Leczenie hormonalne raka gruczołu krokowego

Jednym z kryteriów poprawy jakości leczenia zachowawczego chorych na raka gruczołu krokowego (stercza) jest opracowanie agonistów LHRH drugiej generacji. Charakteryzują się one lepszą supresją wytwarzania testosteronu oraz zmniejszoną liczbą przełomów hormonalnych i ostrych reakcji przewlekłych podczas podawania.

W Polsce – według danych Krajowego Rejestru Nowotworów – w 2000 roku raka stercza wykryto u 4598 chorych. W tym samym roku zarejestrowano 3147 zgonów z powodu raka gruczołu krokowego. W 2004 roku zajął on drugie miejsce pod względem zachorowalności oraz trzecie miejsce pod względem umieralności z powodu nowotworów złośliwych – rozpoznano go u 6257 mężczyzn i zarejestrowano 3578 zgonów z jego powodu.

Wykrywalność raka stercza wzrosła w ciągu ostatnich kilkunastu lat dzięki większej dostępności do badań diagnostycznych, a zwłaszcza oznaczania stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy.

Metody leczenia
Wybór metody leczenia raka stercza zależy od stopnia jego zaawansowania oraz wieku chorego. Leczenie radykalne (chirurgiczne, radioterapia) ma zastosowanie jedynie u chorych na raka ograniczonego do gruczołu krokowego, których spodziewany czas przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat. W przypadku radykalnego leczenia chirurgicznego nie ma jednoznacznie określonej granicy wieku.

Zasadniczą metodą leczenia zachowawczego chorych na raka stercza jest leczenie hormonalne. Polega ono na wyeliminowaniu androgenów endogennych oraz zablokowaniu receptorów androgenowych w jądrach komórkowych. Podstawą tego leczenia jest androgenozależność nowotworu gruczołu krokowego. Leczenie hormonalne stosuje się u chorych niekwalifikujących się do leczenia radykalnego. Taka terapia jedynie spowalnia rozwój choroby. U niektórych chorych można zastosować leczenie hormonalne w przypadku stwierdzenia progresji raka.

W leczeniu raka hormonoopornego stosuje się chemioterapię oraz radioterapię przerzutów do kości. W przypadku powikłań zaawansowanych postaci choroby (np. złamania patologiczne, wodonercze, niedokrwistość, ból) stosuje się leczenie objawowe.

W niektórych sytuacjach uzasadnione jest zaniechanie leczenia aktywnego i objęcie chorych ścisłą obserwacją do czasu wystąpienia progresji zwykle mierzonej wzrostem stężenia PSA. Ścisła obserwacja stanowi pierwszy etap leczenia odroczonego.

Leczenie hormonalne
Ten rodzaj terapii polega na wyeliminowaniu wpływu męskich hormonów płciowych na komórki raka. W pierwszej połowie XX wieku Huggins i Hodges udowodnili, że wytrzebienie chirurgiczne lub podanie estrogenu przyczynia się do zmniejszenia w surowicy stężenia fosfatazy kwaśnej (jednego z dwóch dostępnych wówczas znaczników biologicznych raka gruczołu krokowego), a wstrzyknięcie androgenu powoduje wzrost stężenia tego enzymu u chorych na raka stercza z przerzutami. Badanie to wykazało, że podawanie testosteronu przyczynia się do progresji nowotworu. Stwierdzenie to oparto na obserwacji jedynie dwóch chorych, którym codzienne wstrzykiwano ten hormon.

Leczenie hormonalne chorych na zaawansowanego raka stercza przyczynia się do zmniejszenia masy guza pierwotnego i przerzutów nowotworu, ale nie prowadzi do wyleczenia. Ma ono zatem charakter paliatywny.

Agoniści LHRH
Do niedawna przyjmowano, że leczenie zachowawcze chorych na zaawansowanego raka stercza za pomocą agonistów LHRH (leuprolid, buserelina, goserelina, tryptorelina) jest równoznaczne z kastracją chirurgiczną pod względem stężenia testosteronu.

Medycyna wciąż nie dysponuje odpowiednimi danymi umożliwiającymi przeanalizowanie wpływu wartości testosteronu na skutki kliniczne leczenia zachowawczego chorych na raka stercza, ponieważ badania porównujące leczenie metodą agonistów LHRH i orchidektomii (kastracji) nie są wystarczające w tym względzie. Naukowcy są jednak zgodni, że stężenia testosteronu osiągnięte i utrzymywane za pomocą leczenia agonistami LHRH powinny być równoznaczne z tymi osiągniętymi za pomocą chirurgicznego usunięcia miąższu jąder.

Jednym z kryteriów poprawy jakości leczenia zachowawczego chorych na raka stercza jest opracowanie agonistów LHRH drugiej generacji. Charakteryzują się one lepszą supresją wytwarzania testosteronu oraz zmniejszoną liczbą przełomów hormonalnych i ostrych reakcji przewlekłych podczas podawania. Nowatorskie preparaty depot LHRH wydają się wywoływać skutki równoważne z orchidektomią w zakresie supresji i utrzymania niskich stężeń testosteronu w surowicy. Wyniki badań klinicznych wskazują, że leki te ograniczają wytwarzanie testosteronu poniżej konwencjonalnych wartości kastracyjnych bez jednoczesnego nasilania działań ubocznych związanych z leczeniem LHRH.

Piśmiennictwo u autora.