Chrapanie

Głośne i częste chrapanie może być czymś więcej niż tylko niedogodnością lub przykrością dla współlokatorów. Bywa przyczyną napięć w rodzinie i zakłóceń we wzajemnych relacjach wszystkich domowników. Przede wszystkim jednak może sygnalizować poważne problemy zdrowotne.

Chrapanie to dźwięk (a raczej hałas – nawet do 65 dB) wydawany w czasie snu, głównie podczas wdechu, spowodowany wibracjami podniebienia miękkiego, łuków podniebiennych i tkanek miękkich gardła oraz szyi. Jest to zjawisko dość powszechne. Ponad 30 proc. osób dorosłych chrapie przez kilka nocy każdego tygodnia, a około 20 proc. chrapie każdej nocy.

Problem ten jest tak stary jak nasza cywilizacja. Pierwsze informacje na ten temat pochodzą od Dionizosa z Heraklei (IV wiek p.n.e). Autorem współczesnego literackiego opisu jest Charles Dickens („Klub Pickwicka” 1837). Dotyczy on przypadku chrapania współistniejącego z nadmierną sennością i otyłością (do dziś w medycynie używa się terminu „zespół Pickwicka”). Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż chrapanie może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia.
Kto chrapie i dlaczego?
Na występowanie chrapania ma wpływ kilka czynników: wiek i płeć, otyłość, picie alkoholu przed snem, palenie tytoniu, zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy).

Patologiczne chrapanie najczęściej dotyczy mężczyzn po 40. roku życia. Chrapią oni trzykrotnie częściej niż kobiety. U pań objaw ten staje się istotnym problemem po 50. roku życia. Częstość chrapania zwiększa się również u osób otyłych, u których wartość BMI jest większa niż 30. Przy BMI przekraczającym 40 chrapie już co druga osoba.
Bezdech senny
Niekiedy w czasie chrapania dochodzi do zatrzymania oddechu. Mamy wówczas do czynienia z tzw. bezdechem sennym. Jest to niezwykle niebezpieczne zjawisko. O bezdechu sennym mówimy wtedy, kiedy oddech w czasie snu całkowicie zatrzymuje się na minimum 10 sekund. Przy bezdechu wysycenie krwi tlenem spada nawet o 25 proc., a czasami więcej. W trakcie takich epizodów niedotlenienia dochodzi do „alarmowego” pobudzenia kory mózgowej i wybudzenia (często z uczuciem duszności, jakby wynurzając się z głębokiej wody). Sen jest płytki i przerywany, co nie pozwala na „wypoczynek” mózgu w porze nocnej.

Zespół bezdechów sennych może mieć przyczynę centralną, tzn. związaną z ośrodkowym układem nerwowym. Polega ona na braku odpowiednich bodźców – impulsów nerwowych dla mięśni oddechowych (przepona, mięśnie międzyżebrowe) z powodu nieprawidłowej funkcji ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyna obturacyjna
Inna przyczyna chrapania zwana jest obturacyjną. Jest ona związana z obecnością przeszkody w górnych drogach oddechowych. Może nią być: przerost migdałków podniebiennych (u dzieci także migdałka gardłowego, tzw. trzeciego), przerost tkanek podniebienia miękkiego, zwiększona masa języka, polipy nosa, skrzywienie przegrody nosa i stany zapalne zatok przynosowych, przerost małżowin nosowych, przewlekłe nieżyty nosa (np. alergiczny) oraz nieprawidłowości rozwoju żuchwy i twarzoczaszki.
Konsekwencje
Efektem zaburzeń oddychania w czasie snu mogą być: stałe uczucie zmęczenia i senności w ciągu dnia oraz zaburzenia koncentracji uwagi, co w efekcie zmniejsza wydajność pracy. Osoby cierpiące na zaburzenia oddychania w czasie snu są wymieniane jako potencjalna grupa mogąca częściej powodować wypadki za kierownicą. Niedotlenienie będące wynikiem bezdechów bardzo często prowadzi do chorób serca i układu krążenia, przede wszystkim nadciśnienia tętniczego. Bezdechom towarzyszą także inne poważne zaburzenia, takie jak depresja, stany lękowe czy osłabiona potencja i obniżone libido.
Diagnoza
Wbrew pozorom diagnostyka chrapania jest dość skomplikowana. Nie wystarczy bowiem sama obserwacja (wzrokowa i słuchowa) pacjenta w trakcie snu. Aby ocenić skalę problemu i związane z nim potencjalne zagrożenia, należy wykonać tzw. badanie polisomnograficzne. W czasie tego badania podczas snu mierzonych jest wiele parametrów, np. tętno, ciśnienie tętnicze krwi, liczba oddechów, epizodów bezdechu i długość ich trwania, jak również wysycenie krwi tlenem. Zwykle badanie to przeprowadzane jest w specjalistycznych ośrodkach, jednak można je wykonać także w domu pacjenta.

Wprowadzane do powszechnego użytku najnowsze urządzenia do diagnostyki bezdechów są zminiaturyzowane, a pacjent nosi je przy sobie. Urządzenia te pozwalają przy obturacyjnej przyczynie chrapania z bezdechami zlokalizować konkretne miejsce będące przyczyną problemu.
Leczenie
Metodę leczenia chrapania dobiera się po uprzednim wykonaniu badania polisomnograficznego. W najkorzystniejszej sytuacji są pacjenci, u których przyczyną chrapania jest przeszkoda w drogach oddechowych. W ich przypadku zwykle z powodzeniem stosuje się leczenie zabiegowe. Najczęściej operacyjnie usuwa sie przeszkody upośledzające drożność nosa (operacja przegrody nosa, usunięcie polipów, korekcja przerośniętych małżowin nosowych), zmniejsza się masę przerośniętych migdałków podniebiennych lub całkowicie się je usuwa. Przeprowadza się także zabieg redukcji objętości podniebienia miękkiego i języczka przy pomocy skalpela, lasera lub techniki bipolarnej stymulacji. W części przypadków konieczne okazuje się operacyjne lub ortodontyczne leczenie dysfunkcji szczękowo-twarzowych.

Jeśli mamy do czynienia z przyczyną centralną chrapania, dobiera się specjalne urządzenia wspomagające oddychanie w czasie snu (tzw. CEPAP – z ang. Continuous Positive Airways Pressure), zwane „protezą powietrzną”. Powietrze jest wtedy niejako wtłaczane do dróg oddechowych pod określonym i indywidualnie dobranym ciśnieniem. Na noc zakłada się specjalne maski na drogi oddechowe. Łączą się one z aparaturą za pomocą przewodów doprowadzających powietrze. Pacjenci zwykle muszą posługiwać się takim urządzeniem do końca życia. Nie jest to wygodne, ale konieczne dla prawidłowego funkcjonowania.

Należy pamiętać, że chrapania nie można bagatelizować. Jeżeli towarzyszy mu złe samopoczucie, ciągłe uczucie przemęczenia lub pacjent chrapiący czy jego współdomownik zaobserwuje bezdechy, należy skontaktować się z lekarzem specjalistą zajmującym się zaburzeniami snu albo laryngologiem.