Leczenie kataru i kaszlu

Grypa i przeziębienie to infekcje wirusowe objawiające się katarem, kaszelm i bólem gardła. Jakie są najskuteczniejsze metody zwalczenia tych dolegliwości?

Ważne jest, aby od razu po pojawieniu się pierwszych objawów infekcji wirusowej zacząć stymulować układ odpornościowy do szybkiej odpowiedzi. Skróci to czas trwania choroby i złagodzi jej przebieg. Poniżej przedstawiamy porady, jak osiągnąć ten cel.

Przede wszystkim chory nie powinien wychodzić z domu. Nie tylko dlatego, by nie zarażać innych osób, ale i by samemu szybciej odzyskać siły. Pacjent pozostający w domu jest bardziej zrelaksowany, wypoczęty, regularnie przyjmuje leki i posiłki. Takie warunki pozwalają organizmowi „skupić się” na walce z infekcją.

W czasie choroby ważna jest również odpowiednia dieta i picie dużej ilości płynów (2-3 l dziennie). Codzienny posiłek dobrze jest wzbogacić w warzywa i owoce zawierające dużo witaminy C (cytryna, pomarańcza, natka pietruszki, papryka, truskawka, czarna i czerwona porzeczka). Dieta chorego powinna być lekkostrawna, bez ostrych przypraw, które podrażniając drogi oddechowe, mogą nasilić katar i kaszel. Pomocne mogą się okazać także preparaty witaminowe.

Podawane pacjentowi płyny nie powinny ograniczać się do herbaty i wody. Warto polecić syrop z malin, mleko z miodem i masłem, napar kwiatu lipy lub czarnego bzu. Działają one przeciwzapalnie i rozgrzewająco. Dobrze nawodniony organizm szybciej zwalcza przeziębienie, gdyż wilgotna błona śluzowa dróg oddechowych stanowi lepszą barierę ochronną. Poza tym produkowana wydzielina jest wtedy rzadsza i łatwiejsza do usunięcia z organizmu.

W początkowym etapie infekcji wskazana jest kuracja napotna. Polega ona na piciu dużych ilości gorących płynów, kąpieli w gorącej wodzie, nacieraniu pleców i klatki piersiowej olejkami eterycznymi, spirytusem kamforowym, salicylowym, mrówkowym bądź stawianiu baniek.

Należy również zadbać o warunki, w jakich chory przebywa. Wskazane jest częste wietrzenie pokoju i nawilżanie powietrza. Ponadto w pomieszczeniu, w którym przebywa chory, nie wolno palić papierosów.

Usuwanie wydzieliny
W miarę rozwoju infekcji zwiększa się ilość wydzielanego śluzu. Należy go usuwać z dróg oddechowych, ponieważ utrzymująca się wydzielina upośledza wentylację oskrzeli i płuc, ułatwia namnażanie się bakterii oraz przyczynia się do objęcia zapaleniem dolnych dróg oddechowych.

Zapewnienie dobrej drożności nosa jest szczególnie istotne u niemowląt i noworodków, gdyż nie potrafią one jeszcze oddychać ustami. Należy jednak pamiętać, że zbyt częste odciąganie śluzu może nasilić obrzęk i spowodować trudności w oddychaniu nosem.

Nos należy wydmuchiwać na zmianę z jednej, a potem z drugiej strony. Jednoczesne wydmuchiwanie obu jam nosa
sprzyja przedostawaniu się wydzieliny przez trąbkę słuchową do ucha środkowego i wywołaniu stanu zapalnego.

NLPZ czy paracetamol?
Dobrze jest od samego początku infekcji podawać pacjentowi niesteroidowe leki przeciwzapalne (pochodne kwasu acetylosalicylowego i kwasu propionowego). Ograniczają one rozwój procesu zapalnego, działając przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i przeciwbólowo. Leków z tej grupy nie wolno jednak stosować u chorych ze stanami zapalnymi przewodu pokarmowego, z zaburzeniami krzepnięcia krwi, u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Warto także uczulić rodziców, by nie podawali dzieciom pochodnych kwasu salicylanowego.

U pacjentów, którzy nie mogą stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w przypadku podwyższonej temperatury bądź dolegliwości bólowych stosuje się preparaty paracetamolu.

Jak leczyć?
W pierwszym etapie infekcji uczucie drażnienia w drogach oddechowych można zmniejszyć stosując nawilżające inhalacje z pary wodnej. Komfort w nosie poprawiają: zakraplana sól fizjologiczna, woda morska lub olejki. Silne ataki suchego kaszlu można skutecznie hamować podając leki z kodeiną lub dekstrometorfanem. Te pierwsze nie powinny być jednak stosowane u dzieci.

Podsychającą błonę śluzową stymulują do produkcji wydzieliny preparaty sekretolityczne: sole alkaliczne, sulfogwajakol potasowy, gwajafenazyna. Leków z tej grupy nie wolno stosować u pacjentów z zapaleniem błony śluzowej przewodu pokarmowego.

W obrzęku błony śluzowej dróg oddechowych znaczną poprawę uzyskuje się poprzez stosowanie inhalacji „ściągających” przygotowanych z ziół (rumianku, szałwii). Inne preparaty ziołowe, takie jak korzeń prawoślazu, liść podbiału, porost islandzki, owoc anyżu, ziele tymianku, również łagodzą stany zapalne i stymulują gruczoły do wydzielania wodnistej wydzieliny. Dostępne są w aptekach w postaci syropów, kropli, ziół do parzenia, tabletek do ssania.

Podczas stosowania leków wykrztuśnych, rozrzedzających lub stymulujących drogi oddechowe do produkowania wydzieliny, należy pamiętać, iż ostatnia dawka powinna być podawana około godziny 16.00. Unika się wówczas silnego kaszlu w nocy i niebezpieczeństwa zachłyśnięcia się wydzieliną podczas snu.

Wydzielina gruczołów dróg oddechowych oraz obrzęk błony śluzowej znacznie zmniejszają się przy stosowaniu leków doustnych – wapnia, preparatów z grupy sympatykomimetyków (efedryna, pseudoefedryna) oraz α-adrenomimetyków (epinefryna, norepinefryna, fenylopropinalamina, fenylefryna). Dobrze jest oprócz tego stosować leki do nosa, bezpośrednio na obrzękniętą śluzówkę.

Różne postaci tego typu preparatów w odmienny sposób działają na błonę śluzową. Krople krótko utrzymują się w nosie i szybko spływają do gardła. Forma aerozolu umożliwia rozpylenie leku na znaczną powierzchnię błony śluzowej, co zapewnia szybszy efekt. Żel, pozostając w nosie przez dłuższy czas poprawia jego drożność.

Preparaty do nosa powinno się podawać kilka razy dziennie (do 5-7 razy) przez około 3-4 dni. Dłuższe stosowanie kropli do nosa trwale uszkadza błonę śluzową, wysusza ją, powoduje uzależnienie oraz nasila obrzęk w nosie. Rozwija się wówczas przewlekły nieżyt nosa, upośledzający jego drożność na całe życie.

W ostatniej fazie infekcji, gdy gęsta wydzielina zalega w drogach oddechowych, utrudniając odkrztuszanie, pomocne są leki mukolityczne, które rozrzedzają wydzielinę. Dostępne są one w formie kropli do nosa, syropów, tabletek do ssania, płynów do inhalacji. Leki mukolityczne stosowane doustnie nie powinny być przyjmowane przez pacjentów z nadreaktywnością oskrzeli i zapaleniem błony śluzowej przewodu pokarmowego.

tekst:
dr n. med. Jacek Schmidt,
dr n. med. Magda Łapienis
Oddział Otolaryngologiczny
ZOZ MSWiA w Łodzi