Paskudne owady – ukąszenia

Polska nie jest krajem, w którym żyją najgroźniejsze owady, czy pajęczaki na świecie, ale my również mamy takich przedstawicieli naszej fauny, które potrafią doprowadzić do szału najspokojniejszego człowieka.

W klimacie umiarkowanym, jaki występuje w Polsce, najczęściej mamy do czynienia z reakcjami uczuleniowymi na jad tak zwanych owadów błonkoskrzydłych. Należą do nich pszczoły (użądlenia zdarzają się najczęściej na początku lata), wszechobecne osy (bardziej agresywne od pszczół – żądlą najczęściej w lipcu i sierpniu), a także, chociaż bardzo rzadko szerszenie i mało agresywne trzmiele. Dlaczego tak gwałtownie reagujemy na jad tych owadów? Czy możemy się przed reakcją na jad zabezpieczyć?

Jad
Jad wytwarzają robotnice i matki owadów. Służy do walki z przeciwnikami, którymi są zarówno inne owady, jak i większe zwierzęta – człowiek też. Jad spływa wyżłobieniem w żądle po wkłuciu go w skórę. Użądlenia os powodują podobne objawy, jak użądlenia pszczół.

Stwierdzono, że w jadzie owadów występuje wiele substancji inicjujących reakcję uczuleniową organizmu. Należy do nich mellityna, wpływająca m. in. na uwalnianie mediatorów reakcji alergicznej – histaminy, aktywująca w specyficzny sposób komórki tuczne, lub apamina, specjalny peptyd degradujący komórki tuczne i wyzwalający wyrzut histaminy. W samym jadzie znajduje się również histamina, która jak wiemy, wywołuje gwałtowną rekcję alergiczną. Organiczny alert histaminowy wywołuje zaczerwienienie, lokalne ocieplenie, nabrzmienie i ból – słowem, bolesny stan zapalny. Stan ten poszerza naczynia krwionośne i przyśpiesza dopływ z krwią tlenu, komórek żernych, enzymów dopełniacza itp. z innych części ciała. Kilka substancji skutecznie likwiduje ten stan. Należy do nich antazolina – antagonista tak zwanego receptora H. Gwałtownie hamuje objawy alergiczne związane z uwalnianiem histaminy. Z kolei nafazolina – antagonista receptora alfaadrenergicznego – powoduje skurcz naczyń krwionośnych oraz łagodzi objawy stanu zapalnego.

Reakcja organizmu
Reakcja organizmu na jad owadów może być miejscowa, ograniczona do obrzęku i pokrzywki w miejscu użądlenia, lub ogólna. Ta ostatnia może przejawiać się złym samopoczuciem, nudnościami, wymiotami, biegunką, bólem brzucha, zawrotami głowy, osłabieniem, a nawet chwilową utratą przytomności. Poważniejsze objawy noszą nazwę reakcji anafilaktycznej, która może być mniej lub bardziej nasilona. Znane są wypadki zejścia śmiertelnego po jednym użądleniu osy albo pszczoły, nie mówiąc już o szerszeniu.

Inne niż wstrząs objawy alergii na jad owadów to m.in.: duszność, katar, wysiew pokrzywki i biegunki. Czasami (rzadko) zdarza się też zawał serca lub udar mózgu. Bardzo często u jednej osoby występują dwie, a niekiedy nawet więcej dolegliwości, np. reakcja ogólna i odczyn miejscowy. Najbardziej niebezpieczne jest użądlenie w przełyk, język lub śluzówkę jamy ustnej. Może się to zdarzyć, gdy przypadkiem małe dziecko lub dorosły, włoży do ust osę albo pszczołę. Niezbędna jest natychmiastowa pomoc lekarska!!! Bardzo szybko może bowiem dojść do zatkania przewodu oddechowego i uduszenia.

Niealergiczne reakcje na toksyny
Niektóre objawy miejscowe to reakcja na toksyny jadu owadów. Ostry ból, szybko narastające zaczerwienienie i obrzęk, mający czasami średnicę do 10 cm, utrzymujący się do 24 godzin i dłużej, to reakcja na substancje zawarte w jadzie. Jeżeli prawie jednoczesnych użądleń jest dużo (według jednych autorów ponad 50, według innych – ponad 150), to dochodzi do odczynów toksycznych powodujących m. in. uszkodzenie nerek.

Gdy użądli osa pszczoła lub inny równie groźny owad, postępowanie zależy od rodzaju i nasilenia odczynu. Jeśli jest to kolejna, niewielka miejscowa reakcja ustrojowa (niewielki obrzęk, rumień i ból lub pieczenie) – po uprzednim dokładnym wyciągnięciu żądła wystarczą zimne okłady łagodzące ból i pieczenie. Można je robić także ze specjalnych żeli przeciwobrzękowych, przeciwhistaminowych.

Jeśli już się stało
Jeśli już nastąpiło ukąszenie, możesz zastosować preparat, który złagodzi miejscowe objawy zapalne: świąd, ból, pieczenie czy obrzęk. Tego typu preparat przyniesie ci ulgę już w chwili natryskiwania na skórę, jest więc niezbędny w czasie letniego wypoczynku. Wygodniejsze w użyciu są te, które wyposażono w pompkę rozpylającą.