Gdy dziecko jest jak sprężynka…

Ze względu na swoją nadpobudliwość dzieci z ADHD często mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji społecznych. Niezwykle ważna jest psychoedukacja ich rodzin, pozwalająca uniknąć niewłaściwych metod postępowania z dzieckiem.

Obserwując bawiące się dzieci, zwykle zauważamy jedno lub nawet kilkoro, które wyróżniają się zachowaniem. Nie chodzą, tylko biegają, przechodząc obok kolegi szczypią, kopią lub dotykają go. Nie potrafią dłużej usiedzieć w jednym miejscu – kręcą się, wiercą, coś przewracają. Ich ręce muszą być stale czymś zajęte. Opisane zachowania mogą być objawem zaburzenia neurorozwojowego, które nosi nazwę zespołu hiperkinetycznego (Hiperkinetic Disorder) lub zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). Prócz opisanej wyżej nadaktywności ruchowej zespół ten charakteryzują również zachowania impulsywne i nieuważne.

Zachowania impulsywne
Zachowanie impulsywne polega na tym, że w chwili podejmowania działania dziecko nie myśli o jego adekwatności, poprawności ani skutkach. Ważne jest „tu i teraz”. Dzieci mają problemy z planowaniem, organizacją, uporządkowaniem i kontrolą zachowania.

Impulsywność może także dotyczyć procesów psychicznych. Decyzje podejmowane są zbyt szybko, bez uwzględnienia wszystkich danych. Wypowiedzi ustne czy pisemne bywają chaotyczne, nieustrukturalizowane, z dużą liczbą dygresji, wyraźnie „nieprzemyślane”. Ich konsekwencją są słabe wyniki w szkole.

Zachowania nieuważne
Dzieci z ADHD mają duże kłopoty z koncentracją na zadaniu, z długotrwałym wykonywaniem danej czynności, zwłaszcza jeśli wymaga ona wysiłku (łatwo się męczą). Obserwuje się nadmierne rozpraszanie pod wpływem nieistotnych bodźców. Oczywiście, jeśli dziecko jest zainteresowane tym, co robi, objawy stają się mniej zauważalne. Dodatkowo może pojawić się nadwrażliwość emocjonalna, czyli reakcje emocjonalne niewspółmierne do bodźca, gwałtowne i trudne do opanowania przez dziecko.

Dzieci z ADHD mają też większe problemy ze zmotywowaniem się do wysiłku i do zakończenia podjętych czynności. Mają mniejsze niż ich rówieśnicy możliwości samokontroli swojego zachowania oraz gorsze poczucie czasu.

Psychoedukacja otoczenia
Terapia dziecka z ADHD powinna być wielokierunkowa i obejmować nie tylko dziecko, ale także jego rodzinę i szkołę. Niezwykle ważna jest psychoedukacja rodziny. Jej celem jest wyjaśnienie objawów zaburzenia i ich przyczyn, aby uniknąć niewłaściwych metod postępowania z dzieckiem w domu.

Wielu rodziców nie wie, że te objawy nie są winą dziecka, często nie są od niego zależne. Zatem nie należy dziecka za nie karać, ponieważ buduje to w nim poczucie niesprawiedliwości. Rodzice muszą wiedzieć, jakie wymagania i oczekiwania mogą mieć wobec swojego syna czy córki, aby były możliwe do spełnienia.
Celem psychoedukacji jest również wytłumaczenie rodzicom, że nie mogą obwiniać się za zachowanie dziecka. Niestety są oni zbyt często obarczani odpowiedzialnością za niewłaściwe postępowanie ich potomka i oceniani jako niewydolni wychowawczo.

Oczywiście zdrowe dzieci powinny być energiczne, aktywne, ruchliwe. Dlatego nie każde dziecko, które zachowuje się w opisany powyżej sposób, jest dzieckiem z zaburzeniem rozwoju. W każdym przypadku diagnoza musi zostać postawiona przez specjalistę – psychiatrę dziecięcego lub psychologa.

WAŻNE
ADHD zmniejsza się z wiekiem. Najpierw się wyrasta nadruchliwości, potem z impulsywności, dużo słabiej zaburzeń koncentracji, a najsłabiej z zaburzeń planowania. Rzeczywiście ten obraz zmienia się z wiekiem. Dlatego mówimy, że osoby z ADHD wyrastają, ale względem siebie.