Antybiotykoterapia coraz tańsza

Udział leków w kosztach opieki zdrowotnej systematycznie rośnie. Spowodowane jest to starzeniem się społeczeństwa,coraz większymi oczekiwaniami pacjentów, a także postępem w technologiach medycznych, wzrostem kosztów badań naukowych oraz zachorowań na nowotwory czy AIDS.

Koszt choroby definiowany jest jako wielkość nakładów użytych do realizacji danego programu zdrowotnego i w konsekwencji uzyskania określonego wyniku. Koszty można podzielić na: bezpośrednie (zakup leków, sprzętu medycznego, amortyzacja aparatury medycznej, praca lekarza, pielęgniarki, laborantki, pobyt w szpitalu, diagnostyka), pośrednie (transport do szpitala, stosowanie odpowiedniej diety, konieczność stałej opieki, konsekwencje finansowe nieobecności w pracy, zmniejszenia wydajności pracy) oraz niewymierne (cierpienie, ból, ograniczenie aktywności, pogorszenie jakości życia).

Koszty ponoszone na farmakoterapię poszczególnych chorób zalicza się do kosztów zmiennych. Różnorodność grup nabywców, umowy kontraktowe oraz konkurencja na rynku farmaceutycznym powodują, że ten sam lek może być nabywany przez szpital w różnych cenach.
Polityka lekowa państwa
Zgodnie z konstytucyjnym obowiązkiem zapewnienia przez państwo równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, racjonalizacja systemu zaopatrywania oddziałów i aptek szpitalnych w produkty lecznicze i wyroby medyczne wymaga wprowadzenia pewnych rozwiązań organizacyjno-prawnych gwarantujących hospitalizowanym pacjentom skuteczną i bezpieczną farmakoterapię według zasady: najtańszy odpowiednik dla danej substancji czynnej, której dawka dzienna jest najtańsza.

Takie są główne założenia programu „Polityka lekowa państwa 2004-2008” oraz ustawy Prawo zamówień publicznych. Przedmiot zamówienia musi być opisany w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, po uwzględnieniu wszystkich wymagań i okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie ofert.

Farmaceuta szpitalny, chcąc stworzyć odpowiednie warunki sprzyjające zwiększeniu konkurencji cenowej, nie może opisywać przedmiotu zamówienia tak, aby firmy farmaceutyczne produkujące leki generyczne (odpowiedniki) zostały wykluczone z uczestnictwa w procedurach przetargowych. Począwszy od 2005 roku, w opisie przedmiotu zamówienia wszystkie produkty lecznicze opisywane są za pomocą nazw międzynarodowych, a antybiotyki są ujmowane w pakietach jednopozycyjnych.
Wyniki badań statystycznych
Do analizy i oceny statystycznej wykorzystano dane liczbowe uzyskane z programu komputerowego apteki szpitalnej. Badania obejmują lata 2000-2007. Średnie ceny jednostkowe antybiotyków w tych latach kształtowały się od 11,19 zł do 6,68 zł za fiolkę.

Od 2005 roku obserwuje się stałą tendencję do obniżania cen na poszczególne antybiotyki. Procentowe różnice w cenach – po porównaniu ofert z roku 2005 i 2007 – wynoszą łącznie:

• amoksycyllinum + clavulanic acid – spadek o 33,5 proc.,
• cefuroximum – spadek o 40 proc.,
• cefotaximum – spadek o 47 proc.,
• cefazolinum – spadek o 38 proc.,
• ceftazidinum – spadek o 15,5 proc.

Analizie poddano także ilości antybiotyków zużywanych w latach 2000-2007 oraz wartość zakupów tych leków. Jeśli chodzi o amoksycyllinum + clavulanic acid, to zużycie tego antybiotyku systematycznie rosło do 2006 roku, natomiast w 2007 roku zaobserwowano znaczne obniżenie stosowania leku w oddziałach szpitalnych. W 2006 roku, mimo rosnącego zapotrzebowania na ten lek, wartość zakupu uległa istotnemu obniżeniu na skutek zaoferowania przez dostawców niższych cen. Podobnie było rok później.

W przypadku cefuroximum obserwuje się stały poziom zużycia tego leku w oddziałach szpitalnych. Jednak sumy przeznaczane na zakup cefuroksymu (począwszy od 2005 roku) są coraz mniejsze w związku ze znaczną obniżką ceny.

Z kolei zużycie cefotaximum z roku na rok wzrasta średnio o 17-18 proc. Mimo to, koszty zakupu nie zwiększają się, a wręcz przeciwnie
– obniżają się na skutek oferowania przez dostawców leków generycznych.

Zastosowanie cefazolinum kształtuje się różnie i nie można jednoznacznie stwierdzić stałej tendencji. Niemniej jednak, podobnie jak z wcześ-niej omawianymi antybiotykami, ceny uzyskiwane w procedurach przetargowych systematycznie spadają.

O zastosowaniu ceftazidinum decyduje przede wszystkim profil hospitalizowanych pacjentów. W latach
2006-2007 zaobserwowano istotny wzrost zużycia ceftazydyny, stąd decyzją komitetu terapeutycznego omawiany antybiotyk wpisano na listę leków rezerwowych zastrzeżonych. Oznacza to, że wydanie leku na oddział musi być poprzedzone wypisaniem przez ordynatora lub osoby przez niego upoważnionej odpowiedniego formularza i uzyskania zgody dyrektora ds. lecznictwa.
Wnioski
Interpretując dane komputerowe i uzyskiwane na podstawie tych wartości wykresy, można stwierdzić, że do 2005 roku zużycie antybiotyków w oddziałach szpitalnych wykazywało tendencję wzrostową. Począwszy od 2006 roku obserwuje się spadek ilości zamawianych przez aptekę szpitalną antybiotyków oraz obniżenie kosztów leczenia przeciwbakteryjnego. Coraz mniejsze sumy przeznaczane na antybiotykoterapię wynikają także ze sposobu układania pakietów lekowych i uzyskiwania w ten sposób niższych cen jednostkowych.

Pakiety zawierające nazwy międzynarodowe poszczególnych antybiotyków stosowanych w szpitalu (pakiety jednopozycyjne) umożliwiają przystąpienie do przetargu wszystkim producentom danego leku. W efekcie złożenie przez różnych dostawców kilku ofert, różniących się od siebie wyłącznie ceną jednostkową, znacząco zwiększa konkurencję cenową. W 2006 roku średnia cena za opakowanie antybiotyku, w porównaniu z rokiem 2005, uległa obniżeniu o 22,3 proc., tj. o 2,14 zł za opakowanie jednostkowe. Pomimo wzrostu użycia antybiotyków w oddziałach (3,3 proc.), w 2006 roku uzyskano obniżenie kosztów antybiotykoterapii w szpitalu o prawie 27 proc. Dodatkowe oszczędności wynikają z tendencji do stosowania tańszych preparatów (spadek użycia cefuroksymu i cefazoliny oraz wzrost zastosowania cefotaksymu). W 2007 roku średnia cena za opakowanie antybiotyku uległa obniżeniu o 7,7 proc. (tj. o 0,56 zł za fiolkę), a zużycie antybiotyków w oddziałach spadło aż o 8,6 proc. Spodziewano się bardzo istotnych oszczędności, jednak mało satysfakcjonujący wynik finansowy – jedynie 6-proc. obniżenie kosztów zastosowanej antybiotykoterapii – wynika z bardzo dużego wzrostu (o około 90 proc.) zastosowania cefuroksymu.

dr Kinga Rauer
Wydział Farmaceutyczny,
Katedra i Zakład Farmakoekonomiki
i Farmacji Społecznej, UM w Poznaniu