Bóle i obrzęki stawów mogą towarzyszyć wielu chorobom reumatycznym. Dlatego zamiast próbować leczyć się na własną rękę, pacjenci powinni zgłosić się do lekarza po właściwą diagnozę.
Bóle w stawach mogą być sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niedobrego. Jednak chory sam nie rozpozna, czy to tylko niegroźne nadwyrężenie po wysiłku fizycznym, czy toczący się w organizmie proces zapalny bądź zwyrodnieniowy.
Bólem, obrzękiem i zniekształceniem stawów objawia się choroba zwyrodnieniowa. W wyniku tego schorzenia powierzchnie stawu stają się nierówne, a chory zaczyna odczuwać ograniczenie ruchomości w dotkniętym procesem chorobowym stawie (zwłaszcza rano). Poruszanie się sprawia mu ból, który ustępuje w spoczynku. Chory sięga w takiej sytuacji po leki przeciwbólowe, które nie eliminują przyczyny dolegliwości, a jedynie jej objaw.
Inną chorobą, której istotą jest zesztywnienie i zniekształcenie stawów, jest reumatoidalne zapalenie stawów.
Dostępne preparaty
Lekami pierwszego rzutu są NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz tzw. leki przeciwreumatyczne. Dzielimy je na: pochodne aniliny (paracetamol), kwasy karboksylowe (kwas salicylowy i jego estry, kwasy arylooctowe, kwasy arylopropionowe, kwasy fenamowe, kwasy pirazonowe), kwasy enolowe oraz związki niebędące kwasami karboksylowymi.
Do kwasów karboksylowych zaliczamy: kwas salicylowy i jego estry (kwas acetylosalicylowy, salicylamid), kwasy arylooctowe (indometacyna, sulindak, diklofenak, acemetacyna), kwasy arylopropionowe (ibuprofen, naproksen, ketoprofen, fenbufen, flurbiprofen, kwas tiaprofenowy, deks-ibuprofen) oraz kwasy fenamowe (kwas mefenamowy, kwas tolfenamowy).
Kwasy enolowe to: pochodne butylopirazolidyny (fenylbutazon), oksykamy (piroksykam, meloksykam), a także wybiórcze inhibitory cyklooksygenazy 2 – koksyby (celekoksib).
Do związków niebędących kwasami karboksylowymi należą: nabumeton, glukozamina, nimesulid, siarczan chondroityny.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne
Leki o działaniu przeciwzapalnym, powstrzymujące rozwój choroby, działają poprzez zmniejszenie produkcji, zahamowanie uwalniania lub antagonizm w stosunku do wydzielonych mediatorów zapalenia. Nie uzależniają, nie wywierają hamującego wpływu na przewodnictwo w drogach nerwowych. Ich działanie jest szybkie, chociaż nie długotrwałe. Najbardziej popularne są: kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak, naproksen, paracetamol i piroksykam.
NLPZ działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności cyklooksygenazy prostaglandynowej oraz syntetazy tromboksanowej. Działanie to wpływa z kolei na hamowanie biosyntezy prostanoidów w tkankach objętych stanem zapalnym oraz w ścianie przewodu pokarmowego i nerek. Leki z tej grupy mogą powodować rozwinięcie się stanu zapalnego błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, stąd też choroba wrzodowa jest przeciwwskazaniem do ich stosowania.
Ibuprofen – silny inhibitor syntetazy prostaglandynowej. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i osiąga stężenie maksymalne po półtorej do trzech godzin. Wydalanie odbywa się szybko i nie ma ryzyka kumulacji leku w organizmie. Lek silnie wiąże się z białkami krwi, co potęguje działanie leków przeciwcukrzycowych, przeciwkrzepliwych i sulfonamidów.
Diklofenak – kompetycyjnie i odwracalnie hamuje aktywność cyklooksygenazy prostaglandynowej i aktywność enzymów lizosomalnych. Dolegliwości ze strony układu pokarmowego po przyjęciu tego leku są rzadsze, nie ma interakcji z lekami przeciwcukrzycowymi oraz zmniejszającymi krzepliwość krwi.
Naproksen – wykazuje długi okres półtrwania, pojedyncza dawka działa przez około 12 godzin. Wiąże się z albuminami w 98 proc. Dostępny jest w postaci tabletek lub maści.
Paracetamol – jest stosunkowo bezpieczny, nie wykazuje jednak działania przeciwgośćcowego i przeciwobrzękowego. Jego działanie przeciwbólowe jest podobne do kwasu salicylowego.
Piroksykam – pojedyncza dawka działa do 24 godzin. Jest dobrze tolerowany (wyjątek stanowi choroba wrzodowa i nadwrażliwość osobnicza). Wchodzi jednak w interakcje z kwasem acetylosalicylowym.
Glikokortykosteroidy
W chorobach reumatycznych stosuje się także glikokortykosteroidy, które działają silniej od NLPZ, jednak wywołują bardziej zaznaczone działania niepożądane. Leki steroidowe działają we wczesnej fazie stanu zapalnego i uniemożliwiają biosyntezę lizolecytyn, leukotrienów oraz produktów utleniania i cyklizacji kwasu arachidonowego, w tym przekaźników stanu zapalnego. Leki te hamują odczuwanie bólu, obniżają gorączkę i zmniejszają obrzęki, nie likwidują jednak przyczyny stanu zapalnego.
Alternatywa dla leków
W określonych przypadkach same leki nie wystarczają i niezbędne okazują się zabiegi chirurgiczne (profilaktyczno-lecznicze lub korekcyjno-rekonstrukcyjne).
Istotną rolę w zwalczaniu bólów stawów odgrywają także zbiegi fizjoterapeutyczne – masaże, kąpiele solankowe i siarczkowo-siarkowodorowe, a także leczenie ruchem (kinezyterapia), nagrzewanie lampą typu sollux, krioterapia i elektrolecznictwo (objawowe leczenie za pomocą prądu leczniczego).
konsultacja: dr n. med. Maciej Świtoński