Wraz z rozwojem medycyny i farmacji wzrosła ilość spożywanych leków, które – mimo najlepszych założeń – często wchodzą w interakcje z innymi i powodują wiele działań niepożądanych.
By chronić pacjenta przed niekorzystnymi działaniami oraz nadużywaniem leków, powstała idea opieki farmaceutycznej.
O potrzebie wprowadzenia jej w Polsce mówi się już od lat, nadal jednak pozostaje ona szczytną ideą. Wciąż nie wiadomo, na czym powinna właściwie polegać, co należałoby do obowiązków farmaceutów i w jaki sposób mógłby on dbać o bezpieczeństwo oraz poprawę jakości życia pacjenta.
W tym numerze „Managera Apteki” opiszemy, jak rozwiązano kwestię opieki farmaceutycznej w innych krajach europejskich.
Niemcy
W Niemczech opieka farmaceutyczna rozwija się bardzo intensywnie. W latach 80. kraj ten stanął przed problemem nadużywania leków, przeciętny Niemiec wydawał na produkty lecznicze o 30 proc. więcej niż np. mieszkaniec Wielkiej Brytanii. Obecnie sfera związana z produktami leczniczymi została objęta większą kontrolą, farmaceuci gromadzą informacje o terapii pacjentów, często dyskutując z nimi na ten temat, nawet w ich domach. Omawiane są wszelkie wątpliwości dotyczące działań niepożądanych, skutków ubocznych stosowanej terapii, a także innych dolegliwości pojawiających się u pacjenta. Istnieją 3 śródła finansowania tej opieki: pacjenci, budżet państwa i firmy ubezpieczeniowe.
Jeszcze kilka lat temu niewiele osób objętych było tym programem, jedynie około 20 proc., teraz proporcje te odwróciły się. Działalność ta nie została wprowadzona od razu, wymagała przełamania wielu barier wśród farmaceutów, a także pacjentów.
Holandia
W Holandii opiekę farmaceutyczną wprowadzono w latach 90. W 1995 r. została wprowadzona elektroniczna karta jako instrument gromadzący informacje o pacjencie. Dwa lata póśniej opieka farmaceutyczna znalazła się w programie ministerstwa zdrowia.
Holandia jest państwem, gdzie główna medyczna działalność została scedowana na farmaceutów. Istnieją bazy danych z historią chorób pacjenta dostępne dla wszystkich realizatorów opieki farmaceutycznej, czyli lekarzy i farmaceutów. Apteka nie wygląda jak sklep, ale służy do dostarczania leków i udzielania pomocy medycznej, co wiąże się z niezwykle silnym i profesjonalnym imagem. Konsultacje z pacjentem odbywają się w specjalnych pokojach. Farmaceuta spotyka się również z lekarzem, by omawiać farmakoterapię pacjenta oraz ewentualne w niej zmiany. Szczególną opieką objęci są pacjenci ze schorzeniami przewlekłymi, takimi jak np. cukrzyca czy nadciśnienie.
Anglia
W Anglii rolą farmaceuty jest ocena stanu zdrowia chorego i ewentualne skierowanie go do lekarza. Aptekarz jest doradcą, który musi znać podstawy interny, ale także np. dermatologii. Coraz bardziej rozwija się rola farmaceuty jako doradcy i rozmówcy oraz osoby mającej większe uprawnienia w dysponowaniu lekami. W kraju tym idea opieki skierowana jest głównie na indywidualne potrzeby pacjenta. Przykład ten pokazuje jak bardzo rozwija się zakres obowiązków farmaceuty w innych krajach i jak różne mogą być jego obowiązki.
Hiszpania
Kolejnym krajem szczycącym się oficjalnym wsparciem idei opieki farmaceutycznej jest Hiszpania, która wprowadziła ją w 1997 roku. Hiszpański parlament zwiększył obowiązki farmaceuty o monitorowanie procesu farmakoterapii oraz współpracę w ocenie użyteczności medykamentów i wynikających z ich stosowania potencjalnych działań niepożądanych. Program ten spotkał się z wieloma oporami i trudnościami, podobnie zresztą jak w innych krajach. Farmaceuci obawiali się nowych obowiązków, a także konieczności budowania zupełnie nowych relacje z pacjentami. Nie brak było także napięć wśród innych zawodów realizujących program opieki farmaceutycznej. Problemy te jednak są powoli przełamywane.
Szwecja
Szwecja nie ma zbyt wielkiego wsparcia od państwa we wprowadzaniu w życie programu opieki farmaceutycznej. Przeprowadzono tam roczną kampanię wśród farmaceutów, lekarzy, pielęgniarek i pacjentów na temat potrzeby realizacji tej opieki. Głównymi jej tematami była astma, palenie papierosów i choroby serca. Efektem tej akcji były częstsze interwencje farmaceutów w procesie leczenia chorób. Odkryto wiele nieprawidłowości w stosowaniu leków, a także niepowodzeń stosowania niektórych terapii.
W wielu państwach program ten nie funkcjonuje, jednak z całą pewnością będzie coraz częściej realizowany. Opieka farmaceutyczna, oprócz korzyści dla pacjenta, przynosi także korzyści dla skarbu państwa, jest to szczególnie zauważalne w geriatrii. Osoby starsze często chodzą do lekarzy. Niejednokrotnie idąc do kardiologa nie przyznają się jakie leki przepisał im neurolog czy internista i w efekcie mogą zażywać 3 leki oszczędzające potas o innych nazwach handlowych. Gdyby aptekarz miał możliwość sprawdzenia w swojej bazie informacyjnej, jakie leki zostały wydane pacjentowi, mógłby oszczędzić wydatku i pacjentowi i skarbowi państwa, a przede wszystkim zapobiec przedawkowaniu tych leków.
Monitorowanie terapii pacjentów na pewno w pierwszym etapie będzie kosztowne i wymagające przełamania barier zarówno u pacjentów, jak i farmaceutów. Jednak w ogólnym rozrachunku jest programem pozwalającym na oszczędności. Przyniesie pełną opiekę medyczną pacjentom, a farmaceutom da możliwość wykorzystywania wiedzy i umiejętności oraz większą satysfakcję z wykonywanego zawodu.