Nietrzymanie moczu – problem społeczny

Według amerykańskich badań tylko co 12 pacjent ujawnia problem nietrzymania moczu lekarzowi, a od wystąpienia pierwszych objawów do momentu podjęcia decyzji o pójściu do lekarza mija średnio 9 lat. Z tego powodu nieznana jest prawdziwa skala problemu. W naszym kraju NTM może dotykać nawet około 6 mln osób.

Według definicji International Continence Society (ICS) nietrzymanie moczu (NTM) to objaw polegający na niekontrolowanym wycieku moczu. Ocenia się, że ta dolegliwość występuje u około 10 proc. populacji na całym świecie. Częściej u kobiet niż u mężczyzn. Dotyczy około 30 proc. osób po 40. roku życia i 35 proc. po 60. roku życia. Spośród wszystkich rodzajów NTM najczęściej występuje tzw. wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Starzenie się społeczeństw to poważne wyzwanie dla kreatorów polityki zdrowotnej i socjalnej, także jeśli chodzi o wsparcie chorych z NTM. To także wyzwanie dla finansów poszczególnych państw. Rozwiązanie problemu opieki społecznej nad osobami z nietrzymaniem moczu, ze względu na skalę jego występowania, wymaga zorganizowanego zbiorowego wysiłku społeczności. Powinien on polegać na działaniach zapobiegających powikłaniom zdrowotnym ludzi z NTM. Równie istotne są indywidualne starania i zabiegi pacjenta. Państwo musi stworzyć warunki umożliwiające osobie z NTM dbanie o własne zdrowie.

Potrzeba kompleksowych regulacji
W 1973 roku Światowa Organizacja Zdrowia rozszerzyła znaczenie pojęcia zdrowia publicznego. Wcześniej odnosiło się ono przede wszystkim do problemów higieny środowiska i walki z chorobami zakaźnymi. Nowa wersja obejmuje także problemy dotyczące zdrowia populacji, stan zdrowotny zbiorowości, ogólne usługi zdrowotne oraz administrację opieką zdrowotną.

W ramach zdrowia publicznego problem NTM powinien być ujęty w jednolitych, kompleksowych regulacjach prawnych systemu organizacji ochrony zdrowia, w ekonomii zdrowia oraz w zasadach orzecznictwa lekarskiego. Niezbędne jest także prowadzenie precyzyjnej statystyki, monitorowanie sytuacji osób z NTM, jakości świadczeń medycznych (diagnostyka, leczenie), ich dostępności, zakresu i poziomu refundacji oraz ocena tej problematyki na bazie porównań międzynarodowych.

Nieznana skala problemu
W Polsce brak jest kompleksowych danych epidemiologicznych o częstości występowania NTM. W oparciu o istniejące informacje i wyniki badań prowadzonych w innych krajach można przez analogię domniemywać, że choroba ta w naszym kraju może dotyczyć około 6 mln osób. Z badań ankietowych przeprowadzonych w USA wynika, że tylko co 12 pacjent ujawnia ten problem lekarzowi oraz że od wystąpienia pierwszych objawów do momentu podjęcia decyzji o pójściu do lekarza mija średnio 9 lat. Potwierdzają to także wywiady lekarskie przeprowadzane w naszym kraju. Pacjenci z objawami początkowymi najczęściej lekceważą swe dolegliwości. A przecież większość z nich (około 80 proc.) może być leczona przez lekarza rodzinnego, ewentualnie przez internistę czy pediatrę. Pozostali pacjenci potrzebują specjalistycznego leczenia urologicznego czy ginekologicznego.

Powoli przełamuje się przekonanie, że nietrzymanie moczu jest przypadłością podeszłego wieku i że nie jest to tylko objaw, ale też choroba, którą można skutecznie leczyć. Poza leczeniem zabiegowym, do niedawna uważanym za jedyną skuteczną metodę, obserwuje się znaczny postęp leczenia farmakologicznego. Wybór właściwej terapii uzależnia się od rodzaju nietrzymania moczu, przyczyny, stopnia nasilenia dolegliwości oraz schorzeń współistniejących.

Wielokierunkowa pomoc
Celem leczenia jest zapewnienie kontroli nad trzymaniem moczu i profilaktyka powikłań zdrowotnych. Leczenie zachowawcze jest postępowaniem pierwszego wyboru u osób z małym i średnim stopniem nasilenia NTM. Przy dużym nasileniu choroby zaleca się postępowanie chirurgiczne połączone z leczeniem zachowawczym, co zwiększa skuteczność zabiegu i wydłuża czas do nawrotu dolegliwości po operacji.

Nietrzymanie moczu jest problemem złożonym, wymagającym znacznego zaangażowania osoby z NTM i jej opiekunów. Pomoc takim osobom powinna obejmować kilka aspektów: medyczny (wybór metod leczenia), psychiczny (akceptacja utraconej sprawności kontrolowanego wydalania moczu), pielęgnacyjny (higiena i zapobieganie powikłaniom), społeczny (podtrzymanie dotychczasowej aktywności), finansowy (zakup leków, środków pomocniczych, jednorazowego sprzętu do zbiórki moczu).

Wiele osób z NTM wstydzi się powiedzieć o swoim problemie lekarzowi pierwszego kontaktu. Dlatego powinien on w czasie badania tak poprowadzić rozmowę, aby zorientować się, czy dana osoba cierpi na tę dolegliwość.

Kłopot z refundacją
W Polsce w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia refundowana jest diagnostyka, leczenie operacyjne oraz częściowo zakup jednorazowego sprzętu do zbiórki moczu i środków pomocniczych chłonących mocz. Niestety w naszym kraju funkcjonuje niewiele pracowni prowadzących kompleksowe badania urodynamiczne w ramach kontraktu z NFZ, a pacjenci zakwalifikowani do operacji muszą cierpliwie czekać na swój termin.

Refundacja środków pomocniczych zaspokaja tylko połowę potrzeb i jest przyznawana według zawężonych kryteriów medycznych. Ponadto, leczenie farmakologiczne (z wyjątkiem NTM w stwardnieniu rozsianym) oraz zabiegi fizjoterapeutyczne nie są refundowane ze środków NFZ. W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej nasi obywatele z NTM mają trudniejszą egzystencję i mniejsze możliwości utrzymania właściwej higieny oraz zapobiegania zdrowotnym i społecznym skutkom jej braku. Nie prowadzi się także badań statystycznych dających rzeczywisty obraz tej problematyki. Z tego powodu NTM nadal nie jest postrzegane jako poważny problem społeczno-ekonomiczny, zarówno w ujęciu indywidualnego pacjenta, jak i systemu wsparcia społecznego oraz całego społeczeństwa.

Bibliografia u autorki.

#Badania diagnostyczne zalecane przez Europejskie oraz Polskie Towarzystwo Urologiczne u wszystkich pacjentów z objawami NTM

• wywiad chorobowy
• dzienniczek mikcji
• ocena dolegliwości na podstawie kwestionariusza punktowego
• ocena jakości życia
• badanie przedmiotowe
• badanie bakteriologiczne i ocena ilości moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji
• test podpaskowy polegający na pomiarze ilości moczu wyciekającego mimowolnie w trakcie aktywności fizycznej i spoczynku