Smog zabija!

WHO alarmuje! Zanieczyszczenie powietrza może być obecnie przyczyną co dziewiątego przedwczesnego zgonu. Oznacza to, że gdyby nie zanieczyszczone powietrze 4,2 mln osób mogłoby żyć nadal.

Drobnocząsteczkowy pył zawieszony PM2,5 przyczynił się do śmierci około 19 tysięcy Polaków. Szacuje się, że w Polsce z powodu smogu może przedwcześnie tracić życie ponad 40 tysięcy osób rocznie!

Reakcja organizmu na zanieczyszczenie powietrza

To jak organizm reaguje na zanieczyszczenia zależy od kilku czynników. Ważny jest skład chemiczny cząsteczek, ich stężenie i średnica. Najdrobniejsze cząstki pyłu mają zdolność przenikania do pęcherzyków płucnych. Tą drogą wnikają do układu krwionośnego, czyli do wszystkich narządów i tkanek. Pyły o średnicy 0,1 mikrometra mogą przenikać przez barierę łożyskową do płodu.

Zanieczyszczenie obniża płodność

Zanieczyszczenie powietrza obniża jakość plemników. Może uszkadzać nie tylko same plemniki, ale też zawarty w nich materiał genetyczny.

Przez zanieczyszczenie powietrza cierpią również najmłodsi

Nawet doskonały zarodek, a potem płód i dziecko, są od początku narażone na kontakt z zanieczyszczeniami. Wskazują na to jednoznacznie polskie badania poświęcone ocenie wpływu zanieczyszczeń powietrza na rozwój płodu i późniejsze zdrowie dziecka.

Czteroletnie badania

W latach 2000–2004 zaproszono do badań 505 zdrowych, niepalących ciężarnych. Kobiety były  w wieku 18–35 lat i mieszkały co najmniej od roku w Krakowie. W sezonie grzewczym 70% pomiarów jakości powietrza, którym oddychały badane krakowianki, wykazało przekroczenia zalecanej dobowej normy dla pyłu PM2,5. Ponadto 39% pomiarów uwidoczniło przekroczenie normy dla pyłów o większych cząsteczkach, czyli PM10. Badano także narażenie na wpływ wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA).

Jednoznaczne wyniki

Kobiety oddychające powietrzem zanieczyszczonym PM2,5 w ilości powyżej 35 mikrogramów na m3 powietrza rodziły dzieci z wyraźnie niższą masą urodzeniową, mniejszym obwodem głowy i mniejszą długością ciała. Co ciekawe, w równolegle prowadzonych w tej kwestii badaniach amerykańskich otrzymano podobne dane. W licznych innych badaniach wykazano, iż narażenie w okresie ciąży na smog sprzyja też przedwczesnym porodom.

Dzieci z grupy ryzyka częściej zapadają na astmę oraz choroby alergiczne, takie jak np. katar sienny, egzema, chroniczne wysypki skórne.

Zanieczyszczenie powietrza a rozwój dziecka

Badania prowadzono dalej, monitorując rozwój dzieci. Narażenie w okresie płodowym na wpływ WWA wpływało na występowanie u niemowląt chorób górnych i dolnych dróg oddechowych. U dzieci, których matki oddychały w ciąży powietrzem zanieczyszczonym pyłem, w wieku 5 lat stwierdzano istotnie niższą objętość wydechową płuc. Większą podatność na infekcje dróg oddechowych obserwowano nawet u siedmiolatków. Oznacza to, że z upływem czasu ich odporność nadal odbiegała od normy. Prawdopodobieństwo nawracającego zapalenia płuc było trzy razy wyższe. U części tych dzieci symptomy rozwoju astmy (np. świszczący oddech), obserwowano już w okresie noworodkowym.

Wpływ zanieczyszczonego powietrza na rozwój psychosomatyczny

Badanie jednoznacznie dowiodło negatywnego wpływu smogu na zdolności poznawcze. Dzieci narażone na smog rozwijały się wolniej i gorzej.

Smog a wzrost ryzyka wad wrodzonych

Włoskie i chińskie badania udowodniły związek pomiędzy narażeniem ciężarnej kobiety na smog a wzrostem ryzyka rozwoju wrodzonej wady serca oraz wystąpienia wad cewy nerwowej u dziecka. Obecnie sprawdzane są hipotezy sugerujące wpływ narażenia dziecka w życiu płodowym na kontakt ze smogiem na późniejszy rozwój niektórych nowotworów.

Układ oddechowy – pierwsza ofiara smogu

Zanieczyszczenie powietrza najszybciej i najbardziej dotkliwie oddziałuje na układ oddechowy. Dlatego smog jest jednym z głównych czynników zaostrzeń chorób obturacyjnych. Podczas smogu zapełniają się szpitale. W pierwszych dniach stycznia 2017 r. o 50% wzrosła liczba pacjentów z zaostrzeniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).  Długotrwałe narażenie na czynniki drażniące wywołuje przewlekły stan zapalny. Skutkuje on nieodwracalnymi zmianami w układzie oddechowym. Pacjenci cierpiący na POChP czy astmę,  przy pierwszym kontakcie z cząsteczkami zanieczyszczeń powietrza reagują gwałtownie. Duszności nasilają się do stopnia wymagającego pomocy lekarskiej. W skrajnych sytuacjach stałe narażenie na zanieczyszczenie powietrza prowadzi do rozwoju raka płuc. Zaobserwowano również, że częstość występowania raka płuc jest wyższa w populacji miejskiej niż w populacji wiejskiej. Przyczyną może być bardziej zanieczyszczone powietrze w obszarach miejskich.

Astma a zanieczyszczenie powietrza

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), astma to problem ponad 235 mln osób na całym świecie. W Polsce na tę przewlekłą chorobę cierpi ok. 4 milionów osób. Według badania ECAP w 2007 roku na astmę chorowało w Polsce ok. 11% dzieci w wieku 6–14 lat i około 9% dorosłych.

Na POChP choruje ponad 210 mln osób na świecie. Polskie Towarzystwo Chorób Płuc podaje, iż POChP rozpoznaje się obecnie w Polsce u ok. 10% badanych powyżej 40. roku życia. Oznacza to, że choruje ok. 2 mln osób.

Projekt „Czas na czyste powietrze”

Odpowiedzią na niski poziom świadomości naszego społeczeństwa jest projekt „Czas na czyste powietrze”. Celem zadania jest przede wszystkim podniesienie poziomu wiedzy i zwiększenie wrażliwości na problemy związane z degradacją środowiska. Do współrealizacji przedsięwzięcia zaproszono dziennikarzy, nauczycieli, lekarzy oraz liderów organizacji pozarządowych, przedstawicieli wybranych urzędów i instytucji, którzy mogą mieć wpływ na podniesienie wiedzy społeczeństwa. Zła jakość powietrza w dużej mierze wynika z niewiedzy Polaków na temat skutków ich własnych działań.

Źródło: materiał przygotowany przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia na XVII Ogólnopolską Konferencję „Polka w Europie”