Coraz większa wiedza dotycząca funkcji insuliny w organizmie oraz etiopatogenezy powikłań cukrzycy wpływa na modyfikację preparatów insuliny i metod jej podawania.
W leczeniu chorych na cukrzycę typu 1 stosuje się obecnie insuliny humanizowane oraz analogi insulin ludzkich. Insuliny humanizowane są identyczne pod względem składu chemicznego, właściwości fizycznych i działania biologicznego z insuliną ludzką. Obecnie insulina jest produkowana przy zastosowaniu metod inżynierii genetycznej, dzięki zaprogramowaniu odpowiednimi genami plazmidów bakterii E. coli lub drożdży piekarskich Saccharomyces cerevisiae.
Charakterystyka insulin
Główna klasyfikacja rodzajów insulin opiera się na profilu ich działania po wstrzyknięciu podskórnym (tabela 1). Insulina krótko działająca, tzw. neutralna (regular insulin), to obojętny roztwór niezmodyfikowanej insuliny (Actrapid, Gensulin R, Humulin R, Insuman Rapid) stanowiącej często zasadniczy składnik codziennej podskórnej substytucji tego hormonu. Jest ona jedynym preparatem podawanym dożylnie pacjentom ze świeżo rozpoznaną cukrzycą, z kwasicą ketonową, z rozchwianą metabolicznie chorobą oraz w trakcie zabiegów chirurgicznych.
W celu uzyskania preparatów insulin umożliwiających naśladowanie podstawowego stężenia insuliny w organizmie modyfikowano jej preparaty, dodając do jej roztworów związki zwalniające absorpcję z miejsca podskórnego wstrzyknięcia. Uzyskano w ten sposób insuliny o średnio długim czasie działania i długo działające. Z tej grupy insulin obecnie stosowane są insuliny izofanowe – NPH (neutral protamine Hagedorn). Dostępne na rynku preparaty to: Gensulin N, Humulin N, Insulatard, Insuman Basal.
Dynamika działania insuliny krótko działającej wstrzykniętej podskórnie jest inna niż insuliny endogennej, wydzielanej podczas posiłków. Insulina egzogenna zaczyna działać z około 30-minutowym opóźnieniem, wolniej osiąga maksymalną aktywność i działa dwukrotnie dłużej niż insulina endogenna. Odmienności te powodują konieczność wstrzykiwania insuliny pół godziny przed rozpoczęciem posiłku oraz spożywania dodatkowych porcji pokarmu między głównymi posiłkami. Niedoskonałości te stały się przyczyną poszukiwań insuliny, której profil aktywności jest możliwie najbardziej zbliżony do insulinemii endogennej występującej po spożyciu posiłku.
Dzięki zastosowanym modyfikacjom budowy cząsteczki insuliny stworzono jej szybko działające analogi: lispro (Humalog), aspart (NovoRapid), glulisine (Apidra). Preparaty te charakteryzują się wczesnym początkiem działania, szybkim uzyskiwaniem maksymalnej aktywności i krótszym okresem działania. Taki profil aktywności insuliny pozwala na większą elastyczność i bezpieczeństwo leczenia.
Charakterystyka działania insulin o średnio długim czasie działania oraz długo działających również odbiega od doskonałości. Z tego powodu wprowadzono do leczenia analogi insulin długo działających: glargina (Lantus) oraz detemir (Levemir). Zastosowane modyfikacje cząsteczki insuliny spowodowały zmniejszenie stopnia absorpcji hormonu z tkanki podskórnej i stałe 24-godzinne uwalnianie niewielkich ilości z depot w tkance podskórnej. Dzięki temu analogi te mają stabilniejszy profil działania, lepiej naśladujący podstawowe wydzielanie insuliny endogennej. Ich zastosowanie jako insulin podstawowych zmniejsza ryzyko występowania niedocukrzeń w kilka, kilkanaście godzin od podania insuliny, zwłaszcza w godzinach nocnych.
Technika podawania insuliny
W ambulatoryjnym leczeniu cukrzycy insulinę podaje się podskórnie. Insuliny krótko działające i analogi szybko działające powinny być wstrzykiwane pod skórę brzucha i ramion, natomiast insuliny o przedłużonym czasie działania w okolicę pośladków i ud. Analogi długo działające mogą być podawane we wszystkie ww. obszary ciała.
Zwiększony przepływ krwi spowodowany ogrzaniem miejsca wkłucia, wysiłek fizyczny, wstrzyknięcie domięśniowe czy masowanie miejsca wkłucia przyspieszają wchłanianie insuliny. Na spowolnienie jej wchłaniania wpływają: zmniejszony przepływ krwi (oziębienie miejsca iniekcji, palenie papierosów), obecność przeciwciał insulinowych oraz grubsza podskórna warstwa tkanki tłuszczowej.
Insulinoterapia
Istnieje szereg algorytmów podawania insuliny, jednak żaden nie jest identyczny z fizjologicznym rytmem sekrecji tego hormonu. W leczeniu cukrzycy typu 1 stosuje się metodę konwencjonalnej i intensywnej (zintensyfikowanej) insulinoterapii. Coraz rzadziej stosowana metoda konwencjonalna opiera się głównie na algorytmach 2-3 wstrzyknięć insuliny krótko działającej lub jej analogu oraz 1-2 wstrzyknięć insuliny o przedłużonym czasie działania.
- Skuteczniejszą metodą leczenia jest funkcjonalna intensywna insulinoterapia prowadzona w oparciu o:
wielokrotne wstrzyknięcia insuliny (3-6-krotne iniekcje insuliny krótko działającej lub szybko działającego analogu insuliny) przy spożywaniu posiłków oraz jedno (przed snem) bądź dwa (rano i przed snem) wstrzyknięcia insuliny o przedłużonym czasie działania czy długo działającego analogu, - ciągły podskórny wlew insuliny przy użyciu osobistych pomp insulinowych (głównie analogów szybko działających, ewentualnie insuliny krótko działającej).
Dawki insuliny przyjmowane przez poszczególnych pacjentów zwykle różnią się między sobą. Wielkość dobowego zapotrzebowania na insulinę zależy m.in. od masy ciała pacjenta, czasu trwania cukrzycy, ilości i jakości spożywanych posiłków, aktywności fizycznej, resztkowej sekrecji insuliny endogennej oraz wrażliwości na insulinę.
Dopiero zastosowanie glukometrów pozwoliło na racjonalne leczenie cukrzycy. Codzienne pomiary glikemii umożliwiają dostosowywanie dawek poszczególnych rodzajów insulin do indywidualnych potrzeb pacjenta. Jednym z najważniejszych elementów leczenia jest edukacja pacjentów. Jej brak jest przyczyną wielu błędów popełnianych przez pacjenta w insulinoterapii (tabela 2).
Tabela 2 Błędy popełnione podczas insulinoterapii:
- nieprawidłowe przechowywanie preparatów insuliny
- złe mieszanie insulin NPH przed wstrzyknięciem
- pomylenie preparatów insuliny
- niesprawdzenie sprawności sprzętu używanego do wstrzykiwania insuliny
- zbyt płytkie (śródskórne) lub zbyt głębokie (domięśniowe) wstrzyknięcie insuliny
- zbyt szybkie wyjęcie igły z tkanki podskórnej po wstrzyknięciu insuliny
- zbyt krótki lub zbyt długi czas od podania insuliny do rozpoczęcia posiłku
- brak dostosowania dawki insuliny do ilości spożytego posiłku i aktywności fizycznej
- ominięcie wstrzyknięcia insuliny
dr hab. n. med. Agnieszka Szadkowska
Klinika Chorób Dzieci, I Katedra Pediatrii
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Nikt nie pyta Cię o zdanie, weź udział w Teście Zaufania!
To 5 najczęściej kupowanych leków na grypę i przeziębienie. Pokazujemy je w kolejności alfabetycznej.
ASPIRIN C/BAYER | FERVEX | GRIPEX | IBUPROM | THERAFLU
Do którego z nich masz zaufanie? Prosimy, oceń wszystkie.
Dziękujemy za Twoją opinię.