Fibromialgia – ból o nieznanym pochodzeniu

Im większy rozwój techniki, tym więcej chorób cywilizacyjnych, za którymi najnowsza medycyna nie potrafi nadążyć. Jedną z nich jest fibromialgia – tajemnicza choroba o nieznanej dotąd etiologii.

Czasy, w jakich żyjemy, są bez wątpienia okresem niezwykle dynamicznego rozwoju cywilizacyjnego. Postęp widać już niemal w każdej dziedzinie życia. Nowe odkrycia techniki i medycyny sprawiły, że oczywistym stało się podwyższanie standardów życia ludzi. Jednakże utrzymanie pozycji społecznej wymaga również wielu poświęceń. Wzrastające tempo życia, niedosypianie, stres, niepowodzenia zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i osobistej doprowadziły do powstania nowych chorób, określanych mianem cywilizacyjnych. Jedną z nich jest fibromialgia.

Na tę chorobę cierpi około 2 procent ogółu populacji (kobiety 4-6 razy częściej niż mężczyźni). Liczba ta nie utrzymuje się na stałym poziomie.

Leczenie jest niezwykle trudne, gdyż pomimo pracy całego sztabu naukowców, przeprowadzone badania rzucają słabe światło na etiologię tego schorzenia. Niepokojące jest również to, że niewiele podręczników zawiera informacje o tej chorobie. Zainteresowanym pozostaje zatem szukanie takich wiadomości na stronach internetowych.

Objawy i rozwój choroby
Reumatyzm tkanek miękkich, bo tak inaczej określa się fibromialgię, objawia się przede wszystkim narastającym, wręcz rozrywającym bólem mięśni i stawów w obrębie górnej bądź dolnej partii ciała. Ból ten utrzymuje się powyżej trzech miesięcy. Innym objawem choroby jest tkliwość w przynajmniej jedenastu na osiemnaście typowych punktów uciskowych (m.in. przyczepy ścięgien w okolicy podpotylicznej, fałd mięśniowy w obrębie górnego zewnętrznego kwadratu pośladka). U chorych występuje uczucie sztywności, które w połączeniu z artralgią może symulować zapalenie stawów.

Charakterystyczne jest również to, że ból i sztywnienie są zależne od pory dnia, tzn. nasilają się w godzinach wieczornych uniemożliwiając zasypianie. Niejednokrotnie zdarza się, że chorzy nie śpią po kilka, kilkanaście nocy z rzędu.

Ponadto w przebiegu fibromialgii występują: przewlekłe uczucie zmęczenia, trudności z oddychaniem, nieprawidłowy tonus mięśni, biegunki/zaparcia, zaburzenia widzenia, dreszcze, nadmierne pocenie się, uczucie „oblewającego” gorąca.

Z biegiem czasu syndromy te narastają. Mogą również ulec nasileniu po intensywnym wysiłku fizycznym, przebytych infekcjach, urazach, stresie oraz przy zmianach aury. Nie bez znaczenia jest też ekspozycja chorego na zimno bądź ciepło.

Współtowarzyszące choroby dodatkowo sprawiają trudności w rozpoznaniu i leczeniu fibromialgii. Należą do nich m.in.: hipotensja neurogenna, zespół jelita drażliwego, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia funkcji poznawczych, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby tarczycy, depresja oraz problemy z utrzymaniem moczu.

Fibromialgia odmianą depresji?
Fibromialgię próbowano zaliczyć do jednej z odmian depresji, co wynikało z przeprowadzonych dotąd badań biochemicznych. Otóż u chorych stwierdzono zaburzony metabolizm serotoniny, a najbardziej drastyczny spadek poziomu tego neurotransmitera występuje w mózgu. Zaobserwowano również przeciwciała przeciwko serotoninie i gangliozydom, które budują struktury receptorów serotoninowych. Podobne zaburzenia występują u osób chorych na depresję. To zjawisko wystąpiło także u połowy pacjentów z fibromialgią. Co ciekawe, zarówno u osób z fibromialgią, jak i depresją, występuje obniżenie aktywności osi stresu, czyli zaburzenie wydzielania kortyzolu.

Różne teorie pochodzenia bólu
Traumatyczny stan stawów i mięśni u chorych próbuje się tłumaczyć jako „odmienną regulację bólu na poziomie ośrodkowego układu nerwowego”. Impulsacje nerwowe, zamiast być przekazywane dalej, zdają się sumować ze sobą, potęgując tym samym uczucie bólu. Co gorsza badania profilaktyczne nie wykazują żadnych zmian, przynajmniej u osób z fibromialgią pierwotną. Także na obrazie RTG trudno zaobserwować jakiekolwiek nieprawidłowości. Jedynym punktem zaczepienia, który może naprowadzić lekarza na trop fibromialgii, jest badanie EEG.

U osób cierpiących na tę chorobę stwierdza się zaburzenia IV fazy snu, co powoduje, że w zapisie EEG pojawiają się dodatkowe fale delta. Chorzy mają więc sen alfa-delta, który u osób zdrowych po przebudzeniu objawia się bólem i sztywnością mięśni.

Leczenie
Obecnie podejmowane są próby opracowania skutecznej terapii dla chorych na fibromialgię. Jeśli chodzi o farmakologiczne aspekty leczenia, to prym wiodą trójcykliczne środki antydepresyjne. Najczęściej stosowana w tej grupie jest amitryplina w pojedynczej dawce wieczornej 25-50 mg na dobę. Skuteczna jest też cyklobenzapryna (w Polsce nie jest zarejestrowana). Środki te podnoszą komfort snu, jednak słabiej działają na ból i uczucie zmęczenia.

Zastosowanie znalazły ponadto: fluoksetyna (selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny), sertralina, milnacypran oraz duloksetyna. Pozytywne działanie wykazuje oprócz tego antagonista receptora serotoninowego 5-HT-3, czyli tropisteron. Do zniwelowania bólu objawowego stosuje się terapię manualną tkanki łącznej, kąpiele elektrogalwaniczne, a także akupunkturę.

Przy stosowaniu środków farmakologicznych, takich jak środki antydepresyjne, nie wolno zapominać o przeciwwskazaniach i działaniach niepożądanych, dlatego tak ważne jest, by leczenie miało charakter indywidualny.

Fibromialgia pierwotna i wtórna
Zespół fibromialgii podzielono na dwa rodzaje. Pierwszy to fibromialgia pierwotna – w wynikach badań profilaktycznych nie ma żadnych odchyleń od normy. Drugi rodzaj to fibromialgia wtórna – towarzyszą jej zaburzenia endokrynologiczne, zakażenia bakteryjne, choroby reumatyczne, a nawet nowotworowe.

Co przyniesie jutro?
Dzisiejsza wiedza lekarzy na temat fibromialgii jest niestety bardzo mała. Pacjenci są zatem leczeni doraźnie (zwykle tą sprawą zajmuje się reumatolog) lub – co gorsza – nazywa się ich hipochondrykami. W konsekwencji pogłębia to depresję i bezradność chorych wobec narastającego bólu. Możemy mieć tylko nadzieję, że w najbliższym czasie uda się rozwiązać zagadkę pochodzenia tej choroby, a ludzie cierpiący na nią otrzymają lek, który przyniesie im ulgę i na nowo przywróci radość życia.

tekst:
Michalina Anna Kościelniak
Młoda Farmacja – Białystok