Rak jelita grubego – co warto wiedzieć

Rak jelita grubego to realne zagrożenie, które rośnie w ogromnym tempie. Rusza ogólnopolska akcja “Servier – wyłącz raka”, która ma na celu uświadomienie zagrożenia związanego z nowotworami jelita grubego. Oto co warto wiedzieć na temat czynników ryzyka oraz profilaktyki. 

Rak jelita grubego – zachorowalność

Nowotwór jelita grubego plasuje się w Polsce na drugim miejscu pod względem częstotliwości występowania nowotworów u kobiet. U mężczyzn jest pod tym względem na drugim miejscu. Co roku około 18 tys. Polaków otrzymuje diagnozę w postaci stwierdzenia raka jelita grubego.

Od 1980 roku zanotowano pod tym względem aż prawie 4-krotny wzrost liczby zachorowań u mężczyzn i około 3-krotny u kobiet. Niestety, prognozy wskazują, że przy powiększającym się zjawiskiem starzenia się społeczeństwa, liczba zachorowań na raka jelita grubego szacowane są na blisko 25 000.

Analizując statystyki w latach 2003-2005, u pacjentów z postawioną diagnozą raka jelita grubego, stwierdzono zgon wśród 27,6% mężczyzn i 29,2% kobiet w trakcie pierwszego roku po chorobie. Zaś w trakcie 5 lat od momentu wykrycia nowotworu, wskaźnik ten wynosi 52,4% u mężczyzn i 50,9 u kobiet.

W latach 1980-2010 liczba zgonów związanych z rakiem jelita grubego u mężczyzn wzrosła o ponad 6 razy, a u kobiet o ponad 4. W samym 2011 roku  z tego powodu zmarło 10 663 osób.

Czynniki ryzyka powstawania nowotworu jelita grubego

Dokładne przyczyny pojawiania się raka jelita grubego nie są dokładnie zbadane, lecz wyróżnia się czynniki ryzyka, które sprzyjają rozwojowi chorób. Należą do nich:

• wiek – rak jelita grubego w przypadku 94% chorych, rozpoznawany jest po 50. roku życia, zaś średnia wieku to około 72 lata
• występowanie polipów jelita grubego – polipy to narośla o łagodnym charakterze, które pojawiają się na wewnętrznej powierzchni okrężnicy lub odbytnicy. Niemniej niektóre z nich mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór. Usunięcie polipów zmniejsza ryzyka zachorowania na raka
• przewlekłe stany zapalne jelita grubego – zalicza się do nich np. chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• niewłaściwa dieta – pokarmy składające się z przetworzonego mięsa, dużą zawartość czerwonego mięsa w diecie (wieprzowina, wołowina), niska zawartość błonnika w codziennej diecie
• nadwaga i otyłość
• siedzący tryb życia, brak ruchu
• palenie papierosów – może zwiększyć powstawanie polipów nawet 3-krotnie
• alkohol
• wcześniejsze leczenie raka jelita grubego
• zachorowania w rodzinie na nowotwór jelita grubego

Rak jelita grubego – profilaktyka

Bardzo ważną metodą profilaktyki w przypadku podejrzenia raka jelita grubego jest badanie przesiewowe. Ma ono na celu wykrycie polipów oraz raka we wczesnych stadiach choroby, gdy są największe szanse na wyleczenie.

Eksperci wskazują, że rozwój nowotworu – od stadium polipa do w pełni rozwiniętego raka, trwa średnio 10 lat. Im wcześniej zostanie wykryty, tym większe są szanse na wyleczenie i uratowanie pacjenta.

Najlepszą formą profilaktyki i diagnostyki raka jelita grubego jest kolonoskopia. To nowoczesne i bezpieczne badanie daje możliwość, by lekarz zbadał wnętrze całego jelita grubego, oraz ocenił stan błony śluzowej. Współczesna aparatura pozwala na komfortowe przeprowadzenie badania, nieinwazyjne dla pacjenta, w czasie od 15 do 40 minut.

Dla pacjentów, którzy przekroczyli 50. rok życia badanie kolonoskopowe jest bezpłatne. Tak samo, jeśli lekarz pierwszego kontaktu uzna, że przeprowadzenie kolonoskopii jest konieczne, wystawia skierowanie na bezpłatne badanie.

Od 2012 roku w ramach Programu Badań Przesiewowych, wysyłane są także imienne zaproszenia na kolonoskopię dla osób między 55 a 64 rokiem życia.

Za badaniami przesiewowymi w diagnostyce raka jelita grubego przemawiają statystyki: aż 9 tys. pacjentów uniknęło nowotworu, dzięki badaniom kolonoskopii.

Wykonywana co 10 lat kolonoskopia wraz z polipektomią (czyli usuwaniem polipów w razie konieczności) jest najskuteczniejszą metodą badania przesiewowego w raku jelita grubego. Pozwala ona zmniejszyć liczbę zachorowań o 76-90% oraz zmniejszyć śmiertelność z powodu choroby o 69%.

Kiedy się badać

Badania przesiewowe powinny być wykonywane regularnie, niemniej ich częstotliwość uzależniona jest od wielu czynników, np. wieku, uwarunkowań genetycznych, historii choroby w rodzinie.

Badanie takie należy wykonywać:

• od momentu osiągnięcia 50 roku życia – gdy w rodzinie nie ma zachorowań na raka jelita grubego;

oraz w przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego:

• od 40 roku życia – gdy rozpoznano raka jelita grubego po 60 roku życia u jednego krewnego pierwszego stopnia;
• od 40 roku życia lub 10 lat wcześniej niż postawiono diagnozę raka jelita grubego u najmłodszego chorego krewnego – gdy rozpoznano raka jelita grubego po 60 roku życia u dwóch lub więcej krewnych pierwszego stopnia lub przed 60 rokiem życia u jednego krewnego;
  szczególne działania profilaktyczne, zgodne z zaleceniami lekarza są niezbędne przy wywiadzie rodzinnym w kierunku Zespołu Lyncha, rodzinnej polipowatości gruczolakowatej lub schorzeń zapalnych jelit.

Pojawia się coraz więcej zachorowań jest odnotowywanych przed 40 rokiem życia. Dlatego zaleca się, przynajmniej wśród osób obciążonych wywiadem rodzinnym, wykonywanie profilaktycznej kolonoskopii nawet już po 30 roku życia.

Dieta i aktywność fizyczna a rak jelita grubego

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, powinniśmy przestrzegać zasad związanych z dietą, dobrym odżywaniem i aktywnością fizyczną.

Dieta antyrakowa powinna zawierać dużo owoców i warzyw, przede wszystkim tych o dużej zawartości błonnika, takich jak:

• biała fasola
• zielony groszek
• brukselka
• marchew
• suszone morele
• rodzynki
• gruszki
• jabłka oraz
• rośliny strączkowe
• produkty zbożowe (takie jak kasza gryczana, kasza jęczmienna, ryż brązowy, płatki zbożowe pszenne i żytnie, otręby)

Zalecane jest spożywanie ryb, bogatych w kwasy omega 3, takich jak np. łosoś.

Unikać powinno się natomiast żywności przetworzonej, jedzenia typu fast-food i nadmiaru węglowodanów (cukrów).

Bardzo ważne jest także, aby jeść regularnie, ale mniej obficie. Zalecane jest spożywanie 5 posiłków dziennie.

Zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu to kolejny bardzo ważny aspekt dbania o swoje jelita. Są to czynniki, które znacznie zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego. Badania kliniczne udowodniły, że palenie więcej niż 20 papierosów dziennie przez 35 lat, podnosi ryzyko zachorowania o 50%.

Z kolei, jak potwierdzają eksperci, regularne wykonywanie wysiłku fizycznego zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego nawet o 50%. Warto także ograniczać czas spędzany w pozycji siedzącej.

Same ćwiczenia powinny być wykonywane regularnie, przez co najmniej 30 minut dziennie. Regularność jest ważniejsza od samej intensywności wysiłku fizycznego. W przypadku zachorowania na raka jelita grubego, aktywność fizyczna wspomaga także walkę
z chorobą.

Źródło: informacja prasowa

1. Żelazowski M i A. Bednarek. Molecular models of carcinogenesis in colorectal cancer. Współczesna Onkologia, 2010, nr 3.
2. Korniluk J., Wcisło G., Nurzyński P., Stec R., Bodnar L., Obrocka B., Szczylik C. Epidemiologia raka jelita grubego. Współczesna Onkologia, 2006, nr 136.
3. Nowacki M. P. Komentarz do: „Badanie przesiewowe oraz badania kontrolne u osób obciążonych przeciętnym i zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego. Zalecenia American Gastroenterology Association”. Med. Praktyczna, 1998.
4. http://www.katedraonkologii.pl/system/assets/3/original/Onkologia_skrypt.pdf
5. Jacek Jassem, Piotr Potemski, Wojciech Polkowski [red.]: Nowotwory układu pokarmowego, ViaMedica, Gdańsk 2014
6. Didkowska Joanna, Wojciechowska Urszula. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/k/epidemiologia/ dostęp z dnia 28/08/2017.