Insulina ratuje życie

Insulina jest lekiem stosowanym w każdym przypadku cukrzycy, w którym inne metody terapii nie pozwalają na uzyskanie optymalnych kryteriów leczniczego wyrównania metabolicznego cukrzycy i prewencji jej przewlekłych powikłań.

Terapia insuliną jest leczeniem ratującym życie milionom ludzi na całym świecie. Ma ona charakter leczenia objawowego – usuwa skutki bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny. Stąd też stosuje się ją jako leczenie wyrównujące niedobór bezwzględnej ilości tego hormonu w płynach ustrojowych (cukrzyca typu 1 lub niektóre postacie cukrzycy typu 2), a także jako objawowe leczenie insulinooporności komórkowej. W tym drugim przypadku ma ona na celu przezwyciężenie insulinooporności w sytuacjach, gdy wydzielanie insuliny jest zachowane, ale wskutek upośledzenia tkankowej wrażliwości na ten hormon pojawia się jego względny niedobór. Insuliny jest wówczas za mało w stosunku do poziomu wrażliwości tkanek na insulinę (wiele postaci cukrzycy typu 2).

Kierunki rozwoju preparatów insulinowych
Na przestrzeni ostatnich 85 lat laboratoria prześcigają się w udoskonalaniu metod pozyskiwania, oczyszczania i przechowywania insuliny. W tym czasie poznano dokładną budowę chemiczną insuliny, mechanizmy regulujące jej wydzielania i zasady działania. Zmodyfikowano drogi i sposoby jej podawania, a nawet stworzono nowe insuliny – analogi insuliny. Obecnie dostępne są 4 gatunki insulin: wołowe, wieprzowe, ludzkie i analogi insulin (chociaż insuliny „zwierzęce” praktycznie nie są już stosowane).

Dzięki tym ostatnim modyfikacjom pozyskano substancje zachowujące właściwości biochemiczne naturalnej insuliny przy jednoczesnej korzystnej zmianie jej właściwości fizycznych. Tak ogromny postęp w dziedzinie diabetologii ma na celu wydłużenie i poprawę komfortu życia pacjentów chorych na cukrzycę.

Wydzielanie insuliny
U zdrowego człowieka w ciągu doby uwalnianych jest do żyły wrotnej około 40 jednostek insuliny. Regulacja wątrobowa zapewnia prawidłowe stężenie glukozy w warunkach międzyposiłkowych i nocnych.

Na czczo stężenie insuliny jest około 3-krotnie większe, a po obudzeniu nawet 10-krotnie większe niż w osoczu krwi z żyły obwodowej. Dzieje się tak dlatego, że wątroba zatrzymuje około 50 proc. wydzielonej insuliny, zaś na obwód dostaje się druga połowa. W okresie 30-60 minut po posiłku dochodzi do 3-8-krotnego wzrostu stężenia insuliny w wyniku wyrzutu insuliny zgromadzonej w komórkach β wysp trzustkowych (pierwsza faza wydzielania) oraz wytwarzania insuliny na nowo (druga faza). Stężenie insuliny powraca do wartości wyjściowych po 1-3 godz. po posiłku.

Schemat fizjologicznego wydzielania insuliny w prawidłowym stanie zdrowia był podstawą do tworzenia preparatów insulinowych.

Analogi insuliny
Zastosowanie odpowiedniego typu insuliny wiąże się z oczekiwanym czasem jej wchłaniania. Szybkość ta zależy od wielkości cząstek polimerów, w których występuje. Formy dimerów i heksamerów wchłaniają się wolniej, zaś szybko wchłaniają się formy monomeryczne.

Szybkodziałające analogi wykazujące zbliżoną farmakokinetykę i farmakodynamikę działania nie polimeryzują i w formie monomerycznej prawie natychmiast dostają się do krwiobiegu, osiągając efekt już po 1-15 minutach. Szczytowe działanie (lispro po około 40 min, zaś aspart po około 55 min) prawie całkowicie pokrywa się ze szczytem narastania glikemii poposiłkowej. Przyczyniło się to w dużej mierze do zmniejszenia epizodów hipoglikemicznych, lepszej kontroli glikemii poposiłkowej oraz wyrównania metabolicznego w porównaniu z insuliną krótkodziałającą podawaną przed posiłkami.

W analogach insulin bezszczytowych profil ich działania wynosi około 24 godz., stąd też glargina podana w jednorazowej dawce wieczorem zapewnia stały, podstawowy poziom insulinemii, redukując ilość nocnych hipoglikemii i zmniejszając dotychczasowe dawki insuliny NPH. Inny analog, detemir (w porównaniu z NPH) zmniejsza liczbę stanów hipoglikemicznych, glikemię na czczo oraz przyrost masy ciała w czasie półrocznej terapii.

Insulinoterapia
Optymalną kontrolę metaboliczną uzyskaną poprzez naśladowanie fizjologicznego rytmu wydzielania insuliny oraz znaczące zmniejszenie stanów hipoglikemicznych w cukrzycy typu 1 udało się osiągnąć dzięki wprowadzeniu insulinoterapii konwencjonalnej i intensywnej.

Intensywną insulinoterapię realizuje się poprzez wielokrotne (3-5-krotne) wstrzyknięcia insuliny na dobę lub przy użyciu osobistej pompy do ciągłej podskórnej infuzji insuliny. Konwencjonalna terapia obejmuje tylko 1-2 wstrzyknięcia insuliny na dobę.

Wdrożenie intensywnego sposobu leczenia cukrzycy wymaga zgody pacjenta, który musi zaakceptować konieczność częstych oznaczeń glikemii w warunkach domowych, stałego kontaktu z lekarzem prowadzącym oraz systematyczną edukację związaną ze zmianami trybu życia i leczenia. Zastosowanie intensywnej insulinoterapii wskazało na możliwość opóźnienia i zahamowania rozwoju przewlekłych powikłań cukrzycy.

Bezinwazyjne sposoby podawania insuliny
Ciągle trwają poszukiwania nowych, alternatywnych dróg podawania insulin, które mogłyby zwolnić pacjenta z konieczności wykonywania iniekcji podskórnych. Nie ma jednak na tyle skutecznych form insuliny, które pozwoliłyby na leczenie cukrzycy drogą przezskórną, podjęzykową, dooodbytniczą czy dopochwową.

Największe nadzieje wiąże się z insuliną doustną – płynną zawiesiną podawaną w formie aerozolu, oraz z insuliną wziewną, która z uwagi na dużą powierzchnię pęcherzyków płucnych umożliwia szybkie wchłanianie insuliny.

#Wskazania do terapii insulinowej
Bezwzględny niedobór insuliny

• cukrzyca typu 1
• cukrzyca LADA
• cukrzyca typu 2 (okres nieskuteczności leków doustnych)
• cukrzyca typu wtórnego (przewlekłe zapalenie i guz trzustki, po pankreatektomii)

Względny niedobór (nasilona insulinooporność)

• cukrzyca typu 2: z ciężką hiperglikemią, z zawałem serca, z udarem mózgu, z zakażeniem, po zabiegach operacyjnych, z niewydolnością krążeniowo-oddechową

Niemożność zastosowania leków doustnych

• ciąża
• niewydolność nerek
• niewydolność wątroby

#Ogólnie dostępne rodzaje insulin: Rodzaj insuliny / Całk. czas działania [h]
(najkorzystniejsze działanie wykazują analogi szybko- i długodziałające)

insuliny szybkodziałające (analogi szybkodziałające)

• lispro / <5
• aspart / 3-5

insuliny krótkodziałające

• klasyczne insuliny krystaliczne / 3-6

insuliny o pośrednim czasie działania

• NPH (izofanowe) / 10-16
• lente / 12-18

insuliny długodziałające

• ultralente / 18-20

insuliny bezszczytowe (analogi długodziałające)

• glargina / 18-24
• detemir / 20-24