. Należy wtedy zastosować leki w postaci czopków lub iniekcji, ewentualnie szybko rozpuszczalne i przyswajalne tabletki musujące (effervescent, dispersible) lub krople.

Warto pamiętać, że w czasie ataku migreny znacznie zmniejsza się wchłanianie ze śluzówki żołądka, więc dodanie leku poprawiającego motorykę jelit i działającego przeciwwymiotnie (metoclopramid, domperidone) znacznie poprawi przyswajalność i skuteczność wielu prostych leków przeciwbólowych. Leki o działaniu centralnym przeciwwymiotnym to tietylperazyna i chlorpromazyna.

W większości napadów o małym lub średnim nasileniu wystarczają proste leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Od lat sprawdzonym i skutecznym lekiem jest kwas acetylosalicylowy. Szczególnie skuteczna jest postać musująca w dawce 1000 mg. Szeroko stosowane – ze względu na wyższą skuteczność – są preparaty złożone, aspiryna z paracetamolem i kofeiną lub rozpuszczalna aspiryna z metaclopramidem. Od niedawna popularność zyskuje acetylosalicylan lizyny w postaci dożylnej, stosowany u chorych z nasilonymi mdłościami.

Niesterydowe leki przeciwzapalne
NLPZ, podobnie jak kwas acetylosalicylowy, znajdują coraz szersze zastosowanie w leczeniu migreny ze względu na działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pacjenci różnie oceniają skuteczność poszczególnych preparatów z tej grupy. Należy pamiętać o formie czopków i zastrzyków domięśniowych (np. diklofenak, ketoprofen, metamizol). Przyjmowane razem z triptanami mogą poprawić i przedłużyć efekt przeciwbólowy.

Ergotamina i inne pochodne sporyszu
Leki te niestety działają nieselektywnie, mogą kurczyć naczynia wieńcowe i obwodowe, źle wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Są skuteczne w doraźnym leczeniu migreny. Nadużywane mogą prowadzić do powikłań naczyniowych i polekowych bólów głowy. Nie należy ich stosować częściej niż dwa razy w tygodniu.

Leki te są rzadko stosowane w USA i Europie Zachodniej.

Leki uspokajające
W leczeniu migreny często bywają pomocne: diazepam w tabletkach i iniekcjach, chlorpernazyna w kroplach i iniekcjach, a także lewomepromazyna w tabletkach i iniekcjach.

Triptany
Triptany znoszą nie tylko ból głowy, ale i objawy towarzyszące: nudności, wymioty, światłowstręt i dźwiękowstręt. Są skuteczne u blisko 80 proc. pacjentów w każdej fazie napadu migreny i zwykle dobrze tolerowane. Przynoszą całkowite ustąpienie lub znaczne złagodzenie objawów migreny w ciągu 1-2 godzin, a często nawet już po 30-50 minutach.

Nie zaleca się stosowania tych leków w czasie aury migrenowej. Nie wolno też łączyć ich z preparatami ergotaminy. W większości krajów Europy, a także w USA są one refundowane. W Polsce dostępne są niestety bez refundacji. Na szczęście na rynku pojawiają się coraz tańsze generyki sumatriptanu.

Charakterystyka bólu migrenowego

• Lokalizacja: okolica czołowo-skroniowa, rzadziej potylica.
• Charakter bólu: tętniący, pulsujący.
• Natężenie bólu: zwykle silny lub bardzo silny.
• Czas trwania: od 4 do 72 godzin, u dzieci ból może trwać krócej.
• Objawy towarzyszące: nudności, wymioty, bladość, uczucie rozbicia.
• Nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy.
• Aktywność fizyczna nasila ból.
• Pacjentowi przynosi ulgę: leżenie w zacienionym, cichym pomieszczeniu, sen, okład na głowę. Bardzo ważne jest także zrozumienie i przychylność otoczenia.