Niedrożność żylna

Siedzący tryb życia, palenie tytoniu, uszkodzenia i zapalenia żył, zaburzenia krzepliwości krwi czy nadmierne siłowe ćwiczenia fizyczne zwiększają ryzyko pojawienia się zakrzepicy żylnej. Nie lekceważmy tego problemu, szczególnie że może mieć on poważne następstwa.

Obecnie bardzo wielu ludzi prowadzi siedzący tryb życia. Stosunkowo mało osób uprawia aktywnie jakiś sport. Nie jest to jednak zgodne z naszymi ewolucyjnymi przystosowaniami. Nasi przodkowie rzadko mogli sobie pozwolić na „nieruchliwość”. Przez wiele tysięcy lat sprawność fizyczna była niezbędnym warunkiem przetrwania. Nasze organizmy od tego czasu nie zmieniły się aż tak bardzo pod tym względem. Mechanizmy fizjologiczne, jakie w nich wówczas funkcjonowały, działają nadal.

System żył
Układ żylny jest systemem naczyń krwionośnych dostarczających krew do serca, gdzie jest przepompowywana najpierw do płuc, a potem do innych narządów. Naczynia żylne mają z reguły cienkie, wiotkie ściany, a krew płynie w nich pod małym ciśnieniem. Mechanizmem zapobiegającym cofaniu się krwi do tkanek jest układ zastawek żylnych. Dzięki niemu krew płynie w jednym kierunku. Ważną rolę w pompowaniu krwi w naszych kończynach odgrywają mięśnie. Wyobraźmy sobie rurkę z przegródkami przepuszczającymi płyn w jedną stronę; gdziekolwiek ją ściśniemy, płyn popłynie w jednym kierunku. Tak samo działają zastawki żylne, których najwięcej jest w żyłach kończyn. Oczywiście oprócz tego w żyłach istnieje różnica ciśnień, która przepycha krew do serca.

Niebezpieczne zakrzepy
Jeśli długo się nie ruszamy, krew w żyłach płynie gorzej, bo nie ma wspomagającego działania mięśni. Jeżeli do tego wystąpią zaburzenia krzepliwości krwi lub dojdzie do uszkodzenia ścian naczyń, mogą utworzyć się zakrzepy w naczyniach żylnych. Klasycznym przykładem tej sytuacji jest długotrwały lot samolotem pasażerskim. Nasze możliwości chodzenia po pokładzie są ograniczone do rzadkich spacerów na trasie fotel – toaleta. Nieco lepiej jest w przypadku osób wykonujących pracę siedzącą – zazwyczaj możemy wstać i wykonać choćby kilka ćwiczeń. Jak wspomniałem wcześniej, naczynia żylne mają cienkie ścianki i są podatne na ucisk. Dlatego kiedy siedzimy bardzo długo w jednej pozycji, niektóre żyły mogą być miejscowo zaciśnięte, a krew będzie w nich stała w miejscu. Sprzyja to tworzeniu zakrzepów, które mogą stać się materiałem zatorowym zatykającym naczynie (nie musi to być żyła; jeżeli minie serce, ma on przed sobą krążenie płucne oraz układ tętnic). Obecność skrzepliny w żyle świadczy o zakrzepicy żylnej.

Czynniki zwiększające ryzyko
Czynnikami zwiększającymi ryzyko pojawienia się zakrzepicy są, oprócz unieruchomienia, m.in. uszkodzenia i zapalenia żył, zaburzenia krzepliwości krwi, nadmierne siłowe ćwiczenia fizyczne. Najłatwiej zakrzepy tworzą się na zastawkach żył głębokich podudzi. U osób po przebytej zakrzepicy żył głębokich dolnych kończyn mogą wytworzyć się żylaki, choć w tym przypadku najważniejsze znaczenie mają predyspozycje genetyczne, warunkujące osłabienie ścian naczyń. To tłumaczy, dlaczego żylaków nie można wyleczyć – można je tylko operacyjnie usunąć lub zamknąć. Zmienione żylakowato żyły są poszerzone i wydłużone, mają też uszkodzony układ zastawek. Choć same żylaki nie są zasadniczo przyczyną zakrzepicy, ich występowanie może świadczyć o predyspozycjach do tej choroby.

Następstwa zakrzepicy żylnej
Zakrzepica żylna może mieć poważne następstwa. Jednym z najgorszych jest zatorowość płucna. Jest to poważna choroba obarczona dużym ryzykiem powikłań, ze śmiercią włącznie. Niestety, jak wykazały kilka lat temu amerykańskie badania, jest ona rozpoznawana rzadziej niż być powinna. Nie ma w tym nic dziwnego, objawy choroby nie są jednoznaczne, zaś jej rozpoznanie wymaga wykonania badań obrazowych, najlepiej tomografii komputerowej, ewentualnie scyntygrafii połączonej z rutynowym zdjęciem klatki piersiowej.

Oprócz tego zakrzepica stwarza ryzyko przedostania się materiału zatorowego do ważnych dla życia narządów. Gdy dojdzie do zatkania naczynia zaopatrującego mózg w krew, będziemy mieli do czynienia z udarem. Dlatego u pacjentów cierpiących na zakrzepicę żylną niekiedy stosowane są specjalne filtry zakładane do żyły głównej dolnej. Nie pozwalają one na przedostanie się materiału zatorowego do serca i dalej.

Do niedrożności żylnej mogą prowadzić niektóre choroby naczyń czy przebyte złamania dużych kości, wtedy materiałem zatorowym nie jest skrzepnięta krew, ale tłuszcz zawarty jamie szpikowej.

Jak się chronić przed tą chorobą?
Jak już wspomniałem na początku, duże znaczenie ma odpowiednio dozowany ruch. Jednak forsowne ćwiczenia na siłowni mogą czasami bardziej zaszkodzić niż pomóc. Nie powinno się też palić tytoniu, ponieważ palenie sprzyja powstawaniu choroby zakrzepowej. Czasem warto stosować żele czy maści zawierające pochodne heparyny. W konkretnym wyborze doradzi nam lekarz lub farmaceuta.