Zwalczanie bólu preparatami OTC

Na rynku farmaceutycznym jest bardzo dużo preparatów przeciwbólowych OTC. Przedstawiamy najważniejsze informacje, jakie trzeba przekazać pacjentom na temat poszczególnych grup tych leków.

Ból możemy podzielić na ostry, stanowiący objaw choroby, i przewlekły. Ból ostry jest pożyteczny, gdyż ostrzega organizm o niebezpieczeństwie, natomiast ból przewlekły jest prawdopodobnie związany z wtórnymi zmianami i stanowi odrębny problem zdrowotny – tzn. sam w sobie jest chorobą. Cierpi na nią prawie co piąty Europejczyk.

Kwas acetylosalicylowy (ASA)
Występuje on w wielu preparatach prostych i złożonych. Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W dawkach do 3 g na dobę działa przeciwbólowo, w dawkach powyżej 4 g na dobę – przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Hamuje agregację płytek krwi poprzez hamowanie syntezy tromboksanu. Lek zaczyna działać po około 30 min, maksymalny efekt obserwuje się po około 2 h. ASA przechodzi przez barierę łożyskową, a także do mleka matki. Uważa się, że na skutek hamowania syntezy prostaglandyn przedłuża okres ciąży i czas trwania porodu.

Lek ten jest polecany w nerwobólach, przeziębieniu, zapalnych lub zwyrodnieniowych zmianach stawów. Świetnie zwalcza także bóle głowy i gorączkę reumatyczną.

U dorosłych zwykle stosuje się dawki 300-500 mg cztery razy na dobę, po posiłkach. Leku nie należy stosować w przebiegu zakażeń wirusowych u dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na możliwość wystąpienia zespołu Reye’a.

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są uszkodzenia błony śluzowej żołądka i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: pieczenie, odbijanie, zgaga. Lek ten może indukować astmę i zwiększać skłonność do krwawień.

Paracetamol
Jego działanie przeciwbólowe jest zbliżone do NLPZ. Jednak w przeciwieństwie do nich nie wykazuje działania przeciwzapalnego i nie wywołuje typowych dla tej grupy działań niepożądanych. Jest lekiem bezpiecznym w dawkach terapeutycznych. Może być stosowany u małych dzieci, a także w II i III trymestrze ciąży oraz u matek karmiących.

Czas działania przeciwbólowego wynosi 4-6 h. Działanie przeciwgorączkowe trwa 6-8 h. Dawka paracetamolu dla dorosłych (doustna lub doodbytnicza) zwykle wynosi od 500 mg do 1 g co 4-6 h. Dzieciom doustnie podaje się lek w dawce 10-15 mg/kg m.c. co 4-6 h, natomiast doodbytniczo 15-20 mg/kg m.c. Dawka maksymalna, której nie wolno przekroczyć, wynosi dla dorosłych 4 g na dobę w leczeniu krótkotrwałym, zaś w leczeniu dłuższym 2,5 g.
Przedawkowanie paracetamolu może powodować groźne uszkodzenie wątroby, niekiedy kończące się zgonem. Występuje ono najczęściej u osób nadużywających alkoholu lub głodzących się.

Paracetamol jest stosowany w bólu ostrym i przewlekłym o umiarkowanym nasileniu, takim jak: ból głowy, zębów, gardła, bolesne miesiączkowanie. W silniejszych bólach możemy polecać preparaty złożone w połączeniu z kodeiną. Natomiast w migrenowych bólach głowy świetnie sprawdzają się połączenia: paracetamol z kofeiną lub paracetamol z kofeiną i kodeiną. Nie polecajmy jednak tych połączeń przy bólach brzucha ze względu na drażniące działanie kofeiny na żołądek. W tych przypadkach wybierajmy połączenia paracetamolu ze środkiem rozkurczowym hioscyną.

Ibuprofen
Należy on do grupy NLPZ. Działa dość silnie przeciwbólowo, słabiej przeciwzapalnie i nie powoduje wielu działań niepożądanych. Uszkodzenie błony śluzowej żołądka występuje o wiele rzadziej niż po kwasie acetylosalicylowym. Jako jedyny spośród NLPZ jest zaaprobowany do zwalczania gorączki, również u dzieci.

Wskazaniami do stosowania ibuprofenu są choroby narządu ruchu i tkanki łącznej, np. reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie kręgosłupa, zapalenia wielostawowe, bóle pourazowe, a także bóle zębów i menstruacyjne. Maksymalne stężenie w surowicy pojawia się po 1-2 h, a w jamie stawowej po 5-6 h po zażyciu doustnym.

Dawka optymalna wynosi od 600 mg do 1,2 g na dobę w 3-4 dawkach po lekkich posiłkach. U dzieci zaleca się dawkę od 5 do 10 mg/kg m.c. 3-4 razy na dobę, natomiast dawka maksymalna wynosi 40 mg/kg m.c. na dobę.
Ibuprofen występuje w postaci preparatów doustnych, doodbytniczych oraz do miejscowego stosowania jako kremy lub żele.

Metamizol
Działa najsilniej przeciwbólowo spośród wszystkich niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ale jego działanie przeciwzapalne jest stosunkowo słabe. Podstawowym wskazaniem są silne dolegliwości bólowe różnego pochodzenia.
Metamizol zawiera grupę siarczynową, która może być przyczyną reakcji nadwrażliwości o typie wstrząsu. Reakcje te pojawiają się najczęściej po wstrzyknięciu leku, ale mogą zdarzyć się też po podaniu doustnym. Jest to chyba jedyny lek, spośród pochodnych fenylopirazolonu, nieprowadzący do znaczącego uszkodzenia szpiku.
Dawkowanie: dorośli 250-500 mg 2-5 razy na dobę, dzieci 10-20 mg/kg m.c. 1-3 razy na dobę.

Diklofenak, naproksen i ketoprofen
Te substancje przeciwbólowe odgrywają mniejszą rolę na rynku farmaceutycznym OTC. Należą one do grupy NLPZ. Występują głównie w postaci kremów i żeli do stosowania miejscowego. Są ratunkiem dla osób uprawiających sport, sprawdzają się przy nadwyrężonych, bolących mięśniach.

Drotaweryna
Lek o silnym i szybkim działaniu spazmolitycznym na mięśnie gładkie, szczególnie w obrębie przewodu pokarmowego, a także dróg moczowych i żółciowych.

Preparaty z drotaweryną poleca się w przypadku bólów brzucha towarzyszących: kolce jelitowej, wątrobowej i żółciowej, chorobie wrzodowej, a także w zaparciach na tle spastycznym, w stanach skurczowych przewodu pokarmowego oraz w bolesnym miesiączkowaniu. Pomocna jest również w kamicy nerkowej i pęcherzyka żółciowego.
Jest to lek bezpieczny, ale nie pozbawiony działań niepożądanych (m.in. nudności, brak łaknienia, ból i zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego). Drotawerynę stosuje się doustnie w dawkach 40-80 mg 2-3 razy dziennie.

#Stosowanie substancji przeciwbólowych u wybranych grup pacjentów