Arkana medycyny tajemnej czyli rzecz o Paracelsusie

Rzadko patrzymy dzisiaj na zdrowie i chorobę w kategoriach duchowych. Dla Paracelsusa było to jedyną właściwą drogą do prawdziwego poznania przyczyn chorób i harmonii wszechświata. Dla niego ludzkie ciało było odzwierciedleniem kosmosu.

Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus Paracelsus von Hohenheim urodził się w Szwajcarii w 1493 roku. Tytuł doktora otrzymał we włoskiej Ferrarze. Za nic miał jednak teoretyczne dywagacje. Wolał wyruszyć w świat poznawać jego istotę w praktyce. Oczywiście życiowe doświadczenie Paracelsusa nie ograniczało się tylko do lecznictwa. Poznawał życie od podszewki, szukając kontaktu z każdym ciekawym człowiekiem, także z pogardzanymi przez lekarzy-naukowców cyrulikami, Cyganami czy prostymi znachorami. Szalony doktor Paracelsus nie stronił od karczmy, wiódł żywot wagabundy i zawadiaki. Mimo to odnosił liczne sukcesy także na dworach książęcych. Znakomicie diagnozował choroby, z intuicją i znawstwem przepowiadał chorym przyszłość.

Wątek polski
W życiorysie Paracelsusa znajdujemy także wątek polski. Wspomina o nim znany lekarz Zygmunta Starego, Wojciech Baza. Podczas swojej wizyty w Polsce Paracelsus został wezwany do umierającego. Obejrzał go i zaprosił na obiad. Jego diagnoza sprawdziła się. Człowiek na drugi dzień był zupełnie zdrów.

Najwyższy Aptekarz
W leczeniu Paracelsus był zwolennikiem silnych środków, działających szybko i skutecznie. Krytykował przy tym ówczesnych lekarzy i farmaceutów zalecających drogie i złożone leki o ograniczonej skuteczności. Sam poszukiwał panaceum – środka na wszystkie choroby, przywracającego harmonię, zapewniającego długowieczność. To pragnienie wynikało z alchemicznych zainteresowań Paracelsusa.

Doskonały lek byłby kamieniem filozoficznym, poszukiwanym eliksirem życia. Choroba, według Paracelsusa, to opanowanie archeusza – wewnętrznego alchemika, który tkwi w każdym z nas, przez obce potęgi duchowe. Leczenie to pomoc Naturze w uwolnieniu archeusza spod przemocy. Paracelsus postrzegał Naturę jako Boga. Jego panteistyczny światopogląd pozwalał mu wierzyć, że Natura sama z siebie uzdrawia. Stąd zalecenia medyka dotyczyły szczególnie trybu życia. Właściwa dieta i świeże powietrze w wielu przypadkach zastępowały środki farmakologiczne. Czasem jednak z pomocą Naturze musiała przyjść sztuka posiadająca swoje arkana stworzone przez Boga – Najwyższego Aptekarza. Ten, według Paracelsusa, do każdej choroby stworzył odpowiednie arcanum i dał znaki zewnętrzne, które odpowiadają chorobom. I tak np. liście w kształcie serca powinny być skuteczne na dolegliwości serca, a żółty szafran na żółtaczkę.

Lekarz i alchemik
Patrząc na dorobek renesansowego medyka i alchemika można odnieść wrażenie, że obie dyscypliny traktował w sposób niezwykle twórczy. W przeciwieństwie do poprzednich pokoleń alchemików nie zatrzymał się na poziomie metafizycznych spekulacji i duchowości.

Medycyna Paracelsusa, wbrew pozorom, ma w sobie coś z nauki empirycznej, opartej przede wszystkim na doświadczeniu. Choć dziś nauki Paracelsusa wydają się trącić myszką, sama dyskusja nad modelem medycyny pozostaje aktualna.