Alchemia opalania

Zanim wybierzesz się na plażę, przeczytaj uważnie na czym polega mechanizm powstawania opalenizny. Dowiesz się, dlaczego osoby spędzające dużo czasu na słońcu znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowań na raka skóry i dlaczego wychodząc na słońce zawsze powinnaś używać preparatów ochronnych.

Opalenizna uważana jest za przejaw zdrowia, zaś mało kto zdaje sobie sprawę, że w ten właśnie sposób Twój organizm broni się przed namiarem promieniowania ultrafioletowego.
Kolor skóry, włosów, tęczówki oka zależy od ilości melaniny – naturalnego pigmentu, który powstaje w skórze w procesie zwanym melanogenezą. Naskórek składa się z pięciu warstw. Najbardziej zewnętrzną stanowi warstwa rogowa. Następne to: jasna, ziarnista, kolczysta i warstwa podstawna. U osób o jasnej karnacji, melanina występuje tylko w warstwie podstawnej – położonej najgłębiej, graniczącej ze skórą właściwą. Natomiast u osób o ciemnej karnacji, melanina znajduje się we wszystkich warstwach naskórka – stąd ciemniejszy kolor ich skóry.

Melanina, melanocyty i melanosomy
Melanina powstaje w specjalnych komórkach zwanych melanocytami, które znajdują się w najgłębszej, podstawnej warstwie naskórka. Gromadzona jest ona w melanocytach, w specjalnych „zbiorniczkach” zwanych melanosomami. Następnie jest ona przekazywana do otaczających melanosomy komórek naskórka. Pod wpływem jednego z bodśców, tj.: skłonności genetyczne, hormony lub czynniki zewnętrzne, w tym także promienie UV – melanosomy (czyli zbiorniczki z melaniną) pękają i barwnik zostaje uwolniony do komórki. Melanina zawsze gromadzi się w komórkach między jądrem komórkowym (gdzie znajduje się nasz materiał genetyczny – DNA) a powierzchnią komórki zwróconą do światła. W ten sposób chroni DNA przed uszkodzeniami powodowanymi przez promieniowanie ultrafioletowe.

Opalenizna a promienie UVA i UVB

Opalenizna powstaje dwuetapowo:

1. Najszybciej zauważalne, lekkie ciemnienie skóry jest wynikiem działania promieni UVA. To właśnie pod ich wpływem melanina jest uwalniana do komórek naskórka.
2. Opalenizna pod wpływem działania promieni UVB pojawia się z opóźnieniem – po ok. 3 dniach. Dzieje się tak, ponieważ promienie UVB wpływają na powstawanie nowych komórek produkujących melaninę – melanocytów oraz na aktywację już istniejących melanocytów, a to zabiera trochę czasu. Nowe dawki melaniny są następnie przekazywane do komórek naskórka, dając efekt przyciemnienia skóry.

Promienie UVB prawdopodobnie powodują także uwolnienie pewnych czynników hormonalnych, które krążąc w organizmie prowadzą do namnażania się melanocytów, nie tylko w miejscach wystawionych na działanie słońca. To dlatego czerniak – złośliwy rak skóry, może także pojawić się w miejscach chronionych przed słońcem.

Melanogeneza
Sam proces powstawania melaniny, czyli proces melanogenezy, to szereg dość złożonych reakcji biochemicznych. Wystarczy jednak wiedzieć, że prekursorem, czyli związkiem wyjściowym w syntezie melaniny jest aminokwas – tyrozyna, przekształcany pod wpływem enzymu o nazwie tyrozynaza. To właśnie ten enzym, pobudzany przez promienie UV, rozpoczyna pierwszy etap procesu produkcji melaniny. Ten mechanizm został wykorzystany w preparatach przyśpieszających opalanie, które w swym składzie zawierają pochodne tyrozyny.
W wyniku procesu melanogenezy otrzymujemy melaninę, która występuje w dwóch formach:

• Eumelanina – barwnik ciemny, brązowoczarny
• Feomelanina – barwnik jasny, czerwonożółty

Karnacja, UV i rak
Odcień naszej karnacji, włosów, skłonność do powstawania piegów i wrażliwość na słońce zależy od ilości oraz od stosunku obu tych form melaniny. Osoby mające więcej feomelaniny charakteryzują się jasną karnacją, skłonnością do występowania piegów i włosami o rudawym zabarwieniu. Osoby te znajdują się także w grupie podwyższonego ryzyka zachorowań na raka skóry. Feomelanina bowiem, pod wpływem promieniowania UV, ulega rozkładowi. W wyniku tego procesu powstają produkty o właściwościach mutagennych, czyli sprzyjających tworzeniu zmian nowotworowych w skórze.

Promienie UV i przebarwienia
Jednym z niekorzystnych efektów działania promieni UV może być pojawienia się nieregularnych przebarwień skóry. Promienie UV to przecież jeden z głównych czynników pobudzających proces tworzenia melaniny. Ich nadmiar przyczynia się do zaburzeń tego procesu, czego wynikiem są właśnie przebarwienia skóry. Ciemniejsze, nieregularne plamy zwykle pojawiają się na twarzy, dłoniach, dekolcie – w miejscach najczęściej poddawanych działaniu słońca. Poza tym promienie UV, sprzyjają także tworzeniu się piegów oraz pieprzyków. Ciemniejsze plamy mogą również pojawić się w miejscach, gdzie została nałożona jedna z substancji fotouczulających, tak jest np. w przypadku substancji zapachowych. Dlatego idąc na plażę lepiej nie stosować perfum lub wód toaletowych.

#Dlaczego opalenizna blednie?
W wyniku procesu odnowy komórkowej, komórki z melaniną stopniowo wędrują na powierzchnię naskórka, wypychane przez powstające grupy „młodszych” komórek. Gdy dotrą one do zewnętrznej warstwy naskórka – rogowej, obumierają. Następnie ulegają one stopniowemu i niewidocznemu dla oka procesowi złuszczania. Same cząsteczki melaniny są bardzo trwałe i stabilne, ale w wyniku procesu złuszczania usuwane są wraz z martwymi komórkami naskórka. Dlatego też z czasem opalenizna blednie.