Mama, czy już babcia?

Rozpacz i zażenowanie, płacz, przerażenie i panika, a innym razem opanowanie i brak emocji lub wręcz spokój – takie reakcje towarzyszyły rodzicom, którzy bardzo wcześnie zostali dziadkami.

Mimo początkowego szoku i niedowierzania, dość łatwo jednak zaakceptowali sytuację, w której się znaleźli, choć to głównie na nich spoczął obowiązek wychowania kolejnego dziecka – wynika z badania CBOS przeprowadzonego na „młodocianych dziadkach” w ramach III edycji Kampanii na rzecz Świadomego Rodzicielstwa „Kiedy 1+1=3”.

Wśród respondentów największe trudności z zaakceptowaniem nowej roli dziadków miały osoby w wieku ok. 40 lat (1 osoba została babcią w wieku 34 lat, 6 osób nie ukończyło jeszcze 40 lat, a 15 osób zostało dziadkami niedługo po przekroczeniu 40. roku życia). Najczęściej reakcje osób w kwiecie wieku, aktywnych zawodowo i seksualnie na wiadomość, że zostaną dziadkami były bardzo gwałtowne. Towarzyszyło im przerażenie i panika, że skończył się pewien etap w ich życiu, że muszą odnaleźć się w nowej roli.

Będziecie dziadkami!

Jak pokazują badania, połowa respondentów miała poczucie, że zbyt szybko została dziadkami: „No nie jest to nic fajnego, zostać babcią w tym wieku” (rocznik 1973); „No, sam jeszcze jestem młodym ojcem, no i dziadkiem też chyba jeszcze za młodym” (rocznik 1974); „Już teraz nie, na początku może trochę, bo wiadomo, szkoda było tylko właśnie syna” (rocznik 1970).

Według opinii większości badanych, został zaburzony naturalny cykl życia, zgodnie z którym najpierw należy skończyć szkołę, rozpocząć pracę, usamodzielnić się, a dopiero potem pomyśleć o dzieciach. Na rodziców zbyt szybko spadły obowiązki „dziadków”, często niedługo po odchowaniu własnych dzieci. Narzekali, że zamiast cieszyć się życiem, podróżować, odpoczywać, muszą pomagać własnemu dziecku w wychowaniu syna/córki. Młodzi dziadkowie czuli się rozdwojeni w takiej sytuacji.

– Nie wiadomo, czy to czas na karierę, imprezy, na wychowanie kolejnego, własnego dziecka albo wnuka, czy czas na uprawianie seksu. 38-letnia kobieta, w kwiecie swojej aktywności seksualnej, często nie czuje się babcią, ponieważ zdarza się, że zostaje w tym samym czasie również mamą. Coraz więcej kobiet rodzi dzieci później. Często kobiety, które pierwsze dziecko urodziły wcześniej, starają się o jeszcze jedno. Motywacją bywa chęć sprawdzania tego, czy potrafią być tym razem inną matką, bardziej świadomą. Wtedy mają poczucie, że to jest ich pierwsze chciane i zaplanowane dziecko, na które czekały. Powstała sytuacja reorientuje ich myślenie – wyjaśnia prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Izdebski, seksuolog.

Będziemy dziadkami?

Mimo doznanego szoku, tylko niewielu respondentów miało opory przed poinformowaniem najbliższego otoczenia, że zostaną babcią/dziadkiem. Co więcej – nie ukrywali, że są „młodocianymi” dziadkami, lecz byli z tego dumni, a oceniając z perspektywy czasu swoje wybory życiowe, często mówili, że najbardziej zadowoleni są z dzieci i wnuków.

– Badania wykazały dużą akceptację zostania dziadkami. Z perspektywy czasu dziadkowie cieszyli się, że mają zarówno dzieci, jak i wnuki. Mimo początkowego szoku i niedowierzania, łatwo zaakceptowali sytuację, w której się znaleźli – twierdzi prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Izdebski, pedagog i seksuolog. – Aprobata ciąży u własnych dzieci była tym większa, gdyż pamiętali odtrącenie własnych rodziców w czasie, kiedy oni mieli podobny problem. Obserwujemy tutaj podejście optymistyczne – przeżyliśmy własną nieplanowaną ciążę, to przeżyjemy również i tę. Mało tego, gdy pojawiły się wnuki, radzili sobie i angażowali się w wychowanie. Co więcej, babcie były zadowolone, że mają i dziecko, i wnuka. Czasami pojawił się konflikt, gdy młoda kobieta została babcią, bo zaczynała konkurować z mamą w wychowaniu dziecka.

Potrzeba edukacji seksualnej

Największymi problemami młodych i ich rodziców były sprawy finansowo-bytowe: zapewnienie utrzymania i mieszkania dziewczynie z dzieckiem, a także edukacyjne: rozważane przerwanie nauki – w przypadku chłopaka ze względu na konieczność zarabiania pieniędzy, w przypadku dziewczyny, ze względu na konieczność zajęcia się dzieckiem oraz na nietolerowanie przez szkoły nieletnich w ciąży.

Na dziadkach – oprócz ciężarów finansowych – z reguły spoczęły także obowiązki wychowawcze, ponieważ chcieli ułatwić swoim dzieciom kontynuowanie nauki.

Zdaniem prof. Izdebskiego większość rodzin, które odwiedzili ankieterzy, nie musiałoby powtarzać błędów i zostawać młodocianymi dziadkami, gdyby w domu można było otwarcie rozmawiać o seksie i dojrzewaniu. Jednak rodzice wciąż czują barierę związaną z edukacją seksualną, co więcej – nie mają potrzeby bądź chęci, by uczestniczyć aktywnie w edukacji seksualnej własnego dziecka. Przejawiają również zbyt małe zaangażowanie chociażby w egzekwowaniu tego, by szkoła realizowała rzetelny program edukacji seksualnej, między innymi w zakresie odpowiedzialnego podejmowania aktywności seksualnej i stosowania antykoncepcji.

• Kampania na rzecz Świadomego Rodzicielstwa „Kiedy 1+1=3”

Inspiracją do powstania kampanii były niepokojące statystyki dotyczące nieodpowiedzialnych zachowań seksualnych młodych ludzi, a także niedostateczna wiedza nt. antykoncepcji w Polsce. Potwierdziły to przeprowadzone w kwietniu 2008 badania nt. postaw i zachowań seksualnych młodych Polaków, badanie sytuacji młodocianych matek i młodocianych ojców (2009), a także opinie „młodocianych dziadków” (2010).

Celem kampanii jest edukacja młodych ludzi nt. odpowiedzialnych zachowań seksualnych poprzez uświadamianie ich, że z seksem zawsze będzie wiązał się temat macierzyństwa i rodzicielstwa. Kampania na rzecz Świadomego Rodzicielstwa ma za zadanie promować wiedzę antykoncepcyjną oraz świadome planowanie rodziny, aby w przyszłości rodzicami stawali się ludzie dojrzali do decyzji o posiadaniu potomstwa.

Zdaniem specjalistów głównym czynnikiem pozwalającym realizować świadome rodzicielstwo, jest wiedza. Bez informacji na temat antykoncepcji i bez swobodnego dostępu do niej, nikt nie zrealizuje skutecznie swoich planów, szczególnie w tak delikatnej materii jaką jest sfera intymna. Dlatego organizatorzy kampanii postawili sobie za cel edukację.