Bezpieczna dyskontynuacja farmakoterapii

Farmaceuci powinni informować pacjentów o ryzyku, jakie niesie zaprzestanie stosowania niektórych leków.

Jak dramatyczne mogą być skutki interakcji lekowych wynikających z odstawienia leku, świadczy przykład chłopca, który chorował na astmę i przewlekle stosował teofilinę. W celu leczenia napadów padaczki inny lekarz przepisał mu karbamazepinę. Po pewnym czasie odstawiono ją, co doprowadziło do gwałtownego wzrostu stężenia teofiliny w surowicy krwi (powyżej stężenia toksycznego) oraz do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu.

Wielu pacjentów zażywa przewlekle leki, które wchodzą w liczne interakcje z innymi preparatami stosowanymi równocześnie. Jednak gdy terapia jest prowadzona zgodnie z zaleceniami lekarza, zakłada się, że pacjent nie jest narażony na ryzyko wystąpienia niekorzystnych efektów. Nie jest to do końca prawda. Jeśli pomiędzy stosowanymi lekami zachodzi interakcja polegająca na obniżeniu biodostępności leku stosowanego przewlekle, odstawienie substancji powodującej tę interakcję może wywołać nagły wzrost stężenia leku we krwi, a w rezultacie wystąpienie objawów toksycznych.

Grupy ryzyka
Pacjenci w grupie ryzyka interakcji lekowych związanych z zaprzestaniem stosowania leku to głównie osoby cierpiące na choroby przewlekłe. Szczególnie niebezpieczne są leki o wąskim indeksie terapeutycznym i znacznej zależności dawki od toksyczności. Klasycznym przykładem takiego leku jest acenokumarol. U przyjmujących go pacjentów po odstawieniu leków indukujących enzymy wątrobowe (np. glikozydów nasercowych) często występowały krwawienia zagrażające życiu. W tych przypadkach dawka acenokumarolu została podwyższona w celu przezwyciężenia efektu indukcji enzymów, a gdy odstawiono lek indukujący, dawka acenokumarolu okazała się nadmierna.

Odstawienie jednego leku może także powodować zmniejszenie siły działania drugiego. Dzieje się tak, gdy jedna z substancji hamuje metabolizm drugiej.

Posługując się dalej przykładem acenokumarolu, załóżmy, że jeden z pacjentów stosuje przewlekle inne leki, które hamują izoformę cytochromu CYP2C9. Wówczas dawka antykoagulanta wymaga zmniejszenia dla zrekompensowania tej interakcji. Jeśli podawanie inhibitora CPY2C9 zostanie wstrzymane, pacjent jest narażony na wystąpienie niebezpiecznego dla życia zatoru.

Jak zapobiegać?
Pacjenci, którzy przewlekle stosują leki powinni zostać poinformowani o tym, że odstawienie niektórych z nich może zmienić odpowiedź organizmu na stosowane chronicznie substancje. Pod szczególną kontrolą powinni się znaleźć się pacjenci leczący się u kilku specjalistów. Często leki przepisane przez różnych lekarzy nie tylko wchodzą między sobą w interakcje, ale też – nierzadko – duplikują się. W tym przypadku farmaceuta może zapobiec wystąpieniu niekorzystnych interakcji.