Polisacharydy pochodzenia naturalnego w lecznictwie

Polisacharydy zwane inaczej wielocukrowcami to związki o bardzo dużej cząsteczce i o budowie prostej lub rozgałęzionej. Złożone są z cukrów prostych, połączonych wiązaniami alfa lub beta-glikozydowymi. Powszechnie stosowane są jako środki odżywcze, dietetyczne i opatrunkowe.

W produkcji tabletek polisacharydy pełnią ważną rolę substancji wypełniających i spęczniających. W lecznictwie są używane jako substancje działające ochronnie i łagodząco oraz jako środki zastępcze krwi. Ważną rolę pełnią także ze względu na swe właściwości osłaniające i przeczyszczające.

Działanie immunomodulujące
Obecnie coraz większe znaczenie w lecznictwie zyskują polisacharydy wpływające na funkcje układu odpornościowego. Aktywują one różne mechanizmy działania makrofagów – nasilają proliferację, zwiększają produkcję tlenku azotu i nadtlenku wodoru oraz wydzielanie cytokin, które są sygnałem do specyficznej odpowiedzi immunologicznej.

W działaniu immunomodulującym wielu surowców roślinnych istotny udział mają właśnie polisacharydy. Tak jest w przypadku żelu aloesowego otrzymywanego z Aloe barbadensis zawierającego acemannan o silnym wpływie na układ odpornościowy, surowców otrzymywanych z gatunku Echinacea purpurea i korzeni Panax ginseng (panaksany) oraz owoców noni – Morinda citrifolia (arabinogalaktan).

beta-glukany
Szczególnie interesujące ze względu na właściwości farmakologiczne są polisacharydy otrzymywane z grzybów, szczególnie beta-glukany. Wynika to ze zdolności wielu receptorów makrofagów do rozpoznawania i wiązania beta-glukanów. Te z kolei aktywują makrofagi i ich cytotoksyczność.

Do najbardziej znanych należą lentinan z owocników stosowanego w medycynie Kampo grzyba Lentinus edodes i schizophyllan z Schizophyllum commune działające przeciwnowotworowo w wyniku stymulacji aktywności obronnej makrofagów. Obie te substancje dają obiecujące wyniki w wielu obserwacjach klinicznych.

Polisacharydy z boczniaka ostrygowatego
Ważnym śródłem polisacharydów okazały się owocniki boczniaka ostrygowatego – Pleurotus ostreatus. Najdawniej znany jako beta-1,3-D-glukan – „Pleuran”.

Pierwsze opublikowane badania wykonane w latach 1992-1993 wykazały jego działanie zwiększające odporność. Podawany cielętom powodował u nich wzrost liczby białych krwinek i nasilenie fagocytozy oraz indeksu fagocytozy. To działanie było zgodne z wcześniejszymi obserwacjami zwiększania przeżycia myszy zakażonych bakteriami Listeria monocytogenes i Haemophilus influenze po profilaktycznym podaniu zwierzętom „Pleuranu”.

Immunomodulacyjne właściwości beta-1,3-D-glukanu z Pleurotus ostreatus prawdopodobnie chroniły śluzówkę ściany jelita grubego szczurów przed uszkodzeniami powodowanymi przez wrzodziejące zapalenie okrężnicy wywoływane przez dojelitowe zastosowanie kwasu octowego. Działanie ochronne, zmniejszające o 51 proc. uszkodzenia ściany okrężnicy, obserwowane makroskopowo, mogło być związane także z aktywnością antyoksydacyjną „Pleuranu”.

Działanie przeciwnowotworowe
beta-1,3-D-glukan z owocników boczniaka ostrygowatego chronił ściany jelita grubego także przed powstawaniem ogniskowych zmian w kryptach błony śluzowej jelita grubego szczurów, indukowanych dimetylohydrazyną, a uważanych za stan przednowotworowy. Stosowanie beta-1,3-D-glukanu zmniejszało liczbę zmian ogniskowych o ponad 50 proc. w stosunku do grupy kontrolnej, zwiększało także aktywność enzymów antyoksydacyjnych dysmutazy ponadtlenkowej i reduktazy glutationowej.

Z P. ostreatus otrzymano też inne substancje polisacharydowe wykazujące aktywność immunomodulującą i przeciwnowotworową. Izolowany z rozpuszczalnej w gorącej wodzie frakcji z grzybni P. ostreatus alfa-glukan o niskiej masie cząsteczkowej hamował w badaniach in vitro w stopniu zależnym od dawki proliferację komórek HT-29 raka jelita w wyniku indukcji apoptozy.

Równie ciekawe i obiecujące właściwości wykazały w badaniach in vivo i in vitro trzy proteoglikany otrzymane z boczniaka ostrygowatego. Działały immunomodulująco zwiększając cytotoksyczność limfocytów NK – naturalnych killerów oraz stymulując produkcję tlenku azotu przez makrofagi. W badaniach in vivo proteoglikany boczniaka wstrzyknięte myszom działały przeciwnowotworowo, zmniejszając liczbę komórek Sarkoma – 180.

Wyniki opublikowanych dotychczas prac wskazują, że boczniak ostrygowaty zawiera substancje polisacharydowe o ciekawych i przydatnych w lecznictwie właściwościach farmakologicznych. Jednak ocena możliwości zastosowania tych związków w terapii wymaga dalszych szczegółowych badań.

#beta-(1,3/1,6)-D-glukan